Το παρόν άρθρο
Έχει σχέση η προτίμηση του χεριού με τις αναγνωστικές και γλωσσικές διαταραχές; Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το δεξί τους χέρι για τις κινητικές εργασίες, υπάρχουν άνθρωποι με μη τυπική κυριοχειρία, δηλαδή άνθρωποι που χρησιμοποιούν είτε το αριστερό τους χέρι (αριστεροχειρία) είτε και τα δύο χέρια (μικτή προτίμηση χεριού).
Όμως, γιατί κάποιοι άνθρωποι προτιμούν το δεξί χέρι για τις κινητικές τους εργασίες, άλλοι το αριστερό χέρι, ενώ κάποιοι άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν και τα δύο τους χέρια; Το παρόν άρθρο θα συζητήσει γιατί οι άνθρωποι προτιμούν το ένα χέρι έναντι του άλλου για τις κινητικές εργασίες. Τα ευρήματα που θα παρουσιαστούν στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούν στη σχέση μεταξύ της μη τυπικής κυριοχειρίας και των αναγνωστικών και γλωσσικών διαταραχών.
Γιατί οι άνθρωποι έχουν προτίμηση στο ένα χέρι;
Τα περισσότερα άτομα χρησιμοποιούν κατά προτίμηση το ένα χέρι έναντι του άλλου για τις περισσότερες κινητικές εργασίες, με την πλειοψηφία των ατόμων να προτιμούν το δεξί χέρι. Πράγματι, μόνο το 10% των ανθρώπων είναι αριστερόχειρες (Papadatou-Pastou κ.ά., 2020). Επίσης, οι άντρες είναι κατά ~23% πιο πιθανό από τις γυναίκες να προτιμήσουν το αριστερό χέρι (Papadatou-Pastou κ.ά., 2008). Οι κινήσεις του χεριού ελέγχονται από το ετερόπλευρο ημισφαίριο του εγκεφάλου. Δηλαδή, η προτίμηση του δεξιού ή του αριστερού χεριού φανερώνει την κυριαρχία του αριστερού ή του δεξιού ημισφαιρίου για τον κινητικό έλεγχο, αντίστοιχα (McManus, 2022). Έτσι, λόγω του ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων προτιμούν το αριστερό χέρι, οι ερευνητές έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στην ύπαρξη πιθανών μειονεκτημάτων στους αριστερόχειρες.
Η σχέση της προτίμησης του χεριού με τις αναγνωστικές και γλωσσικές διαταραχές
Πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα έχουν δείξει ένα υψηλότερο ποσοστό ατόμων με ψυχιατρικές διαταραχές (όπως η σχιζοφρένεια) και νευροαναπτυξιακές διαταραχές (όπως ο αυτισμός) μεταξύ των αριστερόχειρων και των ατόμων με μικτή προτίμηση χεριού (Hirnstein & Hugdahl, 2014· Markou κ.ά., 2017· Papadatou-Pastou & Tomprou, 2015). Διαταραχές που σχετίζονται με τη γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης της δυσλεξίας και της αναπτυξιακής γλωσσικής διαταραχής (ΑΓΔ), αναφέρονται σε περίπου 5-10% των παιδιών, με τις διαταραχές να εκδηλώνονται συχνότερα στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια (π.χ. Bishop & Snowling, 2004).
Και στις δύο προαναφερόμενες διαταραχές, η γενετική παίζει ρόλο, με τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση των διαταραχών να είναι η συγγένεια πρώτου βαθμού ατόμου με αναγνωστικές ή γλωσσικές διαταραχές (Tomblin κ.ά., 1997· Whitehouse, 2010). Πράγματι, μελέτες σε δίδυμα παιδιά, έχουν δείξει ότι τόσο η δυσλεξία όσο και η ΑΓΔ είναι κληρονομικές, με το ποσοστό της κληρονομικότητας να φτάνει μέχρι το 70% (Erbeli κ.ά., 2021). Το ποσοστό συννοσηρότητας της δυσλεξίας και της ΑΓΔ είναι υψηλό, με αυτό το υψηλό ποσοστό να δείχνει ότι οι δύο διαταραχές έχουν κάποια κοινή γενετική βάση (Eising κ.ά., 2022).
