Από τις εκδόσεις Carnivora κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες η νουβέλα της Λάιλα Μαρτίνεθ “Σαράκι” σε μετάφραση της Ασπασίας Καμπύλη.
Όπως επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο, η νουβέλα της Λάιλα Μαρτίνεθ ανήκει σε ένα νέο λογοτεχνικό είδος, τον φεμινισμό τρόμου. Έχοντας ως βάση το γυναικείο βίωμα, την κακοποίηση και τον έμφυλο ρατσισμό, η Μαρτίνεθ κατασκευάζει μια μυθιστορία όπου εντάσσει και τα στοιχεία του τρόμου και του μαγικού ρεαλισμού.
Η ιστορία που μας αφηγείται είναι το οικογενειακό saga τεσσάρων γενεών. Τέσσερις γυναίκες μιας γενεαλογικής αλυσίδας γράφουν τη ζωή τους στους τοίχους και τα δωμάτια ενός σπιτιού.
Η πρώτη εξ αυτών παντρεύεται τον λάθος άντρα. Αυτόν που εκμεταλλεύεται τα σώματα άλλων γυναικών πουλώντας τες ξανά και ξανά. Ένα σπίτι αγορασμένο από αυτό το εμπόριο σάρκας από δώρο στη σύζυγο, όπως αυτή νόμιζε, θα γίνει η φυλακή της. Μαζί της θα εγκλειστούν και οι επόμενες γενιές γυναικών.
Αφηγήτριες η δεύτερη και η τέταρτη από αυτές, εγγονή και γιαγιά, μιλούν για τα φαντάσματα που στοιχειώνουν το σπίτι τους, περιγράφουν τη συμβίωση μαζί τους και όσα μυστικά είναι θαμμένα εντός του.
Μορφές αγίων, χαμένες ψυχές, σκιές ανθρώπων, ενσώματες και ασώματες υπάρξεις, υπάρξεις (ή και μη) στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου θα γίνουν οι συγκάτοικοί τους, κοινωνοί της μοχθηρίας που έχει ενσταλλαχθεί στις ψυχές τους. Μια μοχθηρία απότοκο της πατριαρχίας, εδραιωμένα συναισθήματα μίσους, που με άμεση ή έμμεση μορφή καταδυναστεύουν, εκούσια ή ακούσια -με τη μορφή του εσωτερικευμένου μισογυνισμού- τις ζωές τους κρατώντας τες δέσμιες.
Η μοίρα της οικογένειας συνυφασμένη με την ύπαρξη της οικογένειας των αρχόντων της περιοχής, των Χαράμπο, υποδηλώνει τον ταξικό ρατσισμό και διαλύει την ψευδαίσθηση της προστασίας και της εύκολης απόδρασης των γυναικών στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις από κακοποιητικές βίαιες αντρικές συμπεριφορές.
Η τύχη των γυναικών εμφανίζεται κοινή και προδιαγεγραμμένη ανεξάρτητα κοινωνικής τάξης. Η πατριαρχία δεν εξαιρεί, απλώς προσαρμόζει τους κανόνες ανάλογα με την κοινωνική θέση καθώς άντρες ανεξαρτήτου εθνικότητας, φυλής και τάξης έχουν κοινή θέση στην άσκηση εξουσίας και κυριαρχίας πάνω στο γυναικείο φύλο.
Πρόκειται για την σχέση υποταγής και καταπίεσης που ενώ θέλει τις γυναίκες αδύναμες ταυτόχρονα τις δαιμονοποιεί προσδίδοντας τους μεταφυσικές ικανότητες που τις καθιστούν επικίνδυνες.
Γυναίκες μάγισσες, πλανεύτρες που στοχοποιούνται και γίνονται θύματα ώστε το γυναικείο συλλογικό συνειδησιακό να ακρωτηριαστεί.
