Στο μυθιστόρημά της “Καλυψώ” η Δήμητρα Κολλιάκου χρησιμοποιεί τον αρχαίο ελληνικό μύθο της Ωγυγίας και της Καλυψούς για να θίξει ένα θέμα μείζονος σημασίας, το οποίο θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και συχνότερη επαναφήγηση των αρχαίων μύθων. Συγκεκριμένα, η ελληνική μυθολογία λόγω της ανθρώπινης διάστασης που φέρουν οι θεότητες της, εμπεριέχει το στοιχείο της οικειότητας και της σύνδεσης με το αναγνωστικό κοινό.
Τον λόγο διαδοχικά παίρνουν η Καλυψώ και η τελευταία δούλη της, Μελάνθη. Εξιστορούν τη μεταξύ τους σχέση, την παραμονή του Οδυσσέα στο νησί, τις σχέσεις με τις υπόλοιπες δούλες της Θεάς.
Κινούμαστε από το παρόν στο παρελθόν καθώς η συγγραφέας αποφεύγει τη γραμμική αφήγηση δημιουργώντας μια άρρηκτη σχέση συναφών αναφορών μεταξύ παρελθόντος και παρούσας κατάστασης. Από την άφιξη του Οδυσσέα στην Ωγυγία και όσα διαδραματίστηκαν έως την αποχώρηση του μεταφερόμαστε στην εμφάνιση ενός ξένου στο νησί τώρα και όσα ακολουθούν αυτό το γεγονός.
Η Μελάνθη μαζί με τις άλλες δούλες έφτασαν στην Ωγυγία με βάρκα. Έκτοτε, υπηρετούν τη Θεά. Η Καλυψώ ξεχώρισε τη Μελάνθη για την ομορφιά και τις ευφάνταστες ιστορίες που αφηγούνταν.
Μαία, Στερόπη, Κελαινώ, Αλκυόνη, Μερόπη, Ταϋγέτη, Ηλέκτρα, οι επτά δούλες που ζούσαν μαζί τους στο νησί. Στη μυθολογία πρόκειται για επτά αδερφές, Νύμφες, τις Πλειάδες, που το όνομά τους πήραν από τον αστερισμό Πλειάς ο οποίος χρησιμοποιείται στη ναυσιπλοΐα. Παρόλο που στην μυθολογία οι Πλειάδες ήταν αδερφές της Καλυψούς και συντρόφευαν τη θεά Αρτέμη, η συγγραφέας τις τοποθετεί στην Ωγυγία υπό την εξουσία της Καλυψούς.
Στη θάλασσα ένα άλλο βασίλειο υπήρχε. Στα βαθιά νερά της οι δούλες αντάμωναν με τα χταπόδια που κολυμπούσαν και αφέντευαν στον κάτω κόσμο του βυθού.
“Ο κάτω κόσμος θα μπορούσε να είναι αντικαθρέφτισμα του πάνω – δούλες και αφέντρα. Ή ο κάτω κόσμος δεν είχε καμία σχέση με τον πάνω, κάτι που στην αρχή έτσι κι αλλιώς δεν θα ήταν σε θέση να το δουν. Παίρνει χρόνο για να μάθεις να βλέπεις, ιδίως όταν δεν ξέρεις άλλη γλώσσα εκτός απ’ τη δική σου – μόνο τα πράγματα και τα ονόματα που υπάρχουν στη γλώσσα σου. Όταν δεν φαντάζεσαι καν ή δεν το πιστεύεις ότι υπάρχουν και άλλες γλώσσες.”
Στην Ωγυγία, το νησί που παρέμενε κρυμμένο από τον υπόλοιπο κόσμο χάρη στα μάγια της Καλυψούς, όσοι κατέφθαναν χάνονταν κάτω από τα πέπλα που η θεά ύφαινε και κάλυπτε το βασίλειό της.