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η πλειοψηφία των αριστερόχειρων ατόμων δεν εκδηλώνουν τις προαναφερόμενες διαταραχές. Έτσι, η αριστεροχειρία δεν πρέπει να θεωρείται ότι ισοδυναμεί εκ των ων ουκ άνευ με την εκδήλωση κάποιας διαταραχής.
Τα ευρήματα μίας πρόσφατης μετα-αναλυτικής έρευνας
Σε μία πρόσφατη μετα-αναλυτική έρευνα (Abbondanza κ.ά., 2023), μία μεγάλη ομάδα ερευνητών εξέτασε εάν η προτίμηση του αριστερού χεριού ή η προτίμηση και των δύο χεριών έναντι του δεξιού χεριού έχει σχέση με την εκδήλωση αναγνωστικών και γλωσσικών διαταραχών στη βάση του ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της προτίμησης του χεριού και της κυριαρχίας της γλώσσας στο ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου έναντι του άλλου. Η μετα-αναλυτική έρευνα του Abbondanza και των συνεργατών του (2023) συμπεριέλαβε ένα δείγμα 2,503 ατόμων ηλικίας 6-19 ετών που είχαν αναγνωστικές και γλωσσικές διαταραχές.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ένα αυξημένο ποσοστό αριστερόχειρων και ατόμων με μικτή προτίμηση χεριού ανάμεσα στα άτομα με αναγνωστικές και γλωσσικές διαταραχές. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η σχέση μεταξύ της αριστεροχειρίας και της μικτής προτίμησης χεριού και των αναγνωστικών και γλωσσικών διαταραχών θα μπορούσε να προκύψει από τις κοινές οδούς που οδηγούν στην εγκεφαλική πλευρίωση μεταξύ των γνωστικών λειτουργιών και της προτίμησης του χεριού.
Βιβλιογραφία
Abbondanza, F., Dale, P. S., Wang, C. A., Hayiou-Thomas, M. E., Toseeb, U., Koomar, T. S., κ.ά. (2023). Language and reading impairments are associated with increased prevalence of non-right-handedness. Child Development, 94(4), 970-984.
Bishop, D. V., & Snowling, M. J. (2004). Developmental dyslexia and specific language impairment: Same or different? Psychological Bulletin, 130, 858-886.
Eising, E., Mirza-Schreiber, N., de Zeeuw, E. L., Wang, C. A., Truong, D. T., Allegrini, A. G., κ.ά. (2022). Genome-wide association analyses of individual differences in quantitatively assessed reading and language-related skills in up to 34,000 people. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 119, e2202764119.
Erbeli, F., Rice, M., & Paracchini, S. (2021). Insights into dyslexia genetics research from the last two decades. Brain Sciences, 12, 27.
Hirnstein, M., & Hugdahl, K. (2014). Excess of non-righthandedness in schizophrenia: Meta-analysis of gender effectsand potential biases in handedness assessment. The British Journal of Psychiatry, 205, 260-267.
Markou, P., Ahtam, B., & Papadatou-Pastou, M. (2017). Elevated levels of atypical handedness in autism: Meta-analyses. Neuropsychology review, 27(3), 258-283.
McManus, I. C. (2022). Cerebral polymorphisms for lateralisation: Modelling the genetic and phenotypic architectures of multiple functional modules. Symmetry, 14, 7-82.
Papadatou-Pastou, M., Ntolka, E., Schmitz, J., Martin, M., Munafò, M. R., Ocklenburg, S., κ.ά. (2020). Human handedness: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 146, 481-524.
Papadatou-Pastou, M., & Tomprou, D. M. (2015). Intelligence and handedness: Meta-analyses of studies on intellectually disabled, typically developing, and gifted individuals. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 56, 151-165.
Papadatou-Pastou, M., Martin, M., Munafò, M. R., & Jones, G. V. (2008). Sex differences in left-handedness: A meta-analysis of 144 studies. Psychological Bulletin, 134, 677-699.
Tomblin, J. B., Records, N. L., Buckwalter, P., Zhang, X., Smith, E., κ.ά. (1997). Prevalence of specific language impairment in kindergarten children. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 40, 1245-1260.
Whitehouse, A. J. O., & Bishop, D. V. M. (2009). Hemispheric division of function is the result of independent probabilistic biases. Neuropsychologia, 47, 1938-1943.
