Εισαγωγή
Οι μελέτες για την οριοθέτηση της δυσλεξίας ξεκίνησαν ήδη από τον 19ο αιώνα όπως είχα αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο. Ωστόσο, συνεχίστηκαν, εντάθηκαν σε μεγάλο βαθμό και κορυφώθηκαν τον 20ο και 21ο αιώνα (2000 και μετά) έχοντας ως στόχο να δώσουν έναν κοινά αποδεκτό ορισμό που μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα άτομα με δυσλεξία στην καθημερινότητα τους. Παρακάτω θα αναφερθούν τα πιο σημαντικά ευρήματα σχετικά με τον ορισμό της δυσλεξίας που δίνουν σε μεγάλο βαθμό αποδεκτούς ορισμούς ερμηνεύοντας όσο το δυνατόν ακριβέστερα τη δυσλεξία παρά την πολυπλοκότητά της.
Νέοι Ορισμοί
Oι Vellutino (2004), Snowling (2009) και Shaywitz (2004) έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τη δυσλεξία και έχουν πραγματοποιήσει αρκετές μελέτες σε άτομα με δυσλεξία με σκοπό να δώσουν ένα σαφή ορισμό για τη δυσλεξία ανεξάρτητα από την δυσκολία στην αποσαφήνισή της και την πολυπλοκότητά της. Ανεξάρτητα απ’ αυτή τη δυσκολία πολλές μελέτες έγιναν όπου ερευνήθηκαν πολλές δυσκολίες των δυσλεκτικών ατόμων και σε πολλά επίπεδα (πχ. φωνολογικό, γλωσσικό κ.α.) για να φανεί εάν ”εμπλέκεται” η δυσλεξία. Σ ‘ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο των Washburn, Joshi & Cantrell (2013) παρουσιάζεται ένας ορισμός της δυσλεξίας που προέκυψε από αποτελέσματα ερευνών των Shaywitz et al., (2004), Snowling (2009) και Vellutino et al., (2004) ο οποίος θεωρείται γενικά αποδεκτός από πολλούς παγκοσμίως όπου με απλά λόγια αναφέρει τη δυσλεξία ως μία γλωσσικά βασισμένη διαταραχή και οφείλεται σε δυσκολίες στο φωνολογικό σύστημα του ατόμου. Έχει βιολογικό και κληρονομικό υπόβαθρο και οδηγεί σε ανατομικές διαφοροποιήσεις. Επηρεάζει την ανάγνωση, ορθογραφία και το γραπτό λόγο. Ο ορισμός αυτός προέκυψε όπως αναφέρθηκε παραπάνω από τα νέα ευρήματα ερευνών που πραγματοποιήθηκαν από το 2000 και μετά και καλύπτει όλο το φάσμα δυσκολιών και προβλημάτων των ατόμων με δυσλεξία. Προσδιορίζει ξεκάθαρα τη δυσλεξία ως γλωσσικά βασισμένη διαταραχή κάνοντας επίσης και αναφορά στις δυσκολίες που προκαλεί στο φωνολογικό σύστημα που σημαίνει ότι δημιουργεί προβλήματα που προκαλεί στη φωνολογική ενημερότητα (φωνολογική διαταραχή) αλλά και ότι υπάρχει πιθανότητα να κληρονομηθεί απο γενιά σε γενιά (κληρονομικότητα-κληρονομική διαταραχή).
