Το γράμμα του νόμου βρίσκει εφαρμογή στην καθημερινότητα;
Υπάρχει άραγε πραγματική ισότητα; Συνταγματικά τουλάχιστον, ορίζεται ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Πιο συγκεκριμένα κατοχυρώνεται ότι όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος. Στην πράξη όμως αυτό βρίσκει εφαρμογή; Είναι όλα τα άτομα ίσα ανεξαρτήτου φύλου, εθνικότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού, κοινωνικής τάξης, οικονομικής τάξης ή ιδιαιτεροτήτων της υγεία τους ; Ή αποτελεί αυτό μια ουτοπία; Υπάρχει τρόπος να εκπληρώσει ο καθένας τα όνειρα του; Ή πιο ρεαλιστικά να έχει την ίδια αντιμετώπιση από την κοινωνία, από τον τομέα της υγείας μέχρι και τον έρωτα;
Δυστυχώς δεν ξεκινάμε όλοι από τις ίδιες βάσεις. Τι και αν τυπικά τουλάχιστον μας διαβεβαιώνουν ότι το κράτος πρόνοιας θα μεριμνήσει για αυτό. Λαμβάνει το παιδί μιας πλούσιας οικογένειας την ίδια εκπαίδευση με ένα παιδί μιας οικογένειας που ζει στα όρια της φτώχειας; Ή ένας άνθρωπος με καρκίνο λαμβάνει την ίδια ποιότητα φροντίδας σ’ ένα δημόσιο νοσοκομείο σε σχέση μ’ ένα ιδιωτικό; Σίγουρα η απάντηση και στα δύο είναι όχι.
Μιλάμε φυσικά και για δύο πολύ θεμελιώδη δικαιώματα αυτό της παροχής δημόσιας δωρεάν (αξιοπρεπούς) παιδείας και το δικαίωμα στην υγεία. Δύο δικαιώματα που είναι ζωτικής φύσεως για την ζωή των ανθρώπων αλλά παρέχονται με μεγάλη απόκλιση στην ποιότητα στις διαφορετικές οικονομικές τάξεις. Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζω την κατάργηση των ιδιωτικών σχολείων ή νοσοκομείων αλλά την καλύτερη οργάνωση των δημοσίων, ώστε να παρέχουν αξιοπρεπείς υπηρεσίες στα άτομα που δεν έχουν την δυνατότητα να διαθέσουν μερίδιο του εισοδήματός τους σ’ αυτές.
Το ταλέντο από μόνο του φτάνει;
Ακόμη και αν αρκεστούμε όμως στα «φυσικά» ταλέντα που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος και μπορούν να τον πάνε μπροστά, πάλι τα πράγματα χωλαίνουν. Δεν μετράει μόνο το ταλέντο, πρέπει το άτομα να έχει τους απαραίτητους πόρους για να το αναπτύξει και να μπορέσει να ανελιχθεί στον κλάδο που έχει κλίση. Για την ιστορία υπάρχουν άνθρωποι που παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν κοινωνικά και οικονομικά τους ανακαλύπτουν οι κατάλληλοι άνθρωποι και συμβαίνουν αυτά τα μικρά «θαύματα», που σ’ όλους μας γεννάνε ελπίδες, όπως αυτό με τα αδέρφια Αντετοκούνμπο.
Πόσο πιο εύκολο όμως είναι για έναν άνθρωπο που ανήκει στην “ελίτ” να διαπρέψει ακόμη και με “μικρότερο” ταλέντο; Δεν πρέπει να εφησυχαζόμαστε στο ότι υπάρχουν αυτές οι εξαιρέσεις στον κανόνα γιατί η πλειονότητα των περιπτώσεων είναι διαφορετική. Ούτε θα πρέπει να στηριζόμαστε στο ότι ένας άνθρωπος που ανήκει στην «κατώτερη τάξη» θα πρέπει να διαπρέψει σε κάποιον κλάδο για να ζήσει μια αξιοπρεπή ζωή.
