Το χιούμορ στην αρχαία ελληνική σκέψη
Το χιούμορ στην αρχαία ελληνική σκέψη είχε μια κυρίαρχη θέση. Όπως είναι γνωστό οι αρχαίοι Έλληνες κατέφευγαν στο χιούμορ ακόμα και στις φιλοσοφικές τους συζητήσεις. Πολλές φορές μάλιστα τα ανέκδοτά τους ήταν καυστικά και σαρκαστικά και άλλοτε εύστοχα, έξυπνα αλλά και σόκιν.
Πηγές του αρχαίου ελληνικού χιούμορ
Χώροι αναζήτησης δειγμάτων που αποδεικνύουν το χιούμορ στην αρχαία Ελληνική σκέψη είναι τα έργα του Πλουτάρχου αλλά και οι βιογραφίες του Διογένη του Λαέρτιου του Κυνικού. Επίσης τα περισσότερα ανέκδοτα της αρχαίας εποχής προέρχονται από τον 4ο αι. π.Χ.
Την περίοδο αυτή συναντάμε η λέξη «σπουδαιογέλοιον» που σήμαινε την ανακάλυψη της αστείας πλευράς ακόμα και των πιο σοβαρών γεγονότων της ζωής. Την έννοια χρησιμοποίησαν οι κυνικοί φιλόσοφοι και μεταξύ αυτών ο Αντισθένης και ο Διογένης.
Κατά την περίοδο της ύστερης Αρχαιότητας κυκλοφόρησε μια Ανθολογία 260 ανεκδότων που λεγόταν «Φιλόγελως» και διασκέδαζε Έλληνες και Ρωμαίους. Είναι ανέκδοτα τα οποία είχαν πάρει από τον Λουκιανό ή και άλλες πηγές 200 χρόνια πριν.
Τα ανέκδοτα διακωμωδούσαν ή σχολίαζαν με σκωπτικό τρόπο τη ζωή και τις συνήθειες σε πόλεις του αρχαίου κόσμου αλλά και τους πολιτικούς της εποχής, τους γιατρούς, τους μάντεις και τους αστρολόγους. Οι επιμελητές της συγκεκριμένης Ανθολογίας θεωρούνται ο Ιεροκλής και ο Φιλάγριος.
Το χιούμορ στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη
Ο Πλάτωνας με τη σειρά του αλλά και ο Αριστοτέλης εκδηλώνουν μια απαξιωτική στάση απέναντι στο χιουμοριστικό ειδικά όταν έχει επίκεντρο τον άνθρωπο.
Ο Πλάτωνας υποστήριζε μάλιστα πως όταν κάποιος διακωμωδεί τον συνάνθρωπό του στερείται ηθικής. Δεν ήταν λάτρης της κωμωδίας και θεωρούσε ότι το «γέλιο» ήταν ένδειξη έλλειψης αυτοελέγχου. Στην Πολιτεία στην παραγράφους (388e- 389a) αναφέρει χαρακτηριστικά για τους εκπροσώπους της ιδανικής πολιτείας. «Μα ούτε και ν᾽ αγαπούν τα γέλια δεν πρέπει. Γιατί όταν κανείς παραδίνεται σε δυνατό γέλιο, αυτό απαιτεί και μια δυνατή μεταβολή στην ψυχή.
Χωρίς αμφιβολία. Ούτε λοιπόν αν παρασταίνει κανείς ανθρώπους σπουδαίους να τους πιάνουν ακράτητα γέλια, πρέπει να το παραδεχόμαστε, μα πολύ περισσότερο τους θεούς.»
Ο Αριστοτέλης από την άλλη θεωρούσε το χιούμορ μια μορφή χαλάρωσης ώστε να ξεκινήσει πάλι ο άνθρωπος κάτι νέο. Επίσης στα «Ηθικά Νικομάχεια» αναφέρει χαρακτηριστικά πως δεν είναι αξιοπρεπή τα αστεία που έχουν ως σημείο αναφοράς τον άνθρωπο. Τονίζει συγκεκριμένα πως: «το είδος των αστείων και των σκωμμάτων των οποίων ανέχεται να είναι κάποιος άνθρωπος το αντικείμενο, είναι μάλλον το είδος των αστείων και των σκωμμάτων που ο ίδιος κάνει»
Το χιούμορ του Αριστοφάνη
Τελείως διαφορετική προσέγγιση βέβαια είχε ο Αριστοφάνης ο οποίος μέσα από τις κωμωδίες του και το καυστικό του ύφος πρόσφερε τη δική του πινελιά. Παρόλο που πολλοί χαρακτήριζαν το χιούμορ του προσβλητικό ήταν ένας άριστος γλωσσοπλάστης που κέρδιζε το κοινό του μέσα από τα έργα του.
Συμπέρασμα
Το χιούμορ στην αρχαία ελληνική σκέψη είχε αναμφίβολα διαφορετικές προσεγγίσεις. Δεν παύει όμως να αποτελεί μέσο χαλάρωσης και ένδειξη των έξυπνων ανθρώπων. Μιλάμε όμως για το ποιητικό χιούμορ και όχι για εκείνο που κρύβει μέσα του ειρωνεία και προσβάλλει. Για το χιούμορ που είναι συνέπεια μιας δημιουργικής σκέψης, ίδιον ενός οξυδερκούς ατόμου και μέσο προσέγγισης του άλλου. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά ο Γάλλος σκιτσογράφος Ζωρζ Βολίνσκυ «το χιούμορ είναι ο πιο σύντομος δρόμος από έναν άνθρωπο σε έναν άλλον»…
Πηγή: https://www.academia.edu/34052625/%CE%A4%CE%BF_%CF%87%CE%B9%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CE%BF%CF%81_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%A0%CE%BB%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B1