Κατόπιν, σημαντικά αποτελέσματα και οφέλη προήλθαν από τις έρευνες που διεξήγαγαν οι Lyon, Shaywitz και Shaywitz (2003). Είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1994 με την δημοσίευση άρθρου τους σχετικά με τις προσπάθειες που είχαν κάνει για να δώσουν ένα ορισμό για τη δυσλεξία. Η πρώτη προσπάθεια των Lyon,Shaywitz και Shaywitz να δώσουν ένα ορισμό για τη δυσλεξία ήταν το 1994 σε δημοσιευμένο άρθρο τους. Πιο συγκεκριμένα αναφέρουν τη δυσλεξία ως μια από τις διακριτές μαθησιακές δυσκολίες. Επιπροσθέτως, είναι μία συγκεκριμένα γλωσσικά βασισμένη διαταραχή συνταγματικής προέλευσης που αποτελείται από τις δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση μιας λέξης, συνήθως αντανακλώντας ανεπαρκή φωνολογική επεξεργασία. Αυτές οι δυσκολίες στην απλή αποκωδικοποίηση λέξεων είναι συχνά απροσδόκητη σε σχέση με την ηλικία και με άλλες γνωστικές καρι ακαδημαϊκές ικανότητες. Δεν είναι το αποτέλεσμα γενικευμένης αναπτυξιακής αναπηρίας ή αισθητικής εξασθένησης. Η δυσλεξία εκδηλώνεται με μεταβλητή δυσκολία σε διαφορετικές μορφές γλώσσας, που συχνά περιλαμβάνουν, εκτός από τα προβλήματα με την ανάγνωση, ένα εμφανές πρόβλημα με την απόκτηση επάρκειας στην ορθογραφία και το γραπτό λόγο και γενικά στην κατάλληλη κατάκτηση αυτών. Συνεχίζοντας, σε νέο άρθρο που δημοσιεύτηκε από τους Lyon, Shaywitz και Shaywitz το 2003 αναφέρουν ένα διαφορετικό ορισμό για τη δυσλεξία όπου έχει κάποιες αλλαγές σε σχέση με τον προηγούμενο ορισμό. Σαφέστερα, ο ορισμός που διατυπώθηκε από τους Lyon, Shaywitz και Shaywitz (2003) αναφέρει ότι: ” η δυσλεξία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία νευροβιολογικής προέλευσης. Χαρακτηρίζεται από δυσκολίες ακριβούς και/ή ευχερούς αναγνώρισης λέξεων και από φτωχές ικανότητες ορθογραφίας και αποκωδικοποίησης. Οι δυσκολίες αυτές είναι το αποτέλεσμα ελλείμματος στο φωνολογικό επίπεδο της γλώσσας που συχνά είναι απροσδόκητο σε σχέση με άλλες γνωστικές ικανότητες και την παροχή αποτελεσματικής διδασκαλίας στο σχολείο”. Η συγκεκριμένη τοποθέτηση των Lyon, Shaywitz και Shaywitz είναι βασισμένη σε σύγχρονα ευρήματα από πολλές έρευνες που καλύπτει τις διάφορες δυσκολίες-προβλήματα των δυσλεκτικών ατόμων. Έχει αναγνωρίσει τη δυσλεξία ως μαθησιακή αλλά και φωνολογική διαταραχή δείχνοντας επίσης και τη νευροβιολογική της προέλευση καθώς και ότι οι άλλες γνωστικές λειτουργίες (πχ. αντίληψη-προσοχή κ.α.) μπορεί να μην επηρεαστούν. Επίσης είναι πολύ σημαντική η ξεκαθάριση που γίνεται στο γεγονός ότι η διδασκαλία δεν σχετίζεται με την απόκτηση ή την επιδείνωση του φαινομένου της δυσλεξίας.
