Ο ιός του HIV, δηλαδή της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (Human Immunodeficiency Virus), μπορεί να προσβάλει τον ανθρώπινο οργανισμό και να οδηγήσει στο σύνδρομο της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (Autoimmune Deficiency Syndrome-AIDS). O HIV ουσιαστικά καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου, κάνοντάς το με τον καιρό ευάλωτο ακόμη και σε απλές λοιμώξεις. Ο ΗIV μπορεί επίσης να προκαλέσει βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), οδηγώντας σε διάφορα γνωστικά, συμπεριφορικά και κινητικά ελλείμματα. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα εστιάσουμε ακριβώς σε αυτά.
Πώς σχετίζονται, λοιπόν, ο ΗIV και το AIDS με τις εγκεφαλικές βλάβες; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι διπλή. Αφενός το εγκεφαλικό έλλειμμα μπορεί να προκληθεί άμεσα από τον ιό, όπως σε περίπτωση λοίμωξης (π.χ. κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, τοξοπλάσμωση), ή έμμεσα, όπως σε περίπτωση ύπαρξης κάποιου όγκου που οφείλεται στην καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες καταπολεμά τα καρκινικά κύτταρα. Η ατροφία του εγκεφάλου που παρουσιάζεται σε ασθενείς με AIDS οφείλεται κυρίως στην απώλεια λευκής ουσίας, φλοιικής φαιάς ουσίας και ταυτόχρονη αύξηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στον εγκέφαλο (Dimatteo, 2002. Κοσμίδου, 2008).
Η αλήθεια είναι πως τον πρώτο καιρό τα γνωστικά ελλείμματα απουσιάζουν, όπως άλλωστε συμβαίνει και τα σωματικά προβλήματα που προκαλεί ο HIV και αργότερα το AIDS. Μία από τις πρώτες ενδείξεις είναι η μειωμένη επίδοση σε νευρολογικά τεστ αξιολόγησης, καθώς και η ήπια εξασθένηση σε ηλεκτροφυσιολογικές εξετάσεις (λ.χ. εγκεφαλογράφημα). Μερικά άτομα που έχουν προσβληθεί από τον ιό, αλλά δεν έχουν αναπτύξει ακόμη AIDS, παρουσιάζουν ήπια μνημονικά προβλήματα, σύγχυση ή αποπροσανατολισμό. Στη συνέχεια μπορεί να εμφανιστούν ελλείμματα προσοχής, συγκέντρωσης, δυσκολία και επιβράδυνση στην επεξεργασία πληροφοριών και στην επίλυση προβλημάτων, διαταραχή της μάθησης, των κινητικών διαδικασιών και του αυτοελέγχου, μυϊκή αδυναμία. Τα ψυχολογικά προβλήματα είναι επίσης συχνά. Υπάρχει πιθανότητα να εμφανιστεί κατάθλιψη, άγχος και ευερεθιστότητα. Σε μερικές περιπτώσεις εμφανίζονται συμπτώματα μανίας ή ψύχωσης.
Συχνά η εγκεφαλική βλάβη σε οροθετικούς ασθενείς είναι διάχυτη, αν και υπάρχουν στάδια σοβαρότητας των συμπτωμάτων, τα οποία είναι ανάλογα με τα στάδια της νόσου. Όταν αυτή δεν αντιμετωπίζεται με τα κατάλληλα φάρμακα και εξελίσσεται ραγδαία, μπορεί να προκληθεί σοβαρή νοητική διαταραχή και κινητική αναπηρία. Το τελικό στάδιο χαρακτηρίζεται σχεδόν από μια φυτική κατάσταση. Το άτομο είναι ανίκανο να μιλήσει, να κινηθεί, να φροντίσει τον εαυτό του, να ελέγξει τις ανάγκες του σώματός του και να διατηρήσει τις κοινωνικές του επαφές. Ο ασθενής μπορεί να καταλήξει σε κώμα. Σε πρώιμα στάδια, ωστόσο, το κινητικό σύστημα παραμένει ανεπηρέαστο και οι νοητικές λειτουργίες επηρεάζονται ελάχιστα ή σε βαθμό που το άτομο μπορεί να διατηρήσει μια φυσιολογική ζωή (Dimatteo, 2002. Κοσμίδου, 2008).
Αν και δεν έχει βρεθεί ακόμη θεραπεία για το ΑΙDS, υπάρχουν φάρμακα (π.χ. ΑΖΤ, DDI) που, όταν συνδυάζονται, προλαβαίνουν σε μεγάλο βαθμό επιτυχίας την εξάπλωση της νόσου και κατ’ επέκταση την καταστροφή του ανοσοποιητικού και του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σε μερικές περιπτώσεις τα θεραπευτικά αποτελέσματα είναι τόσο αποτελεσματικά ώστε ο ιός πλέον δεν ανευρίσκεται καν στο αίμα του ασθενούς. Ταυτόχρονα, συμπεριφορές που προάγουν την υγεία, όπως η άθληση ή η διακοπή του καπνίσματος, μπορούν να αυξήσουν σημαντικά το προσδόκιμο ζωής.
Φυσικά η πρώτη ασπίδα του οργανισμού απέναντι στον HIV είναι η πρόληψη (λ.χ. χρήση προφυλακτικού). Συνίσταται η δωρεάν αιματολογική εξέταση, η οποία ανευρίσκει την ύπαρξη ή όχι αντισωμάτων κατά του HIV στον οργανισμό. Όσο πιο σύντομα διαγνωσθεί η νόσος τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει διάγνωση και φαρμακοθεραπεία, το άτομο έχει συνήθως προσδόκιμο ζωής περίπου 2-5 χρόνια από τη στιγμή που θα εμφανίσει AIDS, δηλαδή από τη στιγμή που ο ιός θα έχει οδηγήσει σε σύνδρομο (συχνά το σύνδρομο εμφανίζεται στα 8-10 χρόνια) (Dimatteo, 2002).
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως το AIDS έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα για τον άνθρωπο. Παρ’ όλα αυτά, η πρόληψη, η διάγνωση και η φαρμακοθεραπεία μπορούν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές του επιδράσεις και το άτομο να ζήσει μια φυσιολογική ζωή.
Βιβλιογραφία:
Dimatteo. M,. Martin, L.R. (2002). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Αθήνα: Πεδίο, 2011.
Κοσμίδου, Μ (2008). Κλινική Νευροψυχολογική εκτίμηση. Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ, 2008.
