Ο όρος «camp» εφευρέθηκε από τη συγγραφέα και κριτικό, Σούζαν Σόνταγκ, στην προσπάθειά της να διαχωρίσει την τέχνη που πέφτει σε λάθη αισθητικής παρά τις αρχικές προθέσεις του δημιουργού, από εκείνη την τέχνη που χρησιμοποιεί συνειδητά την κακογουστιά, με σκοπό να διασκεδάσει ή να σοκάρει το κοινό της. Όπως και ο Τζον Γουότερς αργότερα, έτσι και η Ντόρις Γουίσμαν ή οι αδερφοί Κούτσαρ γνώριζαν πως οι ταινίες τους χαρακτηρίζονταν από αισθητική με εξαιρετικά χαμηλά στάνταρ και επέμεναν σε αυτή επίτηδες, για να προκαλέσουν γέλιο. Οι ταινίες, όμως, που ενέπνευσαν αυτή τη «γενιά» underground σκηνοθετών στο να πειραματιστούν με επιτηδευμένα φανταχτερές ενδυμασίες, κακούς διαλόγους και ένα κακόγουστο συνδυασμό θεμάτων για να δημιουργήσουν στην ουσία κωμωδίες, δεν έκαναν όλες αυτές τις επιλογές συνειδητά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εξωτική χολιγουντιανή ταινία, «Cobra Woman» (1944), με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Μοντέζ σε δύο ρόλους κλειδιά, η οποία χάρη στην «κιτς» αισθητική της έγινε η αγαπημένη ταινία της queer αντι-κουλτούρας, κατά τη δεκαετία του 1960. Ο Τζορτζ και ο Μάικ Κούτσαρ είναι δύο από τους πρώτους σκηνοθέτες που επιχείρησαν να γυρίσουν ταινίες με «camp» αισθητική. Αυτές είναι μερικές από τις ταινίες στη φιλμογραφία τους, που αξίζει να δει κανείς για να γνωρίσει τον άβολα ξεκαρδιστικό κόσμο τους:
Sins of the Fleshapoids (1965)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο Internet Archive: https://archive.org/details/1965MikeKucharSinsOfTheFleshapoids
Το «Sins of the Fleshapoids», σκηνοθετημένο από τον Μάικ Κούτσαρ και με πρωταγωνιστές τον Τζορτζ (Κούτσαρ) και τη Ντόννα Κέρνες, αφορά την εξέγερση μιας ομάδας ανθρωποειδών σε «ένα εκατομμύριο χρόνια στο μέλλον», όταν οι άνθρωποι έχουν γίνει πια τεμπέληδες από την αεργία και δεν μπορούν να φροντίσουν ούτε τους εαυτούς τους. Ο προϋπολογισμός της ταινίας ήταν τόσο χαμηλός, που τα σετ και οι ενδυμασίες είναι ολοφάνερα κουρέλια που έτυχε να βρίσκονται στο σπίτι των Κούτσαρ. Τα ρομπότ, από την άλλη, είναι κουρδιστά παιχνίδια της εποχής και το καλλιτεχνικό δίδυμο σατιρίζει με αυτό τον τρόπο τις αμέτρητες ταινίες επιστημονικής φαντασίας των δεκαετιών του 1940 και 1950, με πρωταγωνιστές «τέρατα» από μακρινούς γαλαξίες που έχουν παράξενα οικείες μορφές. Τα χρώματα της ταινίας είναι έντονα και πολλές φορές αταίριαστα μεταξύ τους, χλευάζοντας έτσι τη «μαγεία» του Technicolor που είχαν στη διάθεσή τους οι ταινίες της περιόδου με υψηλότερο προϋπολογισμό. Όπως είχε πει για την ταινία και ο Τζον Γουότερς, «το ‘Sins of the Fleshapoids’ μας δείχνει τι πραγματικά σήμαινε μια underground ταινία». Το χαμηλό κόστος παραγωγής είναι μόνο το ένα μέρος, που δηλώνει στην ουσία πως η ταινία είναι ελεύθερη από κάθε είδους πίεση που συνήθιζαν να ασκούν τα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο. Η κωμικά εριστική θεματολογία της ταινίας είναι το δεύτερο βασικό συστατικό που την καθιστά μια καθαρά επαναστατική, underground ταινία. Οι διάλογοι πολλές φορές μας δίνονται μέσα από συννεφάκια που θυμίζουν κόμικς ενώ η νέα γενιά ανθρωποειδών δημιουργείται όταν ένα από τα ρομπότ-παιχνίδια εισχωρεί στον κόλπο της πρωταγωνίστριας. Αν και αποκρουστική σε μερικά σημεία της, η ταινία παραμένει ξεκαρδιστική.
