Τα παιχνίδια στα αρχαία ελληνικά συμπόσια ήταν μια σημαντική μορφή ψυχαγωγίας και κοινωνικοποίησης. Τα συμπόσια (σύν+πίνειν) ήταν ένας από τους πιο αγαπημένους τρόπους διασκέδασης των αρχαίων Ελλήνων και γίνονταν στον «ανδρώνα», ένα δωμάτιο στο ισόγειο του σπιτιού που ήταν προορισμένο για τον σκοπό αυτό. Στα συμπόσια συνδύαζαν την κατανάλωση φαγητού και ποτού με πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Σημαντικό μέρος των συμποσίων αποτελούσαν και κάποια παιχνίδια, που αποτελούσαν μέσο ψυχαγωγίας αλλά και αλληλεπίδρασης.
Τα πιο δημοφιλή παιχνίδια στα αρχαία ελληνικά συμπόσια
1. Ο Κότταβος
Ο κότταβος ήταν ένα δημοφιλές παιχνίδι επιδεξιότητας και ερωτικής μαντείας, με Σικελική προέλευση, που συνηθιζόταν κυρίως στην Αθήνα. Σκοπός του παιχνιδιού αυτού ήταν να πετύχουν οι συμμετέχοντες έναν στόχο. Έπρεπε, δηλαδή, να χτυπήσουν την πλάστιγγα, μια πιατέλα που ήταν στερεωμένη πάνω σε ένα ψηλό μεταλλικό ραβδί. Για τον σκοπό αυτό έφτυναν με το στόμα τους την τελευταία γουλιά του κρασιού ή πετούσαν το κρασί μαζί με το κύπελλο (κύλικα). Η πλάστιγγα έπρεπε να πέσει κάτω, ή να βυθιστεί, ή πέφτοντας να γίνει «καπέλο» σε ένα αγαλματάκι που ήταν στημένο από κάτω. Αν το κρασί έπεφτε όλο μέσα στο σκεύος με θόρυβο, το θεωρούσαν καλό οιωνό για την υποψήφια σύντροφό τους. Λέγεται πως η κοπέλα στην οποία απευθυνόταν η ευχή κατά τη διάρκεια της βολής αποδεχόταν την πρόταση και έτσι ξεκινούσε η ερωτική τους σχέση. Έμφαση δινόταν όχι μόνο στο να πετύχουν τον στόχο, αλλά έπρεπε να το κάνουν και με στυλ, επειδή είχε σημασία και η καλαισθησία της κίνησης και της τροχιάς του κύλικα κατά το παιχνίδι. Το παιχνίδι ήταν από τη φύση του «βρώμικο», αφού και οι συνεχείς ρίψεις κρασιού λέρωναν τους ίδιους τους μετέχοντες σε μεγάλο βαθμό αλλά και το δωμάτιο του συμποσίου. Στον νικητή έδιναν ως δώρο την πιατέλα (πλάστιγγα) ή διάφορα άλλα δώρα, όπως μήλα, αβγά και σανδάλια.
2. Η πεσσεία ή πεττεία
Η πεσσεία ή πεττεία ήταν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, κάτι σαν το σημερινό σκάκι και παιζόταν πάνω σε έναν τετράγωνο πίνακα (άβακα), χωρισμένο σε μικρά τετράγωνα (όπως η σημερινή σκακιέρα) χρησιμοποιώντας πεσσούς. Η πατρότητα του παιγνιδιού αυτού αποδίδεται στον Παλαμήδη. Αναφορά στο παιχνίδι υπάρχει και στον Όμηρο: «πεσσά πεντάγραμμα». Οι κανόνες και οι λεπτομέρειες του παιχνιδιού μάς είναι άγνωστες. Θεωρείται, όμως, ότι αντικειμενικός σκοπός ήταν η εξουδετέρωση και ακινητοποίηση του αντιπάλου, όπως γίνεται στο σκάκι. Γι΄ αυτό και οι παίκτες ακολουθούσαν ανάλογη στρατηγική. Επίσης, το παιχνίδι παιζόταν και για ψυχαγωγικούς αλλά και για κερδοσκοπικούς λόγους. Ο Πλάτωνας, μάλιστα, απέδιδε μεγάλη σημασία στην «πεσσική» γνώση του παιχνιδιού, που την ταύτιζε με τη γνώση της γεωμετρίας και τη θεωρούσε ισάξια της αριθμητικής και της λογιστικής.
3. Η κυβεία (ζάρια)
Η κυβεία αν και συχνά συνδεόταν με τον τζόγο, στα συμπόσια μπορούσε να είναι και μια μορφή ψυχαγωγίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Οι κύβοι ήταν βώλοι με έξι πλευρές που είχαν επάνω αριθμούς. Οι παίκτες έριχναν τα ζάρια και στοιχημάτιζαν, ενώ η τύχη και η στρατηγική έπαιζαν σημαντικό ρόλο.
