Με αρκετή δυσκολία και με ένα αποτέλεσμα που διαψεύδει απόλυτα τις προσδοκίες του Τούρκου προέδρου, Ερντογάν, πέρασε τελικά η συνταγματική αναθεώρηση που επιθυμούσε ο ίδιος. Καταγγελίες της αντιπολίτευσης για νοθεία και αιματηρό επεισόδιο με δύο νεκρούς σε εκλογικό κέντρο του Ντιγιάρμπακιρ στιγμάτισαν το δημοψήφισμα στη γειτονική χώρα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το «Ναι» επικράτησε οριακά με ποσοστό 51,4% έναντι του «Όχι», που ψήφισε το 48,6% των πολιτών.
Μετά και την οριακή νίκη του Ερντογάν στο δημοψήφισμα, η γειτονική χώρα οδηγείται σε αλλαγή του πολιτεύματος από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία. Νομικοί τονίζουν ότι θα πρέπει να αλλάξουν τουλάχιστον 144 άρθρα σε 7 νόμους, του εκλογικού συστήματος και του νόμου περί πολιτικών κομμάτων μεταξύ αυτών. Θα ξεκινήσει δηλαδή μια νέα περίοδος αναζήτησης συμμαχιών εντός Βουλής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πως ο πιο πιθανός σύμμαχος της κυβέρνησης θα είναι ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί και το Εθνικιστικό κόμμα. Έτσι ίσως εξηγείται και η τόσο επίμονη επανάληψη του θέματος της θανατικής ποινής από τον Πρόεδρο Ερντογάν. Ο τελευταίος προχώρησε σήμερα εξάλλου και σε μια συμβολική κίνηση. Επισκέφθηκε τον τάφο του Προέδρου Οζάλ με αφορμή την 24η επέτειο θανάτου του. Ο Οζάλ, υποστήριζε σθεναρά ένα Προεδρικό σύστημα κοντά σε αυτό των ΗΠΑ. Στα σχετικά πεδία της οικονομίας, δηλώσεις αξιωματούχων της κυβέρνησης ότι δεν συζητά (η κυβέρνηση) πρόωρες εκλογές ενίσχυσαν την τουρκική λίρα, αλλά ξένοι οίκοι εκτιμούν ωστόσο πως η επίδραση αυτή είναι παροδική. Την πορεία της οικονομίας είναι βέβαιο πως θα επηρεάσουν οι εξελίξεις στις σχέσεις με την Ε.Ε., τα τεκταινόμενα στην Μέση Ανατολή και η εκτόνωση ή μη, της πόλωσης που απεικονίζεται και στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Επικριτικά σχόλια των διεθνών παρατηρητών
«Το νομικό πλαίσιο του δημοψηφίσματος στην Τουρκία ήταν ανεπαρκές για τη διεξαγωγή μιας γνήσιας δημοκρατικής διαδικασίας», δήλωσε σήμερα αντιπροσωπεία της αποστολής παρατηρητών του ευρωπαϊκού οργανισμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κάνοντας λόγο για ανεπαρκές νομικό πλαίσιο και αλλαγές της τελευταίας στιγμής στην καταμέτρηση των ψηφοδελτίων. Το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ (ODIHR) σημείωσε τον «περιορισμό» των ελευθεριών που παρατηρήθηκε χθες στην Τουρκία υπό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί στην Τουρκία μετά την απόπειρα πραξικοπήματος.
«Οι δύο πλευρές δεν είχαν ίσες ευκαιρίες για να παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους στους ψηφοφόρους», δήλωσε η επικεφαλής της αποστολής της ODIHR, Τάνα ντε Ζουλουέτα. Η ντε Ζουλουέτα είπε πως οι παρατηρητές του γραφείου κατέδειξαν πως η εκστρατεία υπέρ του “Ναι” κυριάρχησε στην κάλυψη των μέσων ενημέρωσης.