Το κράτος είναι αναγκαίο να μεριμνεί για τους ανθρώπους που ξεκινάνε από διαφορετική οικονομική βάση. Να τους δώσει τα εφόδια για έναν ίσο αγώνα απέναντι σ’ ανθρώπους που έχουν τα ίδια ταλέντα μ’ αυτούς αλλά ανήκουν στις “υψηλότερες τάξεις”. Προκειμένου λοιπόν, να έχουμε μια αξιοκρατική κοινωνία, θα πρέπει η επιτυχία και η αποτυχία ενός ατόμου να αποτελούν «προσωπικά» του επιτεύγματα αλλά και η προσπάθεια του αυτή να είναι απαλλαγμένη από οικονομικά και κοινωνικά εμπόδια.
Η ισότητα των δύο φύλων έχει επιτευχθεί;
Όλο και περισσότερο κερδίζει έδαφος η συζήτηση για την ισότητα των φύλων και το πόσο μπροστά είμαστε σε σχέση με παλαιότερα. Το δικαίωμα της ψήφου των γυναικών που κατοχυρώθηκε στην πρόσφατη ιστορία μας (1952) είναι πολύ σημαντικό. Δίνει την δυνατότητα στην γυναίκα να συμμετέχει στο πολιτικό γίγνεσθαι. Ωστόσο, οι γυναίκες έχουν μικρότερη ενεργή συμμετοχή στην πολιτική. Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους το 1821 μέχρι πρόσφατα καμία γυναίκα δεν είχε αναλάβει για παράδειγμα, την θέση της Προέδρου της Δημοκρατίας. Και σίγουρα αυτό δεν αποτελεί θέμα “έλλειψης ” αντάξιων γυναικών για τα καθήκοντα αυτά.
Αλλά ακόμη και στις υπόλοιπες δουλείες ,στον ιδιωτικό κυρίως τομέα, οι γυναίκες υστερούν μισθολογικά σε σχέση με του άντρες. Σε πολλές περιπτώσεις για την ίδια θέση οι άντρες πληρώνονται παραπάνω και τους είναι πιο εύκολο να ανελιχτούν στις ανώτερες θέσεις. Δεν τίθεται θέμα ικανοτήτων λοιπόν, αλλά θέμα φύλου στην επιλογή του καταλληλότερου υποψηφίου. Επιπλέον, και η κατάσταση της μητρότητας που πολλές γυναίκες αποτελεί «πρόβλημα» για τους εργοδότες, οι οποίοι θα επιλέξουν πιο εύκολα έναν άντρα που δεν θα έχει αυτή την «υποχρέωση».
Ο έρωτας πρέπει να μπει σε συγκεκριμένα κουτάκια για να ευδοκιμήσει;
Ας δούμε τώρα και το κομμάτι του έρωτα. Ακόμη και εκεί υπάρχει διαχωρισμός. Δεν υπάρχει ισότητα στο πώς το βιώνει ένα στρειτ ζευγάρι και ένα γκέι ζευγάρι. Σε πολλές χώρες τα γκει άτομα δεν έχουν καν δικαίωμα στον γάμο. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός καταδικάζεται και είναι επικίνδυνο να τον εκφράσουν. Πέφτουν θύματα βίας, σωματικής και λεκτικής, μόνο και μόνο επειδή τολμούν να ενεργήσουν όπως θα ήθελαν στη δημόσια σφαίρα.
Είναι επίσης λυπηρό και συνάμα απάνθρωπο ότι ακόμη και σε προηγμένες χώρες υπάρχουν ιδρύματα που κάνουν «convertion therapy» σε άτομα που είναι γκει για να τους αλλάξουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό και να τους μετατρέψουν σε «φυσιολογικούς». Άρα ούτε στην αγάπη υπάρχει ισότητα ούτε φυσικά στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου.
Πώς είναι δυνατόν ένα άτομο να εξελίξει την προσωπικότητα του όταν θα πρέπει να κρύβει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό; Αυτό τον αποτρέπει από τον γάμο, την τεκνοθεσία και την ανάγκη που μπορεί να έχει για την δημιουργία οικογένειας. Αλλά πολύ περισσότερο τον αποτρέπει από το να ζήσει χωρίς τον φόβο της κοινωνικής απομόνωσης επειδή δεν ταιριάζει στα κοινωνικά πρότυπα.