4. Ο αστραγαλισμός
Ο αστραγαλισμός παιζόταν με πεσσούς (πιόνια), κύβους ή κόττα (αστράγαλοι/κότσια μικρών μηρυκαστικών, όπως πρόβατα και κατσίκες). Οι παίκτες, αφού τοποθετούσαν τα αντικείμενα στο έδαφος σε έναν κύκλο, από μια μικρή απόσταση προσπαθούσαν να χτυπήσουν τα αντικείμενα με άλλους αστραγάλους ή πεσσούς. Τα αντικείμενα που κατάφερναν να χτυπήσουν και να βγάλουν έξω από τον κύκλο, τα κέρδιζαν. Επίσης, το ίδιο παιχνίδι παιζόταν με ξηρούς καρπούς, αμύγδαλα και καρύδια, μικρά στο μέγεθος. Το παιχνίδι απαιτούσε δεξιοτεχνία, στρατηγική και ακρίβεια.
5. Η κυβίστησις
Η «κυβίστησις» ήταν αυτό που λέμε σήμερα κωλοτούμπα, δηλαδή τα χέρια βρίσκονται στο έδαφος και τα πόδια ψηλά. Εκτός από γυμναστική άσκηση αποτελούσε και μορφή ψυχαγωγίας σε συμπόσια ή άλλες συγκεντρώσεις. Η «κυβίστησις» γινόταν πάνω σε ξίφη και το θέαμα προκαλούσε τον θαυμασμό όσων παρακολουθούσαν. Οι «κυβιστήρες» ήταν γνωστοί από την ομηρική εποχή και έμοιαζαν στους σημερινούς ακροβάτες και θαυματοποιούς που διασκέδαζαν τους συμποσιαστές. Το παιχνίδι απαιτούσε υψηλό επίπεδο φυσικής δεξιοτεχνίας, ισορροπίας και ευελιξίας.
6. Αίνιγμα και γρίφοι
Τα αινίγματα και οι γρίφοι χρησίμευαν ως πνευματική ψυχαγωγία και πρόσφεραν μια εναλλακτική μορφή διασκέδασης που ενθάρρυνε τη σκέψη και τη λογική. Οι καλεσμένοι είτε έθεταν αινίγματα είτε απαντούσαν σε αινίγματα ενισχύοντας αφενός την πνευματική τους κατάσταση και την ευφυΐα τους και αφετέρου την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συναναστροφή. Συχνά, όμως, είχαν και διδακτικό χαρακτήρα και συνήθως διατυπώνονταν ως παιχνίδια σκέψης. Αυτοί οι ανταγωνισμοί ήταν μια ευκαιρία να επιδείξουν οι συμμετέχοντες τη σοφία και τη γρήγορη σκέψη τους. Όσον αφορά στις ποινές για τους χαμένους, οι χαμένοι έπιναν οίνο ανακατεμένο με άλμη και μάλιστα απνευστί.
7. Ο κώμος
Ο κώμος ήταν μια μορφή αυτοσχέδιου χορού και τραγουδιού. Το «κωμάζειν», όπως λεγόταν, ήταν η συνέχεια της διασκέδασης στο δρόμο. Συμμετείχαν, κυρίως, νέοι που περιφέρονταν στους δρόμους τραγουδώντας και χορεύοντας με συνοδεία αυλού, συχνά σε κατάσταση μέθης. Ήταν στεφανωμένοι, κρατούσαν στα χέρια δάδες και φορούσαν προσωπίδες. Αυτή η διασκέδαση συχνά εξελισσόταν σε ένα είδος παιχνιδιού ή διαγωνισμού, με τη συμμετοχή των θεατών. Υπάρχει, μάλιστα, σχετική αναφορά στον Ηρόδοτο: «πίνειν τε πάντας και κώμω χράσθαι εις αλλήλους».
Η πολυδιάστατη σημασία των παιχνιδιών στα συμπόσια
Τα παιχνίδια στα αρχαία ελληνικά συμπόσια, συνεπώς, είχαν πολυδιάστατη σημασία. Δεν ήταν μόνο μέσο διασκέδασης για τους συμμετέχοντες αλλά και ένα εργαλείο κοινωνικής αλληλεπίδρασης και εκπαίδευσης. Έτσι, μπορούσαν να καλύπτουν και να ικανοποιούν ένα ευρύ φάσμα αναγκών και επιθυμιών, γεγονός που τα καθιστούσε αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της αρχαίας Ελλάδας.
Πηγές:
Γιώτας Ιωακειμίδου (3 Νοέ 2015) «Ακροάματα και θεάματα στα αρχαία ελληνικά συμπόσια» Ανακτήθηκε από: https://www.schooltime.gr (τελευταία πρόσβαση 8/7/2024)
«Κότταβος. Το αρχαίο ελληνικό παιχνίδι με το οποίο οι αρχαίοι ζητούσαν οιωνό για τις ερωτικές τους σχέσεις» Ανακτήθηκε από: https://www.mixanitouxronou.gr (τελευταία πρόσβαση 8/7/2024)
«Το παιχνίδι που έπαιζαν οι αρχαίοι Έλληνες όταν… μεθούσαν» (11·03·2018) Ανακτήθηκε από: https://www.newsbeast.gr (τελευταία πρόσβαση 8/7/2024)
«Η Κουλτούρα Του Συμποσίου Στην Αρχαία Ελλάδα» (4 Φεβρουαρίου, 2019) Ανακτήθηκε από: https://helleniculturaldiplomacy.com (τελευταία πρόσβαση 8/7/2024)