«Αυτό, μαζί με περιορισμούς στα ΜΜΕ, τις συλλήψεις δημοσιογράφων και το κλείσιμο μέσων ενημέρωσης, περιόρισε την πρόσβαση των ψηφοφόρων στον πολυφωνία των απόψεων», ανέφερε η επικεφαλής της αποστολής. Να θυμίσουμε πως το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας αποφάσισε την τελευταία στιγμή την Κυριακή να καταμετρήσει ψήφους που δεν είχαν σφραγιστεί από τους αξιωματούχους.
Ποσοστό – ρεκόρ συμμετοχής και ΟΧΙ της Κωνσταντινούπολης, Σμύρνης και Άγκυρας
Το ποσοστό συμμετοχής στο δημοψήφισμα εκτιμάται μάλιστα στο ποσοστό ρεκόρ 86%, όπως μετέδωσε το τηλεοπτικό δίκτυο HABERTURK TV. Οι πλούσιες μεγάλες πόλεις, τα παράλια και οι περιοχές των Κούρδων ψήφισαν «όχι», όπως και η πρωτεύουσα Άγκυρα, ενώ η ενδοχώρα των φτωχών και με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο ψήφισε «ναι». Χάρισε έτσι στον Ερντογάν οριακά, την πολυπόθητη νίκη. Μέσα σε αυτό και το εκλογικό αποτέλεσμα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Ερντογάν έχει διατελέσει δήμαρχος της Πόλης, με καταγεγραμμένο το 95% των ψήφων, το «όχι» προηγούνταν με 50.91%.
Καθοριστικός ήταν ο ρόλος της Κωνσταντινούπολης, όπως άλλωστε σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις και τα δημοψηφίσματα της Τουρκίας. Το ΑΚΠ και τα δύο κόμματα των Εθνικιστών χάσανε έστω και με μικρή διαφορά την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, και με μεγαλύτερη τη Σμύρνη. Τις τρεις, δηλαδή, μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Όπως επίσης σημαντικά αποδείχθηκαν και τα αποτελέσματα από τις κάλπες του εξωτερικού που στήριξαν και πάλι τον Ταγίπ Ερντογάν με αρκετά υψηλότερα ποσοστά από αυτά του εσωτερικού.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην ομιλία που έκανε ο Πρόεδρος της Τουρκίας τόνισε την άνοδο των ψήφων στις πόλεις της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου οι Κούρδοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Παρόλα αυτά όμως μέσα στις 10 πόλεις που ψήφισαν το πιο ισχυρό «όχι» συγκαταλέγονται πέντε από την περιοχή αυτή. Το μεγαλύτερο ποσοστό υπέρ του «όχι» με 80,42 %, ήταν το Τούντζελι.
Το νέο πολιτειακό σύστημα
Με το σχέδιο του Ταγίπ Ερντογάν, η Προεδρία θα αποκτήσει μια εξαιρετικά ισχυρή θέση στην κορυφή της κυβέρνησης σε σύγκριση με τον εθιμοτυπικό ρόλο που είχε έως σήμερα. Ο Πρόεδρος θα καταστεί αρχηγός της κυβέρνησης της Τουρκίας, αποκτώντας την εξουσία να διορίζει και να αποπέμπει όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου. Θα διαθέτει επίσης την εξουσία να διορίζει ο ίδιος τα 2/3 των ανώτερων δικαστών της χώρας. Παράλληλα, θα μπορεί να επιβάλλει ορισμένους νόμους με προεδρικά διατάγματα, ενώ θα έχει την εξουσία να αναιρεί την όποια ισχύ του κοινοβουλίου, κηρύσσοντας τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Το Κοινοβούλιο θα χάσει μέρος των αρμοδιοτήτων του, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς του να καλεί υπουργούς να εμφανιστούν ενώπιον των επιτροπών του. Με τη συνταγματική αναθεώρηση ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ουσιαστικά θα αποφασίζει για όλα, η προεδρική θητεία παρατείνεται στα πέντε έτη από τέσσερα που ισχύουν τώρα, ενώ οι εκλογές θα γίνονται αντίστοιχα, ανά τετραετία και όχι πενταετία.