Hold Me While I’m Naked (1965)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=zjF3NT562Cw
Το «Hold Me While I’m Naked» είναι η πρώτη και μάλλον η πιο γνωστή ταινία που έχει σκηνοθετήσει ο Τζορτζ Κούτσαρ. Στο βάθος, η ταινία πραγματεύεται μια σκοτεινή και πολύ θλιβερή ιστορία, που παρόλα αυτά παρουσιάζεται με χιουμοριστικό τρόπο. Ο κεντρικός χαρακτήρας (Τζορτζ Κούτσαρ) είναι ένας αποτυχημένος σκηνοθέτης που ζει με την ηλικιωμένη μητέρα του σε ένα διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη και βρίσκεται σε αδιέξοδο όσο αφορά την ταινία που γυρίζει, αλλά και τη σχέση του με τη μούσα και πρωταγωνίστριά του (Ντόννα Κέρνες), η οποία τον απατάει. Η 17λεπτη ταινία συνοψίζει τις δυσκολίες της ζωής και της επαγγελματικής επιβίωσης σε μια μεγαλούπολη σαν τη Νέα Υόρκη και τελειώνει με μία υπαρξιακή νότα, όταν ο Τζορτζ κοιτάζει την κάμερα και αναρωτιέται φωναχτά: «Υπάρχουν πράγματα για τα οποία αξίζει να ζει κανείς, έτσι δεν είναι;» Το «Hold Me While I’m Naked» είναι μία από τις πιο μεστές ταινίες των αδερφών Κούτσαρ και σπάνια έφτασαν άλλοτε σε τέτοια υψηλά ψυχογραφικά σημεία στην καριέρα τους, διατηρώντας πάντα το ιδιαίτερο χιούμορ τους.
The Secret of Wendel Samson (1966)
Το «Secret of Wendel Samson» είναι ουσιαστικά μια queer κωμωδία που σήμερα βλέπεται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι βλεπόταν το 1966, όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Το γεγονός ότι ο Μάικ Κούτσαρ (ο οποίος βρίσκεται εδώ πίσω από την κάμερα) είναι γκέι, καθιστά την ταινία ημι-αυτοβιογραφική, χωρίς αυτό να αλλοιώνει τον αρχικό της στόχο, να δουλέψει δηλαδή ως μια καθαρά «camp» κωμωδία. Ο Μάικ Κούτσαρ χρησιμοποιεί κλασικές φόρμες αφήγησης του Χόλυγουντ για να μιλήσει για αυτό το ειδύλλιο μεταξύ δύο αντρών. Το «μυστικό» του Wendel Samson είναι φυσικά πως είναι ομοφυλόφιλος και η ιστορία του «μέσα από την ντουλάπα» είναι γεμάτη ευτράπελα και άβολες συναντήσεις.
The Craven Sluck (1966)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο Dailymotion: https://www.dailymotion.com/video/x22gx1f https://www.dailymotion.com/video/x22gx36
Το «Craven Sluck» είναι επίσης σκηνοθετημένο από τον Μάικ Κούτσαρ και σαν το «Sins of the Fleshapoids» έχει πολλές επιρροές από τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας β’ διαλογής των δεκαετιών του 1940 και 1950. Η Ντόννα Κέρνες έχει και εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο και σε αυτή την 22λεπτη ταινία φαίνεται ξεκάθαρα η επιρροή που άσκησε η δουλειά των Κούτσαρ επάνω στο σινεμά του Τζον Γουότερς, όσο και στο ίδιο το Χόλυγουντ. Η Ντόννα Κέρνες παίρνει πόζες και κάνει σκέρτσα που φέρνουν στο νου τις αντιδράσεις της Divine. Στο τέλος της ταινίας, η κεντρική χαρακτήρας εξαϋλώνεται όταν τη χτυπάει μια ακτίνα σαν κεραυνός, από έναν ιπτάμενο δίσκο.
