Είναι χαρακτηριστικό πως κάθε επισκέπτης της Αθήνας γοητεύεται από τους λόφους της πόλης τόσο τους μικρούς, όπως ο λόφος του Στρέφη επί παραδείγματι, όσο και τους πιο μεγάλους, όπως ο λόφος του Λυκαβηττού. Αυτό συμβαίνει φυσικά, γιατί όλοι μας έχουμε την περιέργεια να δούμε πώς φαίνεται άραγε μια μεγαλούπολη από ένα ψηλότερο σημείο, κάτι που μας οδηγεί στο να αναζητάμε τέτοια μέρη.
Ένας ιδιαίτερα εντυπωσιακός και με σημαντικό ιστορικό ενδιαφέρον λόφος είναι κι αυτός του Φιλοπάππου. Ο λόφος Φιλοπάππου είναι λόφος της Αθήνας, που βρίσκεται απέναντι και νοτιοδυτικά από την Ακρόπολη. Συνδέεται με τους λόφους του Αστεροσκοπείου (λόφος Νυμφών) και της Πνύκας. Στην κορυφή του υπάρχει το μνημείο Φιλοπάππου, που έστησε ο ύπατος Φιλόπαππος κατά την Ρωμαϊκή περίοδο και έδωσε το όνομά του στον λόφο.
Η ιστορία του Λόφου
Αρχικά, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι στην αρχή ονομαζόταν λόφος των Μουσών για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι το ιερό, που ήταν αφιερωμένο στις Μούσες κι ο δεύτερος ένας τάφος που βρισκόταν εκεί, ο οποίος ανήκε στον ποιητή Μουσαίο. Στην αρχαιότητα ο λόφος είχε άμεση σχέση με την άμυνα της Αθήνας, καθώς από εκεί περνούσε το Θεμιστόκλειο τείχος και γενικότερα εκεί παρέταξαν τις δυνάμεις τους πολλοί πολιορκητές της Αθήνας, όπως ο Μιθριδάτης, ο Σύλλας και οι Οθωμανοί με στόχο την κατάκτηση της ακρόπολης. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι από το λόφο πραγματοποιούσαν οι Έλληνες τις επιθέσεις τους προς τους Τούρκους, που βρίσκονταν στην ακρόπολη κατά τη διάρκεια του αγώνα απελευθέρωσης.
Το 2002 στα πλαίσια της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Xώρων Αθήνας ξεκίνησε μια προσπάθεια ο λόφος του Φιλοπάππου να περιφραχθεί, να είναι επισκέψιμος με ωράριο και στα σχέδια ήταν και η ένταξή του στο ενιαίο εισιτήριο των χώρων της ενοποίησης. Το Νοέμβριο του 2002, συγκροτήθηκε ένα δραστήριο κίνημα κατοίκων, που απέτρεψε αυτά τα σχέδια και αγωνίστηκε για την υπεράσπιση της ελεύθερης πρόσβασης στο λόφο, κερδίζοντας τελικώς τη μάχη και νομικά στο ΣΤΕ το 2015.
Καθώς ανηφορίζει κανείς για να φτάσει στο λόφο εκείνο που ελκύει το ενδιαφέρον του είναι η έντονη βλάστηση και γενικότερα το ειδυλλιακό τοπίο, που δεν θύμιζε σε τίποτα το γκρίζο κι άχαρο που αποπνέουν ορισμένα σημεία της Αθήνας. Φυσικά, μια παρόμοια εικόνα αντικρίζει και μόλις φτάσει στο λόφο. Ιδιαίτερα τις ανοιξιάτικες και ηλιόλουστες μέρες τα χρώματα των λουλουδιών και κυρίως το πράσινο φαντάζουν ακόμα πιο έντονα κι όμορφα, σαν να βρίσκεσαι σε κάποιο δάσος ή λιβάδι στην εξοχή. Έστω κι αυτά τα λίγα λεπτά ηρεμίας σε συνδυασμό με τη γενικότερη γαλήνη του τοπίου αποτελούν για τους κατοίκους ένα όμορφο κι ευχάριστο ”διάλειμμα” από τη γεμάτη ένταση κι άγχος καθημερινότητα.
Μνημείο Φιλοπάππου
Πρόκειται για το ταφικό μνημείο του Γαΐου Ιουλίου Αντιόχου Φιλοπάππου, διαδόχου του θρόνου της Κομμαγηνής. Ανεγέρθηκε μεταξύ του 114 και 116 μ.Χ., όταν ο Φιλόππαπος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και μάλιστα ανακηρύχθηκε ύπατος της. Το μνημείο, που είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο έχει ύψος 12 μέτρα. Διαθέτει κοίλη πρόσοψη, όπου διαγράφονται οι κόγχες, στις οποίες τοποθετήθηκαν αγάλματα του Αντιόχου Δ’ και του Σέλευκου.
Το 1898 πραγματοποιήθηκαν έρευνες στο μνημείο και το 1899 εργασίες αναστήλωσης. Το 1940 οι αρχαιολόγοι H. A. Thompson και Ιωάννης Τραυλός πραγματοποίησαν επιπλέον μικρές ανασκαφές. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες μαθαίνουμε πως αρχιτεκτονικά τμήματα του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Μιναρέ στον Παρθενώνα, επί Τουρκοκρατίας. Έχουν διασωθεί μόνο τα 2/3 της πρόσοψης του μνημείου. Ο θολωτός τάφος πίσω από τη πρόσοψη έχει καταστραφεί εξ ολοκλήρου εκτός από τη βάση. Το Μνημείο Φιλοπάππου βάσει των πληροφοριών που αντλούμε από τα απομνημονεύματα, που έγραψε ο περιηγητής Κυριάκος Αγκωνίτης μετά την επίσκεψη του στο λόφο, το μνημείο δεν έφερε κάποια φθορά. Η καταστροφή του μνημείου πρέπει να έγινε σε μεταγενέστερο χρόνο.
Το 1957 σε αρχαιολογική έρευνα του μνημείου με παράλληλη ανασκαφή του χώρου από τον αρχιτέκτονα αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό διαπιστώθηκε, πως το μνημείο αυτό έφερε νεκρικό θάλαμο ύψους 9 μέτρων και εμβαδού 7×5 μέτρων. Η είσοδος στο θάλαμο αυτόν γινόταν από κλίμακα (σκάλα) της νοτιοδυτικής πλευράς του μνημείου και απέναντι από την είσοδό του υπήρχε η σαρκοφάγος του Φιλοππάπου. Συνεπώς, το μνημείο αυτό είχε τον χαρακτήρα Μαυσωλείου και όχι απλού μνημείου όπως καθιερώθηκε να λέγεται.
Από τις τέσσερις πλευρές του Μαυσωλείου αυτού σώζεται σήμερα μόνο η βορειοανατολική, στην εξωτερική πλευρά της οποίας φέρεται φιλοτεχνημένη ανάγλυφα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Φιλοπάππου, που ενταφιάσθηκε σ’ αυτό, και που είχε ήδη ανακηρυχθεί-αναγνωρισθεί και από την πόλη των Αθηνών ως Ρωμαίος Ύπατος στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ.
Πηγές:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CF%8C%CF%86%CE%BF%CF%82_%CE%A6%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%AC%CF%80%CF%80%CE%BF%CF%85
- Γιοχάλας Αθανάσιος- Ιχνηλατώντας την Αθήνα με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία
Σύνταξη κειμένου: Κωνσταντίνα Κοντογιάννη
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
