Ο Φρανθίσκο Γκόγια υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους όλων των εποχών, ο οποίος επηρέασε ιδιαίτερα τους Γάλλους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα που διαμόρφωσαν τα κινήματα του ρομαντισμού, του ρεαλισμού και του ιμπρεσιονισμού. Ακόμη, το έργο του μελετήθηκε από τους εξπρεσιονιστές και τους σουρεαλιστές του 20ου αιώνα, επηρεάζοντας τους βαθιά. Ο Γκόγια, ευρισκόμενος στο μεταίχμιο μεταξύ κλασικής και μοντέρνας τέχνης, με τα σκοτεινά και αντιπολεμικά έργα του ενέπνευσε, εμπνέει και θα εξακολουθήσει να εμπνέει. Ποια είναι άραγε η προσωπικότητα που κρύβεται πίσω από ένα από τα πιο αινιγματικά έργα όλων των εποχών;
Λίγα λόγια για τη ζωή του Φρανθίσκο Γκόγια
Ο Φρανθίσκο Γκόγια γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1746 στο χωριό Φουεντετόδος. Λίγα χρόνια αργότερα μετακόμισε με την οικογένεια του στην Σαραγόσα. Το ταλέντο του έγινε αντιληπτό από την παιδική του ηλικία και έτσι ασχολήθηκε από μικρός με σπουδές ζωγραφικής, δίπλα σε διακεκριμένους Ευρωπαίους ζωγράφους. Μετά τον γάμο του το 1773, μετέβη στην Μαδρίτη όπου εργάστηκε για τη βασιλική οικογένεια. Το έργο του είναι ιδιαίτερα πλούσιο και περιλαμβάνει πίνακες και χαρακτικά. Η φήμη του σπουδαίου καλλιτέχνη εξαπλώθηκε από την Ισπανία σε ολόκληρη την Ευρώπη μετά τον θάνατο του. Τα έργα του φημίζονται τόσο για την απαράμιλλη τεχνική τους, όσο και για τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζουν τις ταραγμένες ιστορικές περιόδους που βίωσε ο συνθέτης τους. Ο Γκόγια απεβίωσε στις 16 Απριλίου του 1828 στο Μπορντώ.
Σταθμό στη ζωή του καλλιτέχνη αποτέλεσε ένα από τα διασημότερα γυμνά της ιστορίας της τέχνης. Πρόκειται για τον περίφημο πίνακα «Η γυμνή Μάχα». Το έργο φιλοτεχνήθηκε το 1800 και αποτέλεσε έργο εξαιρετικά τολμηρό για την εποχή του. Το γυμνό σε συνδυασμό με την προκλητική στάση της γυναίκας προκάλεσε σάλο. Ωστόσο, οι γνωριμίες του ζωγράφου και η θέση του υψηλά ιστάμενου παραγγελιοδότη εν τέλει τον έσωσαν. Το έργο εκτίθεται στο μουσείο του Πράδο. Εκεί εκτίθεται και ένας πανομοιότυπος πίνακας που σχεδίασε ο Φρανθίσκο Γκόγια, στον οποίο, όμως υ,πάρχει μία βασική διαφορά από το πρωτότυπο. Το μοντέλο φορά ρούχα. Ο δεύτερος πίνακας φέρει τον τίτλο «Η ντυμένη Μάχα».
Το αντιπολεμικό έργο του Γκόγια
Όπως προαναφέρθηκε, το έργο του Φρανθίσκο Γκόγια αντικατοπτρίζει με τεράστια επιτυχία τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την περίοδο του βίου του. Μάλιστα, αν και ο ίδιος εργαζόταν για την βασιλική οικογένεια, δεν δίστασε να εναντιωθεί στους μαικήνες του επανειλημμένα. Τρόπο έκφρασης των ενστάσεων του αποτέλεσαν οι αντιπολεμικοί πίνακες που καταδίκαζαν την βιαιότητα τόσο από την πλευρά της βασιλείας όσο και από εκείνη των επαναστατών που ξέχασαν στην μανία τους την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το χαρακτικό του που φέρει τον τίτλο «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα», για παράδειγμα, αποτελεί σαφή αναφορά στην ήττα του Διαφωτισμού στην Γαλλία. Ακόμη, προβλέπει την ανάλογη μοίρα της Ισπανίας.
Ο καλλιτέχνης μοιάζει μάλλον διχασμένος, γιατί φαίνεται να ευαγγελίζεται ορισμένες ιδέες του Διαφωτισμού, ενώ παράλληλα προβλέπει και παρακολουθεί την ήττα και την διαφθορά των Επαναστατών στη Γαλλία. Η θέση του έμεινε ουδέτερη. Ουδέτερη, όχι λόγω δειλίας, αλλά λόγω της τάσης του να εντοπίζει τα αρνητικά και των δύο ακραίων πόλων. Ο σκεπτικισμός του και η εύστοχη κριτική του προς τις ακρότητες τον τοποθετούν στην χορεία των νεωτερικών καλλιτεχνών και μάλιστα σε μία πολύ πρώιμη εποχή. Ίσως η παραπάνω διαπίστωση αποτελεί και τον λόγο που το έργο του εκτιμήθηκε και επέδρασε τόσο, χρόνια μετά τον θάνατο του.