Ο ορισμός από την International Dyslexia Association και British Dyslexia Association
Οι προσπάθειες οριοθέτησης της δυσλεξίας συνεχίστηκαν και εντάθηκαν τα τελευταία χρόνια. Ακόμη, είναι σημαντικό να αναφερθούν οι ορισμοί που έγιναν αποδεκτοί (σχεδόν) παγκόσμια από τις International Dyslexia Association και British Dyslexia Αssociation. Οι ορισμοί αυτοί κινούνται περίπου στο ίδιο ”μήκος κύματος” με παρόμοιο νόημα και καταφέρουν να ορίσουν τη δυσλεξία με στόχο να γίνει κατανοητή και εύκολα αντιληπτή από ένα σχετικά μεγάλο φάσμα ανθρώπων ανά τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, η International Dyslexia Association (2007) ορίζει τη δυσλεξία ως μια ειδική μαθησιακή δυσκολία στη γλώσσα με νευρολογικό υπόβαθρο. Χαρακτηρίζεται από προβλήματα στην κατανόηση αλλά και στην κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου αλλά και δυσκολίες στη φωνολογική ενημερότητα καθώς και δυσκολία στην αναγνώριση λέξεων και προβλήματα στην ορθογραφία που είναι ανεξάρτητα σε σχέση με την επάρκεια διδασκαλίας. Με τη σειρά της η British Dyslexia Association παρουσιάζει ενα παρόμοιο ορισμό που αναφέρεται στο άρθρο των Washburn, Joshi και Cantrell (2013) όπου αναφέρει ότι η δυσλεξία είναι: ” μια διαταραχή μάθησης που επηρεάζει κυρίως τη γραφή και τις γλωσσικές ικανότητες. Είναι πιθανό να εμφανιστεί από τη γέννηση και να είναι μακροχρόνια και χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη φωνολογική ενημερότητα, μνήμη εργασίας, γρήγορο κατονομασμό, ταχύτητα επεξεργασίας και στην αυτόματη ανάπτυξη ικανοτήτων”. Κλείνοντας, οι ορισμοί αυτοί είναι αποδεκτοί σε πολλές χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο (πχ. Η.Π.Α, Ην. Βασίλειο, Αυστραλία κ.α.) αναγνωρίζοντας όλες τις πτυχές της δυσλεξίας και τα προβλήματα που προκαλεί και βοηθά στην καλύτερη κατανόηση της με στόχο να βοηθήσουν τα δυσλεκτικά άτομα. Και σ ‘αυτούς τους ορισμούς γίνεται η αναγνώριση των δυσκολιών στη φωνολογική ενημερότητα (φωνολογικό σύστημα) καθώς και στην ανάγνωση, ορθογραφία και γραπτό λόγο πράγμα που δείχνει τη αλληλεπίδραση με παρεμφερείς ορισμούς αλλά και την γενική συνεισφορά των νέων ευρημάτων για τη δυσλεξία στη διεθνή βιβλιογραφία.
Eπίλογος
Συνοψίζοντας, είναι φανερό ότι τα δεδομένα που υπάρχουν για τη δυσλεξία σήμερα ύστερα από αρκετές δεκαετίες συστηματικής διερεύνησης είναι πιο πολλά, ακριβή και τεκμηριωμένα απ’ ότι στο παρελθόν. Έτσι, τα πιο σύγχρονα ευρήματα που προέκυψαν από τις μελέτες έχουν εξηγήσει περισσότερο το τι είναι δυσλεξία καθώς έδωσαν κάποια νέα στοιχεία για τον ορισμό της όπως για παράδειγμα ότι είναι μια διαταραχή γλωσσικά βασισμένη, προκαλεί προβλήματα και στην ανάγνωση αλλά και στην ορθογραφία.
Βιβλιογραφία
1) International Dyslexia Association. (2007). Dyslexia basics. Retrieved October, 21, 2007.
2) Lyon, G. R., Shaywitz, S. E., & Shaywitz, B. A. (2003). A definition of dyslexia. Annals of dyslexia, 53(1), 1-14.
3) Muter, V., & Snowling, M. J. (2009). Children at Familial Risk of Dyslexia: Practical Implications from an At‐Risk Study. Child and Adolescent Mental Health, 14(1), 37-41.
4) Shaywitz, S. E., & Shaywitz, B. A. (2005). Dyslexia (specific reading disability). Biological psychiatry, 57(11), 1301-1309.
5) Vellutino, F. R., Fletcher, J. M., Snowling, M. J., & Scanlon, D. M. (2004). Specific reading disability (dyslexia): what have we learned in the past four decades?. Journal of child psychology and psychiatry, 45(1), 2-40.
6) Washburn, E. K., Binks‐Cantrell, E. S., & Joshi, R. (2014). What do preservice teachers from the USA and the UK know about dyslexia?. Dyslexia, 20(1), 1-18.