Pagan Rhapsody (1970)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=rF8bqmuQfs8 https://www.youtube.com/watch?v=1_OpqK38wa4 https://www.youtube.com/watch?v=CDAuJin1Sms
Το underground σινεμά χαρακτηρίζεται (αν μη, τι άλλο) από εσωστρέφεια και εκκεντρισμό και έτσι δεν είναι πάντοτε σαφές το τι ακριβώς έχει στο νου του ο δημιουργός. Είναι, λοιπόν, δύσκολο να κατανοήσουμε τον ακριβή λόγο που ο Τζορτζ Κούτσαρ επέλεξε τον τίτλο «Pagan Rhapsody» για αυτή την 25λεπτη ταινία με θέμα την ομοφυλοφιλία και την απώλεια της προσωπικής ταυτότητας. Και οι δύο αδερφοί Κούτσαρ μοιάζει να είχαν επηρεαστεί (τουλάχιστον επιφανειακά) από τα δραματικά έργα του Τένεσι Ουίλιαμς. Η θεματολογία του Ουίλιαμς συχνά συμπίπτει με εκείνη των Κούτσαρ και στα έργα και των τριών δημιουργών υπάρχουν πολλοί «camp» χαρακτήρες, που όσο κι αν θα ήθελαν να απορρίψουν τους κοινώς αποδεκτούς κανόνες ηθικής και αισθητικής, τελικά πασχίζουν απλώς να επιβιώσουν, παραμένοντας αληθινοί στα ιδανικά τους. Η ταινία, αν και εκ πρώτης όψεως μοιάζει να αποτελείται από ασύνδετες μεταξύ τους εικόνες, στην ουσία πραγματεύεται τα θέματα της κοινωνικής αποδοχής της ομοφυλοφιλίας και της αναζήτησης του αληθινού καλέσματος της φύσης του καθενός. Αν και ολοκληρώθηκε μόλις το 1970, η αισθητική της έχει στοιχεία από την πρωτοεμφανιζόμενη κουλτούρα της ντίσκο.
I, an Actress (1977)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=gOXpDCkOiCo
Η 10λεπτη ταινία του Τζορτζ Κούτσαρ, «I, an Actress», μοιάζει πρόχειρη και δευτερεύουσας σημασίας μέσα στη φιλμογραφία του εξαιρετικά παραγωγικού σκηνοθέτη. Αγγίζει, παρόλα αυτά, ένα θέμα που παρέμεινε κεντρικό σε ολόκληρη την καριέρα του. Στην ταινία, ο Τζορτζ δείχνει σε μια νεαρή ηθοποιό (Μπάρμπαρα Λάπσλεϊ) πώς να «παίξει» μία παθιασμένη σκηνή και καταλήγει να παίζει εκείνος με περισσότερο πάθος απ’ ότι καταφέρνει ποτέ εκείνη. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία εδώ για τον Τζορτζ είναι η δυνατότητα του ηθοποιού να «χάνεται» σε ένα ρόλο, ακόμα και του αντίθετου φύλου από εκείνον/η, ξεχνώντας έτσι την πραγματικότητα για όσο χρόνο υποδύεται τον/τη χαρακτήρα. Αν και ο Τζορτζ σκηνοθετεί επίσης εδώ, η έμφαση δίνεται κυρίως στην ηθοποιία και το βαθύτερο νόημά της.
Η κληρονομιά των αδερφών Κούτσαρ είναι ανεκτίμητη, ακόμα κι αν η αναγνώρισή τους άργησε να έρθει περισσότερο απ’ ότι άλλων σκηνοθετών της γενιάς τους. Πέρα από τις καινοτομίες τους στα πλαίσια της underground κωμωδίας, η επιρροή τους είναι φανερή στην εξέλιξη ολόκληρου του queer κινηματογράφου, αλλά και της μόδας που μεσουράνησε στη μουσική σκηνή, κατά τη δεκαετία του 1970. Ίσως επειδή ακριβώς οι ταινίες τους ήταν κωμωδίες, οι κριτικοί να άργησαν να συνειδητοποιήσουν πόσο σοβαρή ήταν η πρότασή τους και πόσο ακλόνητα τα επιχειρήματά τους, σχετικά με την πολιτική του σώματος και την ανάγκη για αποδοχή της διαφορετικότητας. Το ντοκιμαντέρ, «It Came from Kuchar» (2009), μιλάει για αυτή την κληρονομιά και συμπεριλαμβάνει συνεντεύξεις από τους ίδιους και τους θαυμαστές τους.
Δείτε το trailer της ταινίας «It Came from Kuchar» στο YouTube:
