Η σχολή του Πυθαγόρα
Η σχολή του Πυθαγόρα, ενός από τους πιο γνωστούς φιλοσόφους της αρχαιότητας, θεωρείται το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου. Η ίδρυση της σχολής πιθανολογείται στο 520 π.Χ. Η σχολή ήταν διάσημη για τον ιδιαιτέρως συντηρητικό και αυστηρό κώδικα συμπεριφοράς και η διδασκαλία γινόταν με μυστηριακό και συμβολικό τρόπο.
Πρώτος ο Πυθαγόρας εισήγαγε στην Ελλάδα το σύστημα της πρακτικής φιλοσοφίας και της ηθικής των ανθρωπίνων καθηκόντων. Η φιλοσοφία του Πυθαγόρα βοηθούσε τον άνθρωπο να εξυψώσει βαθμιαία την ψυχή και τον νου του, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ατομική πρόοδο αλλά και στην πρόοδο της ίδιας της ανθρωπότητας. Στις τάξεις των Πυθαγορείων γίνονταν δεκτές και γυναίκες με τις ίδιες ακριβώς υποχρεώσεις όπως των αντρών. Όλα τα μέλη, πάντως, όφειλαν απόλυτη υπακοή στον δάσκαλο Πυθαγόρα. Η σχολή εμφάνιζε όλα τα χαρακτηριστικά ενός μοναστικού τάγματος: περίπατος και προσευχή τα πρωινά, συχνές νηστείες, αποχή από κάθε ζωική τροφή και απαγόρευση οποιασδήποτε θρησκευτικής θυσίας. Για κάποιον ανεξήγητο λόγο απαγορευόταν, επίσης, η κατανάλωση κουκιών. Ορισμένοι, τέλος, ισχυρίζονται ότι τα μέλη της σχολής φορούσαν μία στολή, που την αποτελούσε ένας απλός χιτώνας από μαλλί ή λευκό λινό.
Ο Πυθαγόρας αγαπούσε τη σιωπή, γι’ αυτό και ο σύγχρονος συγγραφέας Morilla Benigno τον αποκάλεσε «Γιο της Σιωπής». Πίστευε ότι μέσα από αυτήν τη σιωπή γεννιέται η αρμονία και μπορεί κανείς να ακούσει πραγματικά τον εσωτερικό ήχο της ψυχής, της δικής του αλλά και όλου του κόσμου. Ένας, λοιπόν, από τους πιο σημαντικούς και ενδιαφέροντες κανονισμούς της σχολής ήταν ο όρκος σιωπής, γνωστός και ως «εχεμύθεια».
Ο όρκος σιωπής
Ο όρκος σιωπής ήταν μια υποχρέωση που αναλάμβαναν οι μαθητές της σχολής του Πυθαγόρα, σύμφωνα με την οποία δεν έπρεπε να αποκαλύψουν τις διδασκαλίες και τα μυστικά της σχολής σε κανέναν εκτός της κοινότητας. Ο όρκος αυτός εξασφάλιζε ότι οι διδασκαλίες θα παρέμεναν προνομιακή γνώση των μυημένων και θα διατηρούνταν η εσωτερική συνοχή και ηθική πειθαρχία της ομάδας. Αν αυτό δεν γινόταν, μπορεί να στοίχιζε ακόμα και την ζωή τους. Τα υποψήφια μέλη της σχολής του Πυθαγόρα, οι «ομάκοοι», υποβάλλονταν σε όρκο σιωπής για το διάστημα της δοκιμασίας (διάρκειας περίπου 5 ετών). Κατά το διάστημα αυτό της μύησης δεν αντίκριζαν αλλά μόνο άκουγαν σιωπηλά την φωνή του Πυθαγόρα, ο οποίος βρισκόταν πίσω από παραπέτασμα. Οι μαθητές ακολουθούσαν πιστά τις ρήσεις του δασκάλου τους, σαν θεϊκά δόγματα, χωρίς να ζητούν εξηγήσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο ονομάζονταν «ακουσματικοί». Στη συνέχεια, οι νεόφυτοι ανέρχονταν στις τάξεις των μαθηματικών και, απαλλαγμένοι πια από τον όρκο σιωπής, είχαν την υποχρέωση να διδάξουν οι ίδιοι. Τελικό στάδιο ήταν η τάξη των φυσικών, δηλαδή των μελετητών των φυσικών φαινομένων.
Όρκος σιωπής – σκοπιμότητα
Πνευματική καθαρότητα
Η σιωπή θεωρούνταν απαραίτητη για την πνευματική πρόοδο και την κατάκτηση της αυτογνωσίας. Μέσα από τη σιωπή οι μαθητές μάθαιναν πρωτίστως να ακούν και να κατανοούν καλύτερα τον εσωτερικό τους κόσμο και τις διδασκαλίες του Πυθαγόρα. Η πρακτική της σιωπής και της μυστικότητας συνέβαλλε στη δημιουργία ενός ασφαλούς και εστιασμένου περιβάλλοντος μάθησης. Έτσι, οι μαθητές μπορούσαν να εκφράζουν απρόσκοπτα τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους χωρίς τον φόβο της κρίσης ή της αποκάλυψης σε εξωτερικούς παρατηρητές. Αυτό το ασφαλές περιβάλλον επέτρεπε στους μαθητές να αναπτύξουν την αυτοπεποίθησή τους και να εμβαθύνουν στη γνώση χωρίς διακοπές ή εξωτερικές επιρροές.
