
Αν δε γνωρίζεις την τούρκικη γλώσσα υπάρχει ένας τρόπος να τη διαβάσεις με ελληνικούς χαρακτήρες. Η δυνατότητα αυτή δίνεται μέσα από τα Καραμανλήδικα, έναν τρόπο φωνητικής γραφής της τουρκικής γλώσσας με το ελληνικό αλφάβητο προκειμένου η πολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά των ελληνόφωνων Τούρκων να διασωθεί από τους εξισλαμισμούς. Η γραφή αναγνωρίσθηκε από το τουρκικό Υπουργείο Δημόσιας εκπαίδευσης με την έγκριση συγγραφής Τουρκοελληνικού λεξικού από τον Ι. Χλωρό.
Περίπου στο 1700, η οθωμανική γραφή ήταν πολύ μακριά από τα αραβικά και η διδασκαλία της γινόταν αποκλειστικά στα ιεροδιδασκαλεία, τα γνωστά «μεντρεσέ». Οι Ρωμιοί, αλλά ακόμα και οι μουσουλμάνοι, που δεν είχαν πρόσβαση στα μεντρεσέ, είχαν βρεθεί απέναντι σε μία αδυναμία εκμάθησης της γραφής αν και η χρήση της γλώσσας ήταν ευρέως διαδεδομένη. Οι Έλληνες τουρκόφωνοι ορθόδοξοι απέναντι σε αυτό το αδιέξοδο οδηγήθηκαν στο να γράφουν τα ιερά θρησκευτικά κείμενα με ελληνικούς χαρακτήρες από την απλή προφορά του λόγου.

Ήταν μια πολύ καλή λύση για να διατηρηθεί το χριστιανικό αλλά και το ρωμαϊκό φρόνημα, το να γραφτούν και να διαβάζονται ακόμη και τα Ιερά Ευαγγέλια στην τουρκική γλώσσα, όμως, όχι με οθωμανική αλλά με ελληνική γραφή για να μπορούν να τα διαβάζουν οι Ρωμιοί, ιερωμένοι και λαϊκοί. Τα βιβλία εκδίδονταν με τις ευχές του Πατριαρχείου και, πολλές φορές, πέραν του καραμανλίδικου κειμένου είχαν και το ελληνικό έτσι ώστε οι Ρωμιοί της Τουρκίας να μη χάσουν τελείως την επαφή τους με τους Ελληνόφωνους και την ελληνική γλώσσα. Αυτή ακριβώς η στάση του Πατριαρχείου αναδεικνύει και το βάρος που έδινε η ορθόδοξη παράδοση της εποχής στη σημασία κάθε γλώσσας και όχι μόνο των ιερών γλωσσών.
Πολύ σημαντικό ρόλο στη διάδοση της καραμανλήδικης γραφής έπαιξε ο Ευαγγελινός Μισαηλίδης, ο οποίος, το 1851, άρχισε να εκδίδει στην Κωνσταντινούπολη την εφημερίδα Ανατολή (Αναντολού), σε καραμανλήδικη γραφή ενώ ήταν συγγραφέας σε ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα σε τουρκική γλώσσα, το 1871-72. Παράλληλα συναντάμε και εκδόσεις του Ιερού Ευαγγελίου τόσο σε Καραμανλήδικα όσο και σε Ελληνικά, κάτι που μαρτυρά την προσπάθεια των Ρωμιών να διατηρήσουν τα μέγιστα το ελληνικό στοιχείο στη γλώσσα. Η πληρέστερη καταγραφή καταλόγου εκδόσεων στα καραμανλήδικα ονομάζεται «Karamanlidika: bibliographie analytique d’ouvrages en langue turque imprimés en caractères grecs» και προέρχεται από τους Sévérien Salaville, Eugenio D’ Allessio Dalleggio και την ιστορικό Ευαγγελία Μπαλτά.

Οι Καραμανλήδες Ρωμιοί ζούσαν σε αρκετό βάθος μέσα στη Μικρά Ασία στην περιοχή των σημερινών πόλεων Άκσαραϊ (Λευκό Σαράι), Νέβσεχιρ (Νεάπολη), Κάισερι (Καισάρεια), Nığde (Νίγδη) και Bor (Πόροι). Αν, λοιπόν, δει κανείς τον χάρτη, θα καταλάβει ότι σ’ εκείνο το βάθος το τουρκικό στοιχείο και η τουρκική γλώσσα επικρατούσε σχεδόν ολοκληρωτικά ενώ μόνο το χωριό Μυστί ήταν αποκλειστικά ελληνόφωνο. Όταν έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών γι’ αυτή την περιοχή το 1924, δηλαδή ένα περίπου χρόνο μετά από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, οι χριστιανικοί πληθυσμοί ήλθαν στην Ελλάδα και έφεραν στην πατρίδα μας μια πλούσια παράδοση με ωραίους ανατολίτικους χορούς, κουζίνα, αγγειοπλαστική και υφαντική, αλλά και τα Ιερά τους Ευαγγέλια, τα οποία εκτίθενται και στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών στην Αθήνα.

Η Καραμανλήδικη γραφή αποτελεί μία ακόμα απόδειξη της ανάγκης των ελληνικών πληθυσμών εκτός συνόρων να διαφυλάξουν την πολιτιστική και γλωσσική κληρονομιά τους με ευφάνταστο και προσοδοφόρο τρόπο εμπλουτίζοντας την παράλληλα με νέα στοιχεία. Η ευφάνταστη αντιμετώπιση του σκοπέλου της δύσκολης οθωμανικής γραφής έδωσε μια νέα, ζωντανή και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνιστώσα σε δύο υφιστάμενες γλώσσες, την ελληνική και την τουρκική.
Πηγές Άρθρου:
“Καραμανλήδικα: Η τούρκικη γλώσσα με ελληνικούς χαρακτήρες” Ανακτήθηκε από:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%BB%CE%AE%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1_(%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%82) (τελευταία πρόσβαση στις 8/5/2021)
- www.karamanlidika.gr (τελευταία πρόσβαση στις 8/5/2021)