Η αλμύρα των Κυκλάδων
Με ομορφιά, που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, οι Κυκλάδες έχουν εδραιώσει τη θέση τους ανάμεσα στους καλύτερους καλοκαιρινούς προορισμούς. Πέρα, όμως, από τη χαρακτηριστική ομορφιά, μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική διέπει το διάσημο σύμπλεγμα νησιών και επιτυγχάνει μια αξιοζήλευτη ομοιομορφία. Ωστόσο, όσο μοναδική και αν φαντάζει μια παράσταση στο άνοιγμα της αυλαίας, τα παρασκήνια κρύβουν πάντα ένα μαγικό κόσμο. Τα άσπρα τοιχώματα των κυκλαδίτικων σπιτιών κουβαλούν την αλμύρα από το νερό της θάλασσας, που τα βρέχει καθημερινά. Και το νερό έχει μνήμη. Τα μόρια του νερού σαν κύτταρα μνήμης καταγράφουν όλο το ιστορικό αλληλεπίδρασής τους με τον έξω κόσμο. Συνεπώς, οι άσπροι τοίχοι με τα γαλάζια παράθυρα κρύβουν μέσα τους μια ιστορία και αξίζει να μάθουμε όλα τα “μυστικά” που διαμόρφωσαν τη σημερινή εικόνα των Κυκλάδων.
Ουρανός και θάλασσα
Θα ξεκινήσουμε με το πρώτο μυστικό των κυκλαδίτικων σπιτιών, που είναι το χαρακτηριστικό χρώμα τους. Οι Κυκλάδες διατηρούν τις αποχρώσεις της ελληνικής σημαίας και κατοχυρώνουν το μπλε και το άσπρο ως τα εθνικά μας χρώματα. Η πρωταρχική ιδέα ανήκει στον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος το 1936 ζήτησε να αποτυπωθεί πάνω στα σπίτια των Κυκλάδων ο γαλάζιος ουρανός της Ελλάδας και ο αφρός των κυμάτων του Αιγαίου. Έκτοτε η ταυτότητα των νησιών έμεινε αμετάβλητη. Ωστόσο, πέραν από την σημασία του, το λευκό χρώμα εξυπηρετεί τη διαβίωση των κατοίκων, καθώς αποτρέπει τη μεγάλη ηλιακή απορρόφηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Φυσικά, υπάρχουν ορισμένες χρωματικές αποκλίσεις, δεδομένου ότι κάθε νησί έχει διαφορετική ιστορία και δομή. Για παράδειγμα, στα νησιά της Κύθνου και της Κέας βρίσκουμε σπίτια με κόκκινες κεραμοσκεπές. Η Σέριφος, λόγω των εξορύξεων που έλαβαν χώρα στα τέλη του 19ου αιώνα, έχει περισσότερα βιομηχανικά κτίρια.
Θέση κυκλαδικής ισχύος
Καθώς φτάνουμε με το καράβι σε πολλά από τα νησιά των Κυκλάδων, θαυμάζουμε τον τρόπο με τον οποίο τα σπίτια “κρέμονται” από τα βράχια. Σαν να τοποθετήθηκαν εκεί, έτοιμα να μας υποδεχτούν. Αυτό είναι και το δεύτερο μυστικό τους. Η θέση των σπιτιών δεν αποτελεί μια τυχαία επιλογή των δημιουργών τους. Στο μεσαίωνα η πειρατεία ταλάνιζε τους κατοίκους κάθε νησιού. Συνεπώς, η τοποθεσία των σπιτιών στις Κυκλάδες, όπως και η αρχιτεκτονική τους όφειλαν να ενισχύουν την άμυνα των κατοίκων. Έτσι, οι άνθρωποι έχτισαν τα χωριά σε μεγάλο υψόμετρο, μακριά από τη θάλασσα και ενίοτε τα περιτοίχιζαν με τα τοιχώματα του κάστρου. Με τον τρόπο αυτό οι κάτοικοι είχαν τη δυνατότητα να εντοπίζουν εγκαίρως επικείμενες πειρατικές επιδρομές. Ωστόσο, συνάμα με τον αμυντικό χαρακτήρα της, η αρχιτεκτονική των σπιτιών εκπέμπει μια εξέχουσα αισθητική.