Προστασία της γνώσης
Η απόκρυψη των διδασκαλιών διασφάλιζε ότι οι γνώσεις που παρείχε η σχολή δεν θα παρερμηνεύονταν, δεν θα διαστρεβλώνονταν ή θα χρησιμοποιούνταν εσφαλμένα και απλοποιημένα από άτομα εκτός της κοινότητας υποβαθμίζοντας, έτσι, τη σημασία τους. Η χρήση των γνώσεων αυτών από άτομα που δεν είχαν την ηθική καθοδήγηση ή την πνευματική ωριμότητα να τις χρησιμοποιήσουν σωστά θα μπορούσε να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική τους ανάπτυξη αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα. Άλλωστε, αυτή η διαδικασία εξασφάλιζε ότι μόνο οι πλέον αφοσιωμένοι και κατάλληλα προετοιμασμένοι μαθητές θα είχαν πρόσβαση στη γνώση. Έτσι, θα δημιουργούνταν μια κοινότητα με κοινές αξίες, αίσθηση ευθύνης και δέσμευσης προς την κοινότητα, στόχους και υψηλό επίπεδο κατανόησης.
Ενίσχυση της πειθαρχίας και της συνοχής
Η τήρηση του όρκου σιωπής απαιτούσε από τους μαθητές να αναπτύξουν έναν υψηλό βαθμό πειθαρχίας και αυτοελέγχου. Η σιωπή δεν ήταν απλώς η αποφυγή της ομιλίας. Ήταν μια συνειδητή πρακτική για επίτευξη ηρεμίας, αταραξίας και αυτόβουλης κατεύθυνσης της σκέψης, όπως απαιτούν η Λογική και η Ηθική. Αυτή η πειθαρχία ενίσχυε την αυτογνωσία και την ικανότητα των μαθητών να ελέγχουν τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις τους. Επίσης, τους επέτρεπε να επικεντρωθούν καλύτερα στις φιλοσοφικές και μαθηματικές σπουδές και στην ανάπτυξη της προσωπικής τους σοφίας και της αρετής, που αποτελούσαν βασικά στοιχεία της φιλοσοφίας του Πυθαγόρα. Επιπλέον, η κοινή σιωπή και η μυστικότητα ενίσχυε τη συνοχή και την αφοσίωση μεταξύ των μελών της σχολής. Έτσι, υπήρχε μια αίσθηση εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης και δημιουργούνταν ένα πλαίσιο εκπαίδευσης προστατευμένο και επικεντρωμένο στη μάθηση.
Όρκος σιωπής – επίδραση στη Φιλοσοφία
Ο όρκος σιωπής είχε βαθιά επίδραση στη φιλοσοφία του Πυθαγόρα. Αποτελούσε έναν θεμελιώδη κανόνα που συνέβαλλε στην πνευματική και φιλοσοφική ανάπτυξη των μαθητών, στην αυτοπειθαρχία, στην ενδοσκόπηση, αλλά και στην ανάπτυξη, την εμπιστοσύνη, και τη συνοχή της κοινότητας. Σκοπός της «Πυθαγορείου μυήσεως» ήταν η δημιουργία σοφών κι ενάρετων ανδρών, οι οποίοι θα μπορούσαν αργότερα να αναλάβουν επιτυχώς την διακυβέρνηση των πόλεων. Η σιωπή, όπως διδασκόταν από τον Πυθαγόρα, δεν ήταν μόνο μια εξωτερική πρακτική αλλά μια βαθιά πνευματική και ηθική άσκηση, ένα δυναμικό εργαλείο για την αναζήτηση της αλήθειας και την αυτογνωσία.
Πηγές:
«Η Εσωτερική Σχολή του Πυθαγόρα» (22/03/2023) Ανακτήθηκε από: https://www.olympia.gr (τελευταία πρόσβαση 5/8/2024)
«Ο Πυθαγόρας, η σχολή του και το πυθαγόρειο θεώρημα» Ανακτήθηκε από: https://e-noesis.gr (τελευταία πρόσβαση 5/8/2024)
«Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ» (Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 8o Πανελλήνιο Συνέδριο 18,19 Nοεμβρίου 2016 Ανακτήθηκε από: http://www.elliepek.gr (τελευταία πρόσβαση 5/8/2024)
«ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ» Ανακτήθηκε από: https://esperos-library.ucoz.com (τελευταία πρόσβαση 5/8/2024)
«Οι Πυθαγόρειοι» Ανακτήθηκε από: http://www.ekivolos.gr (τελευταία πρόσβαση 5/8/2024)
