Tο αρχαιότερο γραπτό κείμενο στην Ελλάδα
Η επίσημη αρχαιολογία υποστηρίζει ότι η εμφάνιση της γραφής έγινε μεταξύ 3.000 και 4.000 π.Χ. Το έτος 1993, όμως, η πινακίδα του Δισπηλιού της επαρχίας Καστοριάς φαίνεται να διαψεύδει αυτή την αντίληψη.
Η πινακίδα του Δισπηλιού, με χρονολογία μεταξύ του 7260 π.Χ. και του 5250 π.Χ., είναι μια ξύλινη πινακίδα που φέρει χαραγμένα σύμβολα. Ο Γιώργος Χουρμουζιάδης, καθηγητής προϊστορικής αρχαιολογίας, ανακάλυψε την πινακίδα στον οικισμό της λίμνης Δισπηλιού, από όπου πήρε το όνομά της.
Η πινακίδα του Δισπηλιού ενδεχομένως αποτελεί μια πρώιμη μορφή του γραπτού λόγου, καθώς παρόμοια σύμβολα έχουν εντοπιστεί σε πολιτισμούς των νότιων Βαλκανίων. Τα σύμβολα στην ξύλινη πινακίδα, που ορισμένοι πιστεύουν ότι μοιάζουν με αρχαιοελληνικό αλφάβητο σε πρώιμη μορφή, συνιστούν αναμφίβολα είδος επικοινωνίας. Επιπλέον, η γραφή ίσως να προϋπήρχε της Γραμμικής Β γραφής των Μυκηναίων, καθώς περιγράφει δραστηριότητες του πολιτισμού του νεολιθικού ανθρώπου.
Μια πρώιμη μορφή επικοινωνίας η πινακίδα του Δισπηλιού
Ο καθηγητής Χουρμουζιάδης υποστήριξε ότι τα γραπτά αυτά θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν οπωσδήποτε μια ποικιλία μορφών επικοινωνίας. «Δυστυχώς, δεν διαθέτουμε ακόμη μια πέτρα της Ροζέτας για να αποκρυπτογραφήσουμε την προϋπάρχουσα γραφή της Γραμμικής Β». Ο Χουρμουζιάδης απεβίωσε το 2013.
Όμως το πλούσιο σε οξυγόνο περιβάλλον έξω από τη λάσπη διάβρωσε εν μέρει την πινακίδα. Επί του παρόντος, η ξύλινη πινακίδα βρίσκεται υπό επιστημονική συντήρηση. Από το 2021, η πλήρης ακαδημαϊκή κοινότητα την αναμένει την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης της πινακίδας του Δισπηλιού. Στη συνέχεια, οι μελετητές θα περάσουν στη διαδικασία αποκρυπτογράφησης.
Η ιστορία αναφέρει ότι τα νεολιθικά ευρήματα αποτελούν στοιχεία πρωτο-γραφής με περιορισμένες πληροφορίες και όχι απόδειξη μιας ολόκληρης γλώσσας. Ωστόσο, αν εμφανιστούν πρόσθετα ευρήματα συγκρίσιμα με την πινακίδα του Δισπηλιού, θα μπορούσαν να αλλάξουν εντελώς τον ρου της γραφής.
Η ραδιοχρονολόγηση προσδιορίζει την ηλικία την πινακίδα του Δισπηλιού
Για να προσδιορίσουν την ηλικία της πινακίδας, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης. Ο Γιώργος Φακορέλλης, καθηγητής στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων, είναι ειδικός στον τομέα της χημικής ανάλυσης και χρονολόγησης αρχαιολογικών υλικών.
«Χρησιμοποιήσαμε τη διαδικασία ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα για τον προσδιορισμό της κατά προσέγγιση χρονολογίας της ξύλινης πινακίδας. Πήραμε ένα κομμάτι της πινακίδας ως δείγμα και η χημική ανάλυση του 14C έδειξε ότι χρονολογείται στο 5260 ± 40 π.Χ., κάτι που ήταν απροσδόκητο».