Με τον τρόπο αυτό παρουσιάζει και η Μαρτίνεθ τις γυναίκες της. Ανυπόταχτες, αντιδραστικές, απελευθερωμένες σεξουαλικά, γονιμοποιημένες με το σπέρμα του μίσους για την αδικία που υπομένουν καταφεύγουν στην εκδίκηση επικαλούμενες τη βοήθεια υπερφυσικών δυνάμεων.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Silvia Federici στο έργο της “Ο Κάλιμπαν και η Μάγισσα: Γυναίκες, Σώμα και Πρωταρχική Συσσώρευση” (Εκδόσεις των ξένων, 2014):
“Το κυνήγι των μαγισσών δεν καθαγίασε μονάχα την ανδρική υπεροχή αλλά επιπλέον παρότρυνε τους άνδρες να φοβούνται τις γυναίκες ή ακόμη και να τις αντιμετωπίζουν ως καταστροφείς του ανδρικού φύλου. Δίχως αμφιβολία, όμως, τα χρόνια προπαγάνδας και τρόμου έσπειραν ανάμεσα στους άνδρες αισθήματα μιας βαθιάς ψυχολογικής αποξένωσης από τις γυναίκες, η οποία διέρρηξε την ταξική αλληλεγγύη και υπονόμευσε τη δική τους συλλογική δύναμη. (…) Το σεξουαλικό πάθος δεν υπονόμευε μονάχα την ανδρική εξουσία έναντι των γυναικών (…) αλλά και την ψυχραιμία του άνδρα, προκαλώντας την απώλεια του πολύτιμου μυαλού του, όπου σύμφωνα με την καρτεσιανή φιλοσοφία, βρισκόταν η πηγή της Λογικής. Μια σεξουαλικά δραστήρια γυναίκα, λοιπόν, αποτελούσε δημόσιο κίνδυνο, απειλή για την δημόσια τάξη, αφού υπονόμευε την ανδρική αίσθηση της υπευθυνότητας και την ικανότητα του άνδρα να εργάζεται και να αυτοκυριαρχείται. Προκειμένου οι γυναίκες να μην καταστρέψουν τους άνδρες ηθικά -και κυρίως οικονομική-, η γυναικεία σεξουαλικότητα έπρεπε να εξορκιστεί.”
Η Μαρτίνεθ σε αυτό το πρώτο λογοτεχνικό της εγχείρημα, με λόγο αφοπλιστικό και καθηλωτικό, σε ένα περιβάλλον ασφυκτικό, νοσηρό, απόκοσμο όπου η βια μετενσαρκώνεται σε εκδίκηση και το θύμα σε θύτη, καταφέρνει να αποτυπώσει τη βία της πατριαρχίας αποφεύγοντας τον σκόπελο συναισθηματισμών και συγγραφικών μοτίβων.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Λάιλα Μαρτίνεθ (Μαδρίτη, 1987) σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και έχει μεταπτυχιακό στη Σεξολογία. Συνεργάζεται σε τακτική βάση με την εφημερίδα El Salto, είναι συνδιευθύντρια του μουσικού φανζίν Dolly Records και του εκδοτικού οίκου Antipersona. Έχει δημοσιεύσει διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια σε ανθολογίες και συλλογικούς τόμους. Εργάζεται ως σεξολόγος σε μια κοινωνική δομή στη Μαδρίτη και είναι συμπαραγωγός στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα Mono con Calashnikov.
Στο Σαράκι αποκαλύπτει ένα κομμάτι της οικογενειακής της ιστορίας, από την πλευρά των γυναικών πάντοτε.
Οπισθόφυλλο
Μυστήριο, βία και αλλόκοτες παρουσίες: Όταν φεμινισμός και τρόμος ενώνονται σε μία και μόνο ιστορία. Τρεις γυναίκες, κληρονόμοι της βίας του πολέμου, της πατριαρχικής καταπίεσης και της σκληρότητας της βαθιάς ισπανικής ενδοχώρας παρατηρούν τους κατοίκους του χωριού στο οποίο ζουν από ένα σπίτι γεμάτο ίσκιους σε κάθε του γωνιά. Γιαγιά και εγγονή διηγούνται την ιστορία που κρύβεται πίσω απ’ τους τοίχους του και ανασυνθέτουν τον τρόπο με τον οποίο η βία έχει κληροδοτήσει την ανάγκη της οργισμένης εκδίκησης που κάνει να μεγαλώνει και να μαίνεται σε κάθε σελίδα του βιβλίου μια εκφόρτιση ενός στοιχειωμένου φεμινισμού. Με πάνω από πενήντα εκδόσεις στην Ισπανία και μεταφράσεις σε περισσότερες από δέκα γλώσσες, το “Σαράκι” είναι μια νουβέλα τρόμου, ποιητική και δριμεία, γεμάτη μαγγανείες και ξόρκια, προσευχές και κατάρες, δαιμονόμορφους αγγέλους και στιγματισμένες από βέβηλα αντρικά χέρια αγίες. Η Λάιλα Μαρτίνεθ παραδίδει ένα κείμενο όπου η τυφλή λύσσα μεγαλώνει σαν σαράκι ενάντια σε κάθε είδος κοινωνικής αδικίας, ένα βιβλίο σκοτεινό και συναρπαστικό που καθηλώνει από την πρώτη σελίδα.
