Ο Κονσταντίν Στανισλάφσκι, ήταν πρωτοπόρος της υποκριτικής τέχνης του ρωσικού θεάτρου και σκηνοθέτης. Ένας άνθρωπος που κατάφερε χάρη στο μοναδικό ταλέντο και τη δύναμη του να διατηρήσει την εσωτερική του ελευθερία και την αληθινή τέχνη του, μέσα στο σκληρό σοβιετικό σύστημα. Θεωρείται υπεύθυνος μιας μεγάλης καινοτομίας στην υποκριτική τέχνη, που χρησιμοποιείται από τον 20ό αιώνα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα πρώτα χρόνια του Κονσταντίν Στανισλάφσκι
Ο Κονσταντίν Σεργκέγεβιτς Αλεξέγεφ γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου στη Μόσχα το 1863. Έκανε την πρώτη του θεατρική εμφάνιση όταν ήταν μόλις 2 ή 3 ετών στην ηλικία των 2 ή 3 ετών, σύμφωνα με τον ίδιο, στα απομνημονεύματά του «Η ζωή μου στην τέχνη». Το Στανισλάφσκι ήταν το καλλιτεχνικό όνομα, που το υιοθέτησε στην ηλικία των 25, λογικά για να προστατέψει το όνομα της οικογένειάς του.
Η οικογένεια του κατασκεύαζε χρυσά και ασημένια διακοσμητικά για στρατιωτικές στολές και διακοσμήσεις. Η μοναδική καλλιτέχνης της οικογένειας ήταν η γιαγιά του, Μαρί Βάρλευ, που ήταν περιπλανώμενη Γαλλίδα ηθοποιός. Είχε οχτώ αδέρφια που τον βοηθούσαν στις παραστάσεις που δημιουργούσαν σε γενέθλια και διακοπές.
Στα οχτώ του χρόνια άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για το τσίρκο και συχνά δημιουργούσε δικές του παραστάσεις τις οποίες διηύθυνε αλλά και πρωταγωνιστούσε ο ίδιος στα δύο ιδιωτικά θέατρα της οικογένειάς του. Μεγάλο πάθος του νεαρού Στανισλάφσκι ήταν επίσης, το κουκλοθέατρο. Με το κουκλοθέατρο, οξύνθηκε η αγάπη του για τη λεπτομέρεια, μια ιδιότητα που θα ενσωματώσει αργότερα στη σκηνοθεσία του, στο Θέατρο Μόσχας.
Εκπαίδευση και Καριέρα
Από τα 14, ξεκίνησε ο Στανισλάφσκι να γεμίζει πολυάριθμα τετράδιά με παρατηρήσεις, αφορισμούς και προβλήματα. Ως νέος ηθοποιός, ο Στανισλάφσκι θα ντυθεί σαν αλήτης και θα πάει στις αποβάθρες του τρένου, ή θα μεταμφιεστεί σαν τσιγγάνος. Παρά την αντίθεση του πατέρα του, η απόφασή του να σπουδάσει θέατρο παραμένει ακλόνητη.
Το 1881 άρχισε να φοιτάει σε μια σχολή στη Μόσχα, όπου διδάχθηκε την υποκριτική μέσω της μίμησης. Λίγο αργότερα και ανικανοποίητος, ο νεαρός Κονσταντίν πήγε να σπουδάσει στο Θέατρο Μάλι. Όμως ο μεγάλος διαφωτισμός του Στανισλάφσκι προήλθε περισσότερο όταν είδε την υποκριτική ικανότητα του Ιταλού ηθοποιού Τομάζο Σαλβίνι στον Οθέλλο. Ο Στανισλάφσκι θεωρούσε τον Τομάζο έναν πραγματικό “τίγρη του πάθους” γεμάτο αλήθεια, καλλιτεχνικό αισθητήριο, δύναμη, αέρινη κίνηση και τελειότητα. Ξύρισε το μουστάκι και το μούσι του όπως εκείνος και στα είκοσι πέντε παίρνει το όνομα Στανισλάφσκι. Η έμπνευση του Στανισλάφσκι προερχόταν πιο πολύ, από την επιθυμία του να ευχαριστήσει το κοινό, μια επιθυμία που θα τον έφτανε συχνά σε απόγνωση όταν αυτή η ανάγκη δεν υπήρχε.
Έπαιξε σε αρκετές γαλλικές κωμωδίες τον ρομαντικό τύπο μέχρι το 1888 που ιδρύει την Εταιρεία Τέχνης και Λογοτεχνίας. Ουσιαστικά εκεί θα αποκτήσει μεγάλη θεατρική και αισθητική πείρα.