Μέσα από τον μύθο, τη φιλοξενία που ενέχει δόλο και ίδιον συμφέρον, γίνεται αναγωγή στο μεταναστευτικό φαινόμενο της σύγχρονης εποχής. Άνθρωποι που ζητούν καταφύγιο και προστασία σε άλλα εδάφη από τα πάτρια γίνονται θύματα εκμετάλλευσης από λαθρέμπορους. Όσοι καταφέρουν να φτάσουν ζωντανοί στον προορισμό τους έρχονται αντιμέτωποι με τη νέα συνθήκη που απαιτεί αποδοχή από το νέο περιβάλλον. Η εκμετάλλευση συνεχίζεται. Είναι γνωστές οι περιπτώσεις που όχι μόνο οικονομικά θυματοποιούνται οι μετανάστες ως εργάτες μα ζουν υπό καθεστώς κράτησης σε μονάδες παραγωγής υπό άθλιες συνθήκες.
Στη χώρα του Ξένιου Δία, μια Νύμφη κάλυπτε το βασίλειό της συγκαλύπτοντας τα εκεί τεκταινόμενα. Η Καλυψώ που κάτω από τα πέπλα της κράτησε τον περιπλανώμενο Οδυσσέα, γίνεται σύμβολο της σύγχρονης συγκάλυψης των δεινών στα οποία υπόκεινται οι σύγχρονοι περιπλανώμενοι, οι ανέστιοι μετανάστες.
Το μυθιστόρημα “Καλυψώ” της Δήμητρας Κολλιάκου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Λίγα χρόνια μετά τη συγγραφέα
Η Δήµητρα Κολλιάκου (γενν. 1968) µεγάλωσε στην Αθήνα. Έκανε φιλολογικές σπουδές στο ΕΚΠΑ και µεταπτυχιακές σπουδές στη γλωσσολογία στο Πανεπιστήµιο του Εδιµβούργου. Δίδαξε θεωρητική γλωσσολογία στο Πανεπιστήµιο του Newcastle (1995-2010) πριν εγκατασταθεί στο Παρίσι, όπου ζει και εργάζεται. Για το λογοτεχνικό της έργο έχει τιµηθεί µε πολλά βραβεία, µεταξύ άλλων µε το Athens Prize for Literature και µε το βραβείο µυθιστορήµατος του Ιδρύµατος Πέτρου Χάρη της Ακαδηµίας Αθηνών για τη Θερµοκρασία δωµατίου (Εκδόσεις Πατάκη, 2006· τέταρτη έκδοση, 2020) και µε το Κρατικό Βραβείο Διηγήµατος και το λογοτεχνικό βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης για το Αλφαβητάρι εντόµων (Εκδόσεις Πατάκη, 2018). Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν επίσης τα έργα της: Η αρρώστια των βουνών (2009, νουβέλες), Το πρόσωπο του ουρανού (2013, μυθιστόρημα), Ήμισυ του παντός (2015, μυθιστόρημα), Αταραξία (2022, μυθιστόρημα), Καλυψώ (2024, μυθιστόρημα).
Οπισθόφυλλο
«Αλήθεια λέω» δοκίµασε να την πιέσει. «Υπάρχει κι άλλος κόσµος στο νησί, πέρα απ’ τον ξένο».
Αλλάζοντας φορά, η Καλυψώ έπιασε να ξετυλίγει το νήµα απ’ τον αριστερό καρπό και να το τυλίγει πίσω στο κουβάρι.
«Καλά θα κάνεις να κοιµάσαι περισσότερο» της πέταξε στο τέλος, χωρίς να την κοιτάζει.
«Και να µην ονειρεύεσαι τόσο. Τα πολλά όνειρα βλάπτουν. Κι ας µην ξεχνάµε πως µας βαραίνει και τις δυο µια κούραση αιώνων».
Έχουν περάσει αιώνες από τον απόπλου του Οδυσσέα, κι η Καλυψώ, πιστή στο όνοµά της, καλύπτει το νησί της µε την οµίχλη των πέπλων της, κρατώντας αθέατο τον κόσµο, αποµονώνοντας έτσι και τη Μελάνθη, την τελευταία δούλη που της έχει αποµείνει. Ώσπου µια µέρα φτάνει στο νησί ένας ξένος από τη σύγχρονη εποχή. Η άφιξή του θα γίνει αφορµή να ζωντανέψουν µνήµες από το παρελθόν, και να δοκιµαστεί η φιλοξενία αλλοτινών και τωρινών καιρών. Σιγά σιγά θ’ αρχίσει να βλέπει η Μελάνθη αυτά που δεν µπορεί να συγκαλύψει πια η Καλυψώ.