Χαρακτηριστικά για την ανεξάρτητη στάση του, μα και το αξεπέραστο του ταλέντου του είναι τα λόγια που αποδίδονται στον Φερδινάνδο Ζ’:
Θα σου άξιζε να αποκεφαλιστείς, είσαι όμως σπουδαίος καλλιτέχνης, οπότε σε συγχωρούμε!
Οι μαύροι πίνακες του Φρανθίσκο Γκόγια
Σταθμό στην ιστορία της τέχνης αποτελούν οι περίφημοι «μαύροι πίνακες» του Φρανθίσκο Γκόγια. Οι προαναφερθέντες πίνακες συνδέονται με μία αρκετά ταραγμένη περίοδο για τον καλλιτέχνη. Ο ζωγράφος με το πέρασμα των χρόνων φαίνεται πως έχασε σταδιακά την ακοή του. Παράλληλα, άρχισε να εμφανίζει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Αφού έχασε την γυναίκα του και έξι από τα επτά παιδιά του αποφάσισε να απομονωθεί σε μία έπαυλη. Εκεί απομονώθηκε πλήρως, καθώς ζούσε μόνο με μία οικιακή βοηθό και την κόρη της. Η έπαυλη ονομάστηκε «Η έπαυλη του κουφού» («Quinta del sordo»). Στους τοίχους της έπαυλης ο Γκόγια φιλοτέχνησε 14 από τα σπουδαιότερα έργα του, τους διάσημους «μαύρους πίνακες».
Τα έργα είναι σκοτεινά, απόκοσμα, φρικιαστικά, μα και βαθιά αλληγορικά. Αν και αρχικά θεωρήθηκαν αποκυήματα της φαντασίας του λόγω της νοσηρής κατάστασης του, χρόνια μετά εκτιμήθηκαν από τους ιμπρεσιονιστές. Βαθιά, σκοτεινά και φρικιαστικά μηνύματα και εικόνες αποτέλεσαν και αποτελούν πόλο έλξης για τους θαυμαστές του ζωγράφου και εκτίθενται στο μουσείο του Πράδο από το 1874. Μεταφέρθηκαν σε καμβά από τον Σαλβατόρ Μαρτίνεθ, συντηρητή του μουσείου.
Ο Γκόγια ζωντανεύει και σε άλλες μορφές τέχνης
Ο Φρανθίσκο Γκόγια ενέπνευσε τόσο με το έργο και τις ιδέες του, όσο και με τον βίο του πλήθος καλλιτεχνών. Εκτός από ζωγράφους (βλ. Ντελακρουά) φαίνεται πως έδωσε έμπνευση και σε σεναριογράφους, ποιητές, πεζογράφους και μουσικούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η όπερα που φέρει το όνομα του ζωγράφου και συντέθηκε από τον Τζιάν Κάρλο Μενότι. Η όπερα γράφτηκε μετά από παραγγελία του περίφημου τενόρου Πλάθιντο Ντομίνγκο, ο οποίος και τον υποδύθηκε. Ακολουθεί σύνδεσμος που οδηγεί στην παράσταση που ανέβηκε στην Βιέννη, τον Ιούλιο του 2004. Τόσο το έργο, όσο και η απόδοση του είναι φαντασμαγορικά. Στον ρόλο του ζωγράφου, ο διάσημος τενόρος και θαυμαστής του, Πλάθιντο Ντομίνγκο. Καλή απόλαυση!
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
«Οι μαύροι πίνακες του μεγάλου Ισπανού ζωγράφου Γκόγια». Ανακτήθηκε από: https://umano.gr/oi-mavroi-pinakes-tou-megalou-ispanou-zografou-gkogia/ (τελευταία επίσκεψη 12/04/2020).
«The painter Francisco Goya». Ανακτήθηκε από: https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/the-painter-francisco-de-goya/d24dba94-d730-44c5-8b46-1f1732d2b571 (τελευταία επίσκεψη 12/04/2020).
«Francisco Goya». Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/biography/Francisco-Goya (τελευταία επίσκεψη 12/04/2020).
«Francisco Goya and his paintings». Ανακτήθηκε από: https://www.franciscogoya.com/ (τελευταία επίσκεψη 12/04/2020).
Φαρμακόρη Κορίνα, «Φρανθίσκο Γκόγια, ο Ρομαντικός που δεν χαρίστηκε στους μαικήνες», 16.04.2017. Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/articles/arts_articles/140968 (τελευταία επίσκεψη: 13/04/2020).
