Ο Μυστράς ή γνωστός ως Μυζηθράς από το ‘Χρονικόν του Μορέως‘ (έργο ανωνύμου χρονικογράφου του 14ου αιώνα) είναι βυζαντινή καστροπολιτεία, χτισμένη κοντά στην αρχαία Σπάρτη. Στολίζοντας σαν κόσμημα τον Ταΰγετο, ο Μυστράς υπήρξε πρωτεύουσα του Βυζαντινού Δεσποτάτου κατά τον 14ο και 15ο αιώνα βιώνοντας μία περίοδο, όχι μόνο ευημερίας, αλλά παράλληλα και πολιτιστικής άνθησης. Ωστόσο, μέσα στη δεκαετία του 1830 εγκαταλείφθηκε και ο πληθυσμός της μετακινήθηκε στην νέα πόλη της Σπάρτης που χτίστηκε περίπου 8 χιλιόμετρα ανατολικά της. Μυστράς: Εξερευνώντας την καστροπολιτεία του με τη βαθιά ιστορία
Αγριοσυκιές δυναστεύοντας τ’ αρχαία ερείπια,
τρούλλοι σιωπής με κόκκινα κεραμίδια,
αγκάθια ανάμεσα στα σφιγμένα δόντια της πέτρας.
Ο μαρμάρινος δικέφαλος στο νάρθηκα
φθαρμένος απ’ τα πέλματα χρόνων και χρόνων,
μόλις ανοίγοντας τα μάτια του στο τελευταίο βυζαντινό μισόφωτο.
(Απόσπασμα από ποίημα το Γ. Ρίτσου ‘Η Δίψα στο Μυστρά’)
Ως το ‘τελευταίο βυζαντινό μισόφωτο’ περιγράφει ο Γιάννης Ρίτσος στο ομώνυμο ποίημά του τον Μυστρά δίνοντας έτσι νέες διαστάσεις, όχι μόνο στην βαθιά ιστορία που τον ακολουθεί, αλλά και στα συναισθήματα που διεγείρονται περπατώντας στα λιθόκτιστα μονοπάτια του. Το κόσμημα της Πελοποννήσου, όπως χαρακτηρίζεται, χτισμένο σε ένα απόκρημνο, ψηλό λόφο που θα θύμιζε πελώριο βράχο αν δεν ήταν ντυμένος με το πράσινο της φύσης, κοσμεί σαν κορόνα την βυζαντινή καστροπολιτεία. Ας ρίξουμε λοιπόν μια πιο προσεκτική ματιά στο τελευταίο βυζαντινό μισόφωτο που ονομάζεται Μυστράς εξερευνώντας την καστροπολιτεία του με τη βαθιά ιστορία.
Ιστορία της καστροπολιτείας του Μυστρά
Η ίδρυση του ιστορικού Μυστρά ακολουθεί την πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, καθώς και τον κατακερματισμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία “της νεκρής πολιτείας” σήμερα, λοιπόν, του Μυστρά αρχίζει από τα μέσα του 13ου αιώνα, όταν συμπληρώθηκε η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους και συγκεκριμένα το 1249. Ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλαρδουίνος, Φράγκος κατακτητής της Πελοποννήσου, αποφάσισε να κτίσει το κάστρο του στην ανατολική πλευρά του Ταΰγετου και συγκεκριμένα στην κορυφή ενός υψώματος με απότομη και κωνοειδή μορφή, έτσι ώστε να έχει περίοπτη, πανοραμική θέα του λακωνικού κάμπου. Εξού και η ρήση: “Βουνίν εύρε παράξενο, απόκομμα εις όρος. Κάστρον εποίκεν αφηρόν, Μυ(ζη)θράν ονομασέν το.” από το Χρονικόν του Μορέως. Ωστόσο, χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια από την ίδρυση του μέχρι να δοθεί στους Βυζαντινούς, οι οποίοι και έκαναν τον Μυστρά πρωτεύουσα του ‘Δεσποτάτου του Μωρέως’ και πυρήνα του Βυζαντινού πολιτισμού.