Στις 5 Ιουλίου του1889, παντρεύτηκε τη Μαρία Λιλίνα (το καλλιτεχνικό όνομα της Maria Petrovna Perevostchikova). Το 1890 γεννιέται το πρώτο τους παιδί, η Ξένια που πεθαίνει από πνευμονία τον Μάιο του 1890, δύο μήνες μετά τη γέννησή της. Στις 2 Αυγούστου το 1891 γεννιέται η Κίρα, η δεύτερη κόρη τους, ενώ ο Ιγκόρ, το τρίτο παιδί έρχεται στη ζωή, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1894.
Το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας
Το 1897 ιδρύει το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας (ΘΤΜ) με τον Βλαντιμίρ Νεμίροβιτς-Νταντσένκο, μετά από μία θρυλική συζήτηση 18 ωρών, το οποίο όμως άρχισε να λειτουργεί το 1898. Η πρώτη παραγωγή του ήταν το προηγουμένως λογοκριμένο “Τσάρος Φίοντορ” του Τολστόι. Ανέβασαν επίσης πολλά έργα του Τσέχωφ ( Γλάρος, ο θείος Βάνιας, Βυσσινόκηπος, Οι τρείς αδελφές) κ.α. Στο κοινό άρεσε πολύ η δουλειά του ΘΜΤ και σιγά- σιγά έγινε ένας πολύ γνωστός και σεβαστός θεσμός. Κατά τη διάρκεια του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου, η ομάδα ταξίδεψε στη Γερμανία αλλά και στην Ανατολική Ευρώπη, όπου θαυμάστηκαν πάρα πολύ! Ένας Γερμανός συγγραφέας τους αποκάλεσε “καλλιτεχνικές θεότητες”. Οι Ευρωπαίοι δεν είχαν δει ποτέ ένα τόσο λαμπρό θέατρο.
Ο Στανισλάφσκι πέρασε τη Ρωσική επανάσταση του 1905 και του 1917, έχοντας τον Λένιν να παρεμβαίνει για να τον προστατεύσει. Δημιουργεί το 1918 το πρώτο εργαστήριο για νέους ηθοποιούς και γράφει πολλά έργα.
Το σύστημα Στανισλάφσκι
Το “σύστημα Στανισλάφσκι” κατά βάση, είναι μια συστηματική προσέγγιση για την εκπαίδευση ηθοποιών. Αρχικά ο Στανισλάφσκι, πίστευε ότι οι ηθοποιοί έπρεπε να μελετούν πολύ και να ζουν τα συναισθήματα τους υποκειμενικά και να τα εκδηλώνουν στο κοινό με φωνητικά και σωματικά μέσα. Ο στόχος του ήταν να «ζουν το ρόλο τους» κατά τη διάρκεια της παράστασης. Σύντομα ανέπτυξε το σύστημα του έτσι, ώστε να μπορεί να εφαρμόζεται σε όλες τις μορφές του θεάτρου και σκηνοθέτησε όπερα, μελόδραμα, βαριετέ κ.α.
Οργάνωσε μια σειρά από εργαστήρια, στα οποία οι νέοι ηθοποιοί εκπαιδεύονταν στο σύστημά του. . Στο πρώτο εργαστήριο του ΘΤΜ, οι ηθοποιοί διδάσκονταν πως να χρησιμοποιούν τις μνήμες τους για να μπορούν να εκφράζουν φυσικά τα συναισθήματα τους. Αν και πάντα πίστευε ότι η συναισθηματική μνήμη είναι ένα απαραίτητο εργαλείο του ηθοποιού, το τελικό ζητούμενο ήταν ο ηθοποιός να χρησιμοποιεί τη φαντασία του και να πιστέψει πραγματικά τις δεδομένες συνθήκες του εκάστοτε σεναρίου.
Ο Κονσταντίν Στανισλάφσκι χρησιμοποίησε τη μέθοδο χρησιμοποίησης συναισθηματικών εμπειριών μόνο για κάποια χρόνια. Από το 1911 μέχρι το 1916. Στη συνέχεια από το 1934 μέχρι το 1938 τροποποίησε τη μέθοδο και ανέπτυξε το Σύστημα Στανισλάφσκι, το οποίο στην πραγματικότητα ανατρέπει την προηγούμενη μέθοδο.