Κυκλάδες εκ των έσω
Οι περιβαλλοντικές συνθήκες, το κλίμα και η δομή κάθε νησιού είναι παράμετροι, που επηρεάζουν την τελική διαμόρφωσή των σπιτιών. Ο προσανατολισμός των σπιτιών είναι ως επί των πλείστων νοτιοανατολικός, καθώς αποβλέπει στη μέγιστη έκθεση στον ήλιο. Ωστόσο, για τη διατήρηση ενός δροσερού περιβάλλοντος στο εσωτερικού του σπιτιού, πριν την εφεύρεση του κλιματισμού, οι τοίχοι είχαν πάχος 60-8ο εκατοστά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μένει η θερμότητα στην εξωτερική πλευρά. Επιπλέον, ένα μικρό παράθυρο στη βόρεια μεριά του σπιτιού επέτρεπε στο βόρειο αέρα, που συναντάμε στα κυκλαδίτικα νησιά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, να δροσίζει το εσωτερικό. Αν δεν προτιμάτε, λοιπόν, το κλιματιστικό και ταξιδέψετε το καλοκαίρι στις Κυκλάδες, ανοίξτε αυτό το μικρό παράθυρο. Τα υπόλοιπα θα τα αναλάβει το νησί.
Επιπροσθέτως, η αρχιτεκτονική των σπιτιών είναι εναρμονισμένη με τα γεωγραφικά στοιχεία κάθε νησιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σαντορίνη. Η πέτρινη και δύσβατη όψη της καλντέρας οδήγησε τους ανθρώπους σε πρωτότυπες λύσεις για την οικοδόμηση των σπιτιών. Έτσι, δημιούργησαν τα γνωστά “υπόσκαφα” διαμερίσματα στην άκρη του βράχου, που προσελκύουν ετησίως εκατομμύρια ανθρώπους. Ακόμα, ένα νησί των Κυκλάδων με χαρακτηριστικά κτίρια είναι η Νάξος. Ο Ενετός Δούκας Μάρκος Σανούδος κατέκτησε το νησί το 1207 και ανήγειρε τα περισσότερα από τα όμορφα ενετικά κτίρια που συναντάμε στο νησί.
Σήμα κατατεθέν
Συνεπώς, καταλαβαίνουμε πως τα νησιά των Κυκλάδων απέκτησαν σταδιακά το καθένα τη δική του ταυτότητα. Έτσι, έχουν αποκλίνει άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο από την αρχική αρχιτεκτονική δομή.
Παρόλα αυτά , κάτι που παραμένει κοινό μεταξύ των νησιών είναι οι ανεμόμυλοι αλλά και οι κλασσικές κυκλαδικές εκκλησίες. Σε αντίθεση με τις μεγάλες εκκλησίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, οι εκκλησίες των νησιών αυτών έχουν λευκούς τοίχους με μπλε ή καφέ θόλο. Επιπλέον, οι ανεμόμυλοι ανήκουν στα σημαντικότερα στοιχεία της αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων. Προσδίδουν μια παραδοσιακή πινελιά στο εκάστοτε τοπίο και υπενθυμίζουν στους περαστικούς την ιστορία του νησιού. Παρότι πλέον δεν χρησιμεύουν στην άλεση των σιτηρών, κοσμούν τους λόφους της Μυκόνου, της Ίου και της Πάρου και δεν είναι λίγες οι φορές που λειτουργούν ως ανακαινισμένοι πολυτελείς ξενώνες.
Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη στο πέρασμα του χρόνου. Όμως, τα όμορφα πράγματα αποκτούν μεγαλύτερη αίγλη μέσω της αλλοίωσης. Έτσι, μπορεί η αρχιτεκτονική των Κυκλάδων σταδιακά να αλλάζει, όμως τα βασικά της στοιχεία παραμένουν αμετάβλητα. Καταλήγοντας, το μόνο που βλέπουμε να αλλάζει στις Κυκλάδες είναι τα σύννεφα του ουρανού και τα κύματα της θάλασσας.
Βιβλιογραφία
“Νάξος| Ιστορία της Νάξου. Ανάκτηση από ” Www.united-Hellas.com, www.united-hellas.com/tourism/naxos/greece-naxos-history-gr.htm.(τελευταία πρόσβαση 15 July 2022)
“Κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική: την κάνει ξεχωριστή!” Neon Naxos Realty – Naxos Properties, 7 Aug. 2019, Ανάκτηση από naxos-properties.gr/kykladitiki-arhitektoniki-ti-tin/. (Τελευταία πρόσβαση 15 July 2022)
“Tο νερό έχει μνήμη – Σύριγγας.” Syriggas.gr, Ανάκτηση από syriggas.gr/about-us/diafora/to-nero-exei-mnimi. (Τελευταία πρόσβαση 15 July 2022)