Τα λιθόκτιστα μονοπάτια της ιστορίας του Λακωνικού κάμπου άρχισαν να χάνουν την αίγλη τους, μετά από μία σειρά κατακτήσεων τόσο από την μεριά των Τούρκων όσο και των Βενετών. Τελικά εγκαταλείφθηκε αφήνοντας πίσω τις καλοδιατηρημένες βυζαντινές εκκλησίες στην πλειοψηφίας τους, όπως επίσης και παλάτια, σπίτια, κάστρα να αφηγούνται μία ιστορία. Το 1989 η Unesco όρισε τον Μυστρά ως πολιτιστικό αγαθό στον κατάλογο Παγκοσμίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Εκτός, όμως, από ένα πανέμορφο αρχαιολογικό χώρο, ο Μυστράς προσφέρει, επίσης, μία υπέροχη φύση για να ανακαλύψετε ανάμεσα σε ένα καταπράσινο τοπίο που συμπεριλαμβάνει φαράγγια και μικρά χωριά.Μυστράς καστροπολιτεία βυζαντινή ιστορία
Η Καστροπολιτεία του Μυστρά
Αγναντεύοντας τον κάμπο της Σπάρτης από υψόμετρο 850 μέτρων βρίσκεται η καστροπολιτεία του Μυστρά, η τελευταία αναλαμπή της Βυζαντινής ιστορίας. Η καστροπολιτεία αναπτύχθηκε το 1962, όταν ήρθε σε ελληνικά χέρια, όπου λόγω της σημαντικής επιρροής του Χριστιανισμού άφησε πίσω εξαιρετικά δείγματα του Βυζαντινού μεγαλείου. Οι μεγαλοπρεπείς και εντυπωσιακές εκκλησίες όπως αυτές του Αγίου Δημητρίου, της Αγίας Σοφίας, της Παντάνασσας και πολλών άλλων κατέστησαν την καστροπολιτεία σπουδαίο κέντρο της Ορθοδοξίας. Η πρόσβαση στην καστροπολιτεία μπορεί να γίνει από τις δύο κύριες εισόδους, ωστόσο προτείνεται η πρώτη είσοδος που θα συναντήσετε για να απολαύσετε τον περίπατό σας στα καλντερίμια αυτού του ολοζώντανου μουσείου. Από εκεί η πορεία σας θα είναι κατηφορική. Έτσι σας επιτρέπει να κάνετε την βόλτα σας με άνεση και ηρεμία στο μέρος που άφησε τα χνάρια του ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Και, φυσικά, να εναρμονιστείτε καλύτερα με το φυσικό τοπίο. Μυστράς: Εξερευνώντας την καστροπολιτεία του με τη βαθιά ιστορία
Καθεδρικός Ναός Αγίου Δημητρίου
Ένα από τα πράγματα που πρέπει να δείτε, αν επισκεφτείτε τον Μυστρά, είναι η Μητρόπολη που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο. Η εκκλησία είναι τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική καθιστώντας την εξαίσιο υπόδειγμα μητροπολιτικών ναών των παλαιοχριστιανικών, αλλά και των μεταγενέστερων χρόνων. Ιδρύθηκε από τον μητροπολίτη Ευγένιο μεταξύ των ετών 1262 και 1272 και αποτελεί το αρχαιότερο σωζόμενο μνημείο της πόλης. Η ταραχώδης πρώιμη ιστορία του μνημείου αντικατοπτρίζεται και στη ζωγραφική διακόσμηση του εσωτερικού. Σε γενικές γραμμές, η συντήρηση του ναού δεν είναι πολύ καλή, σώζεται όμως σχετικά μεγάλη ζωγραφισμένη επιφάνεια. Αρκετή για να καταλάβουμε τα επιμέρους εικονογραφικά προγράμματα που αντιστοιχούν σε διαφορετικές φάσεις της ιστορίας του ναού.
Σε κάθε περίπτωση, γεγονός είναι ότι η Μητρόπολη του Μυστρά διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες που δίνουν το χρονολογικό και ποιοτικό στίγμα της περιόδου του 13ου αιώνα με εξαιρετικά εμφαντικό τρόπο, εν αντιθέσει με τις τοιχογραφίες που έγιναν στις αρχές του 14ου αιώνα που μαρτυρούν τη σύνδεση του ναού με μεγάλα εκκλησιαστικά μνημεία της πρωτεύουσας Σπάρτης (τότε). Ανάμεσα στην πληθώρα εκκλησιών που φιλοξενεί η καστροπολιτεία, είναι βέβαιο ότι η Μητρόπολη ξεχωρίζει και αξίζει μία επίσκεψη τόσο για πνευματικούς λόγους όσο και για αισθητικούς.