Πολλοί είναι αυτόι που μπερδεύουν αυτούς τους δύο θεατρικούς όρους. Το Σύστημα Στανισλάφσκι διαφέρει κατά πολύ από τη Μέθοδο Στανισλάφσκι. Η Μέθοδος υποστηρίχτηκε από τον Λι Στράσμπεργκ, τον Πολωνικής καταγωγής Αμερικανό ηθοποιό και σκηνοθέτη, ο οποίος με τη σειρά του, την εμπνεύστηκε από τον Στανισλάφσκι.
Οι δύο αυτές σχολές υποκριτικής ακολουθούν εντελώς αντίστροφα μονοπάτια. Ο Στανισλάφσκι για να πετύχει πειστικό και ρεαλιστικό παίξιμο, χρησιμοποιούσε το «μαγικό αν». Ο ηθοποιός έπρεπε να πει: «Αν ήμουνα στη θέση του ρόλου, πώς θα ένιωθα;» Με αυτόν τον τρόπο έδινε αληθοφάνεια στο παίξιμό του, χωρίς όμως να ταυτιστεί ο ίδιος με την προσωπικότητα του ρόλου που υποδύονταν. Ενώ στην περίπτωση του Στράσμπεργκ, ο ηθοποιός σκεφτόταν: «Τι είναι αυτό που θα με κάνει να νιώθω και να φέρομαι όπως ο ήρωας που υποδύομαι;»
Μέθοδος Στανισλάφσκι
Αν και ο ίδιος εγκατέλειψε νωρίς την αρχική μέθοδό του, μερικοί σημαντικοί Αμερικανοί ηθοποιοί και σκηνοθέτες, όπως ο Λι Στράσμπεργκ και ο Ελία Καζάν εφάρμοσαν αυτή την τεχνική όπως αρχικά την διδάχτηκαν. Σύντομα κατόρθωσαν να την κάνουν επικρατούσα τάση στα θεατρικά δρώμενα της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του ’30 και του ’40 μέσω της διάσημης Σχολής Actors Studio.
Κάποιοι από τους σπουδαιότερους μαθητές του Λι Στράσμπεργκ είναι οι: Πολ Νιούμαν, Μέρλιν Μονρόε, Αλ Πατσίνο, Ντάστιν Χόφμαν, Τζέιμς Ντιν, Τζέιν Φόντα και Τζακ Νίκολσον. Μία από τους αρχικούς συνεργάτες του Στράσμπεργκ ήταν η Στέλα Άντλερ. Οι πιο γνωστοί μαθητές της είναι ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο και ο Μάρλον Μπράντο. Ο τελευταίος υπήρξε ο πρώτος ηθοποιός που έκανε διάσημη τη μέθοδο. O απόλυτος εκφραστής της μεθόδου Στανισλάφσκι, είναι ο ηθοποιός Ντάνιελ Ντέι Λιούις.
Το τέλος
Το 1928, κατά τη διάρκεια των εορτασμών της επετείου 30 χρόνων των ΜΑΤ, ένα μεγάλο καρδιακό επεισόδιο πάνω στη σκηνή, έβαλε τέλος στην καριέρα του σαν ηθοποιός (αν και δε ζήτησε βοήθεια, παρά όταν έπεσε η αυλαία). Συνέχισε ως το θάνατο του, να σκηνοθετεί, να διδάσκει και να γράφει για την υποκριτική. Λίγες εβδομάδες μετά εκδόθηκε ο πρώτος τόμος του σπουδαιότερου έργου της ζωής του. Το εγχειρίδιο υποκριτικής An Actor’s Work(1938).
Βραβεύσεις
Ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που του απονεμήθηκε ο τίτλος του «Λαϊκού Καλλιτέχνη της ΕΣΣΔ». Έλαβε επίσης το παράσημο του «Κόκκινου Λαβάρου της Εργασίας», του «Τάγματος του Ερυθρού Αετού» και του «Τάγματος του Λένιν».
Πιστεύω ότι θα βρείτε πολύ ενδιαφέρον το παρακάτω βίντεο, που εξηγεί όσο γίνεται απλά το σύστημα του Στανισλάφσκι.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Το σύστημα του Στανισλάφσκι . Ανακτήθηκε από naftemporiki.gr/ (τελευταία πρόσβαση 1/8/2022)
Κονσταντίν Στανισλάφσκι. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 1/8/2022)
What is stanislavski technique? Ανακτήθηκε από city-academy.com (τελευταία πρόσβαση 1/8/2022)
Μέθοδος Στανισλάφσκι. Ανακτήθηκε από mytheatro.gr (τελευταία πρόσβαση 1/8/2022)
