Αποφεύγοντας τον πόνο, πονάμε περισσότερο
Εσύ ήξερες ότι το κέντρο της Χαράς και αυτό του Πόνου βρίσκονται δίπλα-δίπλα στον εγκέφαλο μας; Πολύ πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου “Η Γενιά της Ντοπαμίνης” (Anna Lembke) και το βρήκα απίστευτα διαφωτιστικό κι ενδιαφέρον. Με αναφορές σε πραγματικά περιστατικά και στατιστικά ερευνών, το βιβλίο εξηγεί πολύ απλά πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος και πώς εθίζεται σε ουσίες, συνήθειες αλλά και στον πόνο. “Μα καλά, πώς γίνεται να εθιστείς στον πόνο;”. Κι όμως, γίνεται – το μυαλό των ανθρώπων είναι ικανό για πολλά.
Βήμα 1: Παθαίνεις overdose από ντοπαμίνη
“Ο λόγος που είμαστε όλοι τόσο μίζεροι είναι ίσως το ότι προσπαθούμε πολύ να αποφύγουμε τη μιζέρια” – Anna Lembke
Η Ντοπαμίνη είναι μια από τις ορμόνες της Χαράς – μαζί με την Ωκυτοκίνη και τη Σεροτονίνη. Είναι αυτή που δημιουργεί κίνητρα, παράγει συμπεριφορές και μάς οδηγεί στο να πάρουμε αποφάσεις. Στο σήμερα, οι πηγές ντοπαμίνης είναι άφθονες – social media, video games, σειρές/ταινίες, φαγητό, αλκοόλ, ουσίες κ.α – με αποτέλεσμα τα επίπεδα ντοπαμίνης μας να πέφτουν εύκολα και σαν είδος να μην αντέχουμε καθόλου τη βαρεμάρα. Η υπερέκθεση σε διάφορα ερεθίσματα διαμορφώνει έναν εγκέφαλο που είναι μονίμως σε υπερδιέγερση και δεν μπορεί να διαχειριστεί τους πιο χαλαρούς ρυθμούς. Αυτό εξηγεί γιατι το attention span σήμερα έχει πέσει στα 8 δεύτερα και η Gen Z είναι σαν να πάσχει μαζικά από ΔΕΠΥ.
Ο εθισμός στην πρόσληψη ντοπαμίνης μάς έχει κάνει αρκετά μαλθακούς – για να το θέσω κόσμια – και μη ανθεκτικούς σε οποιαδήποτε δυσκολία. Ωστόσο, η υπερπροσπάθεια να μείνουμε μη πληγωμένοι και χαρούμενοι, σταδιακά οδηγεί στην ανηδονία. Ο μόνος τρόπος να ξαναβρείς τη χαμένη ευχαρίστηση είναι να αφήσεις τον εαυτό σου να πονέσει. Επειδή το κέντρο της Χαράς και του Πόνου βρίσκονται πολύ κοντά, το ένα ισορροπεί το άλλο φέρνοντας τον οργανισμό σε κατάσταση ομοιόστασης ως εξής:
Όταν πονάμε, περιμένουμε την ανταμοιβή μας (ντοπαμίνη) για όσα έχουμε υπομείνει. Αντίστοιχα, όταν είμαστε στα high μας, τείνουμε πιο εύκολα στην αδράνεια κι η ζωή μας αποκτά νόημα με την εμφάνιση ενός νέου προβλήματος (πόνος).
Μόνο από το γεγονός ότι ως νεογέννητα ερχόμαστε στον κόσμο κλαίγοντας, καταλαβαίνουμε ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι συνυφασμένη με τον πόνο. Ο πόνος στη ζωή μας είναι αναπόφευκτος κι απαραίτητος γιατί: πρώτον, μάς υπενθυμίζει ότι υπάρχουμε και δεύτερον, μάς θωρακίζει με αντισώματα.
Βήμα 2: “Αγκαλιάζεις” πολύ σφιχτά τον πόνο
Ναι, είναι καλό να αφήνουμε την πόρτα ανοιχτή στον πόνο, αλλά τι γίνεται άμα παρασυνηθίσουμε στην παρουσία του; Μπορεί να ακούγεται περιέργο, αλλά κι ο πόνος γίνεται να εξελιχθεί σε ζώνη ασφαλείας. Όσο περισσότερο χρόνο περνάμε πονεμένοι, τόσο πιο οικεία νιώθουμε όταν βιώνουμε πόνο. Συνηθίζοντας στον πόνο αισθανόμαστε ένα είδος “απειλής”, όποτε πάει να συμβεί κάτι καλό στη ζωή μας, ενώ είμαστε πιο διστακτικοί σε ό,τι μπορεί να αλλάξει τη συνθήκη του πόνου που έχουμε μάθει. Αυτή η κατάσταση είναι λίγο δίκοπο μαχαίρι. Σε συνειδητό επίπεδο θέλουμε να σταματήσουμε να πονάμε, αλλά υποσυνείδητα προτιμάμε να παρατείνουμε τον πόνο, επειδή είναι πιο “safe”.
Ο πόνος μπορεί να είναι ανυπόφορος, αλλά είναι ένα “σιγουράκι” που ξέρεις να αντιμετωπίζεις. Το να εκτεθείς σε κάτι καινούργιο σε τρομάζει και θες να το βάλεις στα πόδια. Ακόμα κι αν προκύψει από το πουθενά κάτι που θες πολύ, είναι πιθανό να σαμποτάρεις τον εαυτό σου, επειδή φοβάσαι το ρίσκο. Εννοείται πως θα βρεις μια δικαιολογία που πέταξες μια ευκαιρία στα σκουπίδια, ενώ ταυτόχρονα σε πιάνει το ενοχικό σου κι αγχώνεσαι πως δεν θα ξεφύγεις ποτέ από αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Αποδέξου την προσωρινότητα των πάντων
Όλα έχουν μια ημερομηνία λήξης, μέχρι κι η ύπαρξη μας. Δεν μπορείς να ζεις για πάντα σε μια ροζ φούσκα, αλλά δεν γινέται να πιάνεις για πάντα πάτο. Τόσο η απόλυτη ευτυχία, όσο κι η απόλυτη δυστυχία μπορούν να γίνουν εξίσου βαρετά κι οι άνθρωποι δεν είμαστε κατασκευασμένοι να βαριόμαστε. Ή μάλλον δεν είμαστε κατασκευασμένοι να βαριόμαστε με διάρκεια. Ζούμε για να λύνουμε τα προβλήματα που έχουμε επιλέξει να νοηματοδοτήσουν την ύπαρξη μας. Ο καθένας επιλέγει το δικό του “βάσανο”.
Άλλωστε, τα πράγματα που αγαπάμε πολύ κι έχουν μεγάλη σημασία για εμάς είναι ταυτόχρονα πηγή Χαράς και Πόνου. Η παρουσία τους μάς εξυψώνει στα ουράνια κι η απουσία τους μάς “σκοτώνει”. Αποφεύγοντας τον πόνο (ή αποφεύγοντας ένα νέο είδος πόνου) κινδυνεύεις να μη ζήσεις τίποτα ουσιαστικό στη ζωή σου. Άσε, λοιπόν, τον εαυτό σου να χαρεί και να πονέσει – ο οργανισμός σου ξέρει να έρθει στα ίσια του, αρκεί να τον αφήσεις.
Εσύ πιστεύεις ότι γίνεται να εθιστείς στον πόνο;