Αρχαιολογικό Μουσείο Μυστρά
Εφόσον ο ίδιος ο Μυστράς αποτελεί διατηρημένο, αρχαιολογικό χώρο, στην επίσκεψη σας θα βρείτε και το εντυπωσιακό αρχαιολογικό μουσείο του Μυστρά. Βρίσκεται στην ανατολική πτέρυγα του μητροπολιτικού συγκροτήματος και ιδρύθηκε από τον Γάλλο βυζαντινολόγο Gabriel Millet στα τέλη του 19ου αιώνα. Εκεί θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη από τους ναούς του Μυστρά, όπως επίσης και την συλλογή του μητροπολίτη Σπάρτης Θεόκλητου Μινόπουλου, που προστέθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Μυστράς: Εξερευνώντας την καστροπολιτεία του με τη βαθιά ιστορία
Για τους ιδιαίτερα φιλότεχνους επισκέπτες μία ματιά στην έκθεση ”Βυζάντιο και Δύση: η εμπειρία του υστεροβυζαντινού αστικού κέντρου του Μυστρά” θα ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Η έκθεση εστιάζει στις σχέσεις και επαφές του βυζαντινού κράτους με τη Δύση. Οι σχέσεις αυτές που γίνονται αφορμή εκατέρωθεν επιδράσεων και διαμορφώνουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, της πνευματικής ζωής και της τέχνης της εποχής των Παλαιολόγων.Μυστράς καστροπολιτεία βυζαντινή ιστορία
Ακόμα, το γεγονός ότι η ίδια καστροπολιτεία του Μυστρά αποτελεί αρχαιολογικό χώρο είναι εντυπωσιακά φανερό από την σηματοδότηση. Συγκεκριμένα, ο υπόλοιπος αρχαιολογικός χώρος είναι γεμάτος με πινακίδες που αναλύουν τη διάταξη της Καστροπολιτείας, την καθημερινότητα, τις θρησκευτικές λειτουργίες, καθώς και ιστορικά στοιχεία που πληροφορούν τους επισκέπτες σχετικά με τις μάχες, το εμπόριο και τους στενούς δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη.
Η μεγαλοσύνη του τόπου
Κάθε κτίσμα, σοκάκι και γωνία που θα συναντήσεις στην καστροπολιτεία του Μυστρά με τη βαθιά ιστορία της κρύβει και ένα μυστικό που περιμένει να ανακαλύψεις. Από τις εκκλησίες των Αγίων Θεοδώρων, το Παλάτι των Δεσποτών στα πλακόστρωτα καλντερίμια μέχρι και στα ξέφωτα που προσφέρουν μία ειδυλλιακή θέα του λακωνικού κάμπου, ο Μυστράς δεν σταματά να εκπλήσσει κάθε επισκέπτη του συνδυάζοντας την ηρεμία του τοπίου με το ζεστό περιβάλλον. Και όπως περιγράφει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Αθανάσιος Σκούρος στο ομώνυμο βιβλίο του ο Μυστράς “, πάλεψε ενεργητικά για να επιβάλλει τον εαυτό του στο φυσικό άπειρο της δημιουργίας, και να γίνει και αυτός μια χάντρα στο κομπολόι του θεού. Όχι του θεού των ανθρώπων, αλλά του θεού του μεγάλου εκείνου που διαφεντεύει στο γνωστό και άγνωστο σύμπαν, όπου ο άνθρωπος είναι μία ασήμαντη λεπτομέρεια” περιγράφοντας κατά αυτόν τον τρόπο την μεγαλοσύνη του τόπου έναντι του ανθρώπου. Μυστράς καστροπολιτεία βυζαντινή ιστορία
Bonus video: Μυστράς, το προπύργιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από ψηλά βιντεοσκοπημένο από drone.
Πηγές άρθρου:
- ‘Η Δίψα στο Μυστρά’ του Γιάννη Ρίτσου. Ανακτήθηκε από: https://sites.google.com/site/geokerk/mystra
- Χρονικόν του Μορέως. Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9C%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%89%CF%82
- Μυστράς. Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CF%81%CE%AC%CF%82
- Άγιος Δημήτριος – Μητρόπολη. Ανακτήθηκε από: http://www.ime.gr/choros/mystras/gr/E/13E/13E5.html
- Μυστράς Πελοποννήσου. Ανακτήθηκε από: https://www.archaiologia.gr/blog/archaeological_site/%ce%bc%cf%85%cf%83%cf%84%cf%81%ce%ac%cf%82/
- Έκθεση Αρχαιολογικού Μουσείου Μυστρά. Ανακτήθηκε από: http://odysseus.culture.gr/h/4/gh41.jsp?obj_id=14551