Η διαδικασία ραδιοχρονολόγησης χρησιμοποιεί τη διάσπαση ενός ραδιενεργού ισοτόπου του άνθρακα (14C) για τη χρονολόγηση αντικειμένων που περιέχουν ανθρακούχο υλικό. Η ανίχνευση του 14C είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τον προσδιορισμό της ηλικίας των οργανικών υλικών που σχηματίστηκαν τα τελευταία 55.000 χρόνια.
Οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί πιστεύουν ότι η αποκρυπτογράφηση της ξύλινης πινακίδας θα αποτελέσει έναν θησαυρό πληροφοριών για τους νεολιθικούς ανθρώπους της Ελλάδας. Τα ελληνικά κεφαλαία γράμματα Δέλτα, Έψιλον και Λάμδα και το μικρό Ν (ν) ίσως μας δείξουν ότι η γραπτή γλώσσα υπήρχε στην Ελλάδα 2.000 χρόνια πριν από την πινακίδα του Σουμερίου.
Δισπηλιό: Ο παραλίμνιος προϊστορικός οικισμός της Ελλάδας
Ο οικισμός του Δισπηλιού είναι ένας από τους πιο συναρπαστικούς αρχαιολογικούς χώρους της βορειοδυτικής Ελλάδας που βρίσκεται δίπλα στην πόλη της Καστοριάς. Ο παραλίμνιος προϊστορικός οικισμός φαίνεται να έχει κατοικηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα από τα τελικά στάδια της Μέσης Νεολιθικής εποχής (5.600-5.000 π.Χ.) έως την Τελική Νεολιθική εποχή (3.000 π.Χ.).
Κοντά στο σύγχρονο Δισπηλιό υπάρχει ένας οικισμός που κρύβει πολλές πληροφορίες για την προϊστορική ζωή της περιοχής. Αυτός ο οικισμός φέρει την ονομασία το Νησί. Ο οικισμός ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια του ξηρού χειμώνα του 1932, κατά τη διάρκεια του οποίου η στάθμη του νερού ήταν χαμηλότερη από το συνηθισμένο.
Το 1935, ο αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλος πραγματοποίησε μια προκαταρκτική έρευνα του χώρου. Ωστόσο, η ανασκαφή δεν ολοκληρώθηκε, καθώς πλησίαζε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ένα συστηματικό ανασκαφικό έργο ξεκίνησε δεκαετίες αργότερα, το 1992, υπό τον Χουρμουζιάδη. Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν τότε τελικά τα λείψανα ενός εκτεταμένου λιμναίου οικισμού της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής, ο οποίος αποδείχθηκε ένας από τους σημαντικότερους και παλαιότερους του είδους του στην Ευρώπη.
Στις ανασκαφές αυτές βρέθηκαν χιλιάδες αντικείμενα, μεταξύ των οποίων εργαλεία από πέτρα, οστά και πυριτόλιθο μαζί με οστά ζώων, ανακάλυψη που δείχνει ότι οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, το κυνήγι και την αλιεία.
Επίσης, υλικά με τα οποία χτίστηκαν οι καλύβες, όπως σωροί ξύλων σε σχήματα που υποδηλώνουν οικοδομικές εργασίες, μεγάλα πήλινα δοχεία αποθήκευσης και υφαντά καλάθια. Το σημαντικότερο εύρημα όλων, ωστόσο, ήταν ένας οστέινος αυλός, καθώς αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μουσικά όργανα που έχουν βρεθεί ποτέ στην Ευρώπη.
ΠΗΓΕΣ ΑΡΘΡΟΥ
Chrysopoulos, Phillip. (2024). “Dispilio Tablet, The Earliest Written Text Discovered in Greece”. Δημοσιευμένο στο: www. greekreporter.com
Vasiloudis, Dimosthenis. (2022). “Is Dispilio Tablet The Oldest Known Written Text?”. Δημοσιευμένο στο: www.thearchaeologist.org
