Και δεν σχολίασε κανείς την μακροβιότητά του. Εντυπωσιάστηκα, που έζησε λίγο παραπάνω από αιώνα ο Παττακός. Θαρρείς και το έκανε για να δει τα αποτελέσματα της επιλογής στη θητεία του. Για όσους δεν ανήκουν στη γενιά του Πολυτεχνείου, όχι ιδεολογικά αλλά ηλικιακά –γιατί τελευταία επικρατεί και η άποψη ότι έχουμε κάθε δικαίωμα να μην γνωρίζουμε για κάποιον που έζησε πριν γεννηθούμε- ήταν από τους τελευταίους πραξικοπηματίες του 1967, αυτού που στις 21 Απριλίου έφερε τη δικτατορία (και) στην Ελλάδα. Με την πτώση της, ο Παττακός καταδικάστηκε σε ισόβια και το 1990 αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεταπολιτευτικής περιόδου, οι δηλώσεις του Παττακού δεν ήταν διόλου δημοκρατικές – ούτε καν άγγιζαν κάποια σταγόνα δημοκρατίας – και δεν περιείχαν ίχνος μεταμέλειας για όσα κληροδότησε στην Ελλάδα μια άλλη Ελλάδα, αυτή των «Ελλήνων Χριστιανών», ή των «ελλήνων χριστιανών», όχι με κεφαλαία αρχικά αλλά με μικρά, και αυτό γιατί οι έλληνες χριστιανοί που ήθελαν δική τους την Ελλάδα αφενός δεν αντιστοιχούσαν σε ολόκληρο τον πληθυσμό, ώστε να γράφονται σαν να αναφέρονται σε ολόκληρο τον πληθυσμό, αφετέρου γιατί ο εθνικός και ο θρησκευτικός χαρακτηρισμός είναι σχετικοί όροι και όχι απόλυτοι, ώστε να γράφονται γενικότερα με κεφαλαία γράμματα. Φυσικά, αυτά είναι ψιλά γράμματα για την εποχή, δυστυχώς, θα προσθέσω πως είναι ψιλά γράμματα και για τη σημερινή εποχή, και ας πέρασαν από την τελευταία μέρα της δικτατορίας σαράντα δύο χρόνια.
Φαίνεται δεν εξελιχθήκαμε ιδιαίτερα. Αναφέρομαι στον λαό, αλλά αναγκαστικά ο λαός μπορεί και υπάρχει αν υπάρχουν άνθρωποι που τον συντελούν. Άρα δεν εξελιχθήκαμε σαν άνθρωποι από τότε. Η σύγχρονη του επεισοδίου του Πολυτεχνείου γενιά πλέον εργάζεται πίσω από γραφεία, έχοντας ξεχάσει ή αμελήσει όχι μόνο τα νεανικά της όνειρα αλλά και να μετρήσει σωστά τη μελλοντική τάξη πραγμάτων, αυτή που σήμερα είναι η παρούσα τάξη πραγμάτων, αυτή που σήμερα ταλαιπωρεί την επόμενή της γενιά εξαιτίας λάθος επιλογών στις κυβερνήσεις, στις αρχηγίες, στις καρέκλες.
Και γιατί δεν εξελιχθήκαμε ιδιαίτερα; Να μια καλή ερώτηση. Σάμπως μας απότρεψαν τα εφτά χρόνια της δικτατορίας, στην οποία συμμετείχε και ο Παττακός, να μην έχουμε κριτική σκέψη το 2016; Ίσως όχι, ίσως ναι, ίσως έβαλαν ένα λιθαράκι στις φοβίες και τις αγνωσίες του ελληνικού κόσμου. Αυτές που δεν μας επιτρέπουν, όταν εδραιωθούν μέσα μας, να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητα του ανθρώπου που έρχεται πρόσφυγας από τη Συρία και πρέπει να δεχτούμε αυτόν στη χώρα μας και τα παιδιά του στο σχολείο. Του ανθρώπου που οι εξετάσεις του τον έδειξαν οροθετικό, αλλά εμείς νομίζουμε ότι θα μας κολλήσει με τη χειραψία. Του ανθρώπου που δεν μπορεί να περπατήσει και παρ’ όλα αυτά, είναι πιο δυνατός στην ψυχή από μας, και εμείς σκεφτόμαστε «κρίμα» και νιώθουμε οίκτο. Του ανθρώπου που επέλεξε να ακολουθεί τις επιλογές του στον έρωτα και εμείς τον αποκλείουμε. Όλους εμάς τους αφ’ υψηλού κοιτάζοντες μας νομιμοποιούν κάποιοι αφ’ υψηλού κοιτάζοντες, και κάποτε ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Παττακός.