Η ισότητα είναι μια ουτοπία;
Η ισότητα όσο και αν δυσκολευόμαστε να το δεχτούμε είναι μια ουτοπία. Παλεύουμε να την κατακτήσουμε διαρκώς (όχι όλοι μας) αλλά πάντοτε υπάρχουν άτομα στο περιθώριο. Συμβαίνουν τόσα γεγονότα γύρω μας που βρίσκονται στο φάσμα της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ατομικά όμως, είναι πολύ δύσκολο να τα ανατρέψουμε, αν δεν υπάρχει συλλογική δράση. Οπότε το πρόβλημα τείνουμε να το κρύβουμε κάτω από το χαλί. Η συζήτηση και η δημοσιοποίηση αυτών των γεγονότων σίγουρα βοηθάει και δεν ήταν δεδομένη παλαιότερα, αλλά δεν φτάνει.
Οι άνθρωποι που θα λειτουργούσαν με βάση το προνόμιο που τους έχει δοθεί κοινωνικά και οικονομικά, δεν θα σταματήσουν να το χρησιμοποιούν επειδή απλά τέτοιες πράξεις πλέον καταδικάζονται από χ άτομα σε μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Η θέση, που βρίσκονται, τους δίνει την αίσθηση ότι «νικάνε». Βέβαια το καταφέρνουν με σημαδεμένη τράπουλα για αυτό τον λόγο στα μάτια μου, η νίκη τους δεν έχει και τόσο μεγάλη αξία. Ίσως και να μην αντιλαμβάνονται ότι σ’ έναν ιδανικό κόσμο δεν θα ήταν άξιοι να πετύχουν αυτά που τόσο απλόχερα τους δίνονται τώρα.
Η καταπάτηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων και η ανισότητα, οδηγεί την κοινωνία να χωρίζεται σε ομάδες. Τα άτομα που ανήκουν στο περιθώριο σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί ακόμη και να «γκετοποιούνται» και να ξεφεύγουν από τα νομικά όρια. Η μη ισότητα δημιουργεί σημαντικά προβλήματα και κάνει την κοινωνία ένα «πεδίο μάχης». Κάποιες μάχες έχουν καταφέρει να μας εξελίσσουν άλλες δεν έχουν βρει μέχρι σήμερα καμία ανταπόκριση. Δεν έχουμε όμως και πολλές επιλογές από το να ελπίζουμε ότι θα αλλάξει κάτι ακόμη και με πολύ αργούς ρυθμούς.
Υπάρχει ισότητα μεταξύ άνισων ανθρώπων;
Ζούμε σε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει ίσα τους άνισους ανθρώπους, όπως είχε πει και αιώνες πριν ο Αριστοτέλης: «Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων.». Το κράτος θα πρέπει να βρει τους τρόπους για την επίτευξη της εξάλειψης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και να μην βάζει στο ίδιο «καζάνι» όλους τους ανθρώπους. Είναι αναγκαίο τα άτομα που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο να λαμβάνουν μεγαλύτερη φροντίδα από το κράτος προκειμένου να μην μένουν στο περιθώριο. Η ισότητα θα επιτευχθεί άπο την αντιμετώπιση της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά και δίνοντας στην κάθε κοινωνική ομάδα την ευκαιρία να είναι “ίση” με τις υπόλοιπες.
Την ισότητα δεν θα πρέπει λοιπόν, να την σκεφτόμαστε ως μια καθολική ομοιομορφία μεταξύ των ατόμων, αλλά ως μια προσπάθεια να εξισωθούν οι κοινωνικές συνθήκες προκειμένου να επιτύχουμε την κοινωνική ευημερία.
“Φυσικά και είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο. Απαγορεύεται το ίδιο, τόσο στους πλούσιους όσο και στους φτωχούς, να κοιμούνται κάτω από τις γέφυρες, να ζητιανεύουν και να κλέβουν ψωμί.” Ανατόλ Φρανς, 1844-1924, Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1921
