Μια πύλη του Κάτω Κόσμου που απεικόνιζε τον Tepēyōllōtl, έναν θεό-ιαγουάρο των Ολμέκων επέστρεψε στο σπίτι της στο Μεξικό τον Μάιο του 2023. Οι μεξικανικές αρχές σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (INAH) έκαναν περίπου ένα χρόνο για να αποκαταστήσουν το άγαλμα στην παλιά του αίγλη καθώς οι κλέφτες είχαν σπάσει το αντικείμενο σε μικρότερα κομμάτια.
Η επιστροφή του αγάλματος της πύλης του Κάτω Κόσμου ήταν το αποτέλεσμα προσπάθειας δεκαετιών μεταξύ αρχαιολόγων και αξιωματούχων που έχουν στον χαρτοφύλακά τους τις κλεμμένες αρχαιότητες.
Ιστορικό της πύλης του Κάτω Κόσμου
Κάποια στιγμή στις αρχές του 20ού αιώνα (οι αξιωματούχοι δεν είναι σίγουροι πότε ακριβώς), οι πλιατσικολόγοι έκαναν φτερά με έναν θησαυρό των Ολμέκων, ηλικίας 2.700 ετών, με έδρα το Μεξικό. Οι Ολμέκοι ήταν από τους πρώτους μεγάλους πολιτισμούς της Βόρειας Αμερικής. Το τεχνούργημα ήταν μια μάσκα σπηλαίου των Ολμέκων, έξι επί πέντε μέτρα, γνωστή και ως Portal al Inframundo – Πέρασμα του Κάτω Κόσμου», που απεικονίζει τον θεό-ιαγουάρο Tepēyōllōtl με τα φλεγόμενα μάτια και το ανοιχτό στόμα.
Αρχικά, βρισκόταν στο Chalcatzingo, στην πολιτεία Morelos του Μεξικού. Αυτή η περιοχή είναι διάσημη για τα έργα τέχνης και την εικονογραφία των Ολμέκων. Το λεηλατημένο άγαλμα έκανε ένα ταξίδι δεκαετιών, μπαινοβγαίνοντας σε διάφορα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τελικά, αυτή η αρχαία πύλη του Κάτω Κόσμου κατέληξε στο Ντένβερ το 2023. Οι αρχές της Μονάδας Διακίνησης Αρχαιοτήτων που εδρεύει στη Νέα Υόρκη εξασφάλισαν το αριστούργημα. Μέσα σε λίγους μήνες, το άγαλμα πήρε τον δρόμο της επιστροφής προς το Μεξικό.
Η θρυμματισμένη πύλη του Κάτω Κόσμου
«Αυτό το αρχαίο κομμάτι είναι ένα σπάνιο παράθυρο στο παρελθόν της κοινωνίας των Ολμέκων», αναφέρει ο τότε εισαγγελέας της Νέας Υόρκης Άλβιν Μπραγκ σε ανακοίνωσή του. «Όπως και πολλές άλλες λεηλατημένες αρχαιότητες, η μάσκα του σπηλαίου των Ολμέκων είχε σπάσει σε πολλά διαφορετικά κομμάτια για να γίνει απλούστερη η διαδικασία λαθρεμπορίας». Μπορεί η πύλη του Κάτω Κόσμου να έχει διαφορετικές εννοιολογήσεις σε διάφορες μυθολογίες, αποτελεί ωστόσο μια σημαντική πηγή πληροφοριών.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (INAH), μια ομάδα στο πλαίσιο του Υπουργείου Πολιτισμού του Μεξικού, ισχυρίζεται ότι το άγαλμα στην πραγματικότητα είχε σπάσει σε 25 κομμάτια. Ως αποτέλεσμα, οι ειδικοί εργάζονται στο κομμάτι επί τόπου για να «παρέχουν μεγαλύτερη σταθερότητα και συνεκτική οπτική ανάγνωση», σύμφωνα με πρόσφατο δελτίο τύπου.
«Ορισμένα στοιχεία που το συνθέτουν είναι πρωτότυπα. Άλλα, όπως μια μεταλλική δομή με βίδες, ενισχύσεις από τσιμέντο, προστέθηκαν για να του δώσουν ξανά σταθερότητα, παρόλο που οι τεχνικές και τα υλικά δεν ήταν τα πλέον κατάλληλα», αναφέρει ο Castro Barrera του INAH σε δήλωσή του. Ορισμένα από αυτά τα δομικά στοιχεία θα παραμείνουν πιθανότατα στη θέση τους στο μέλλον.
Η πύλη του Κάτω Κόσμου επιστρέφει
Είναι εκπληκτικό ότι αυτό το πολιτιστικό θαύμα πιθανότατα δεν θα είχε επιστρέψει ποτέ στο φυσικό του έδαφος χωρίς την ακούραστη προσπάθεια του αρχαιολόγου Ντέιβιντ Γκρόουβ. Ο Γκρόουβ ήταν ο πρώτος που συνέδεσε το τεχνούργημα των Ολμέκων με εκείνο που έλειπε από το Chalcatzingo.
Ο Mario Córdova Tello του INAH απέδειξε τελικά ότι το τεχνούργημα είχε όντως κλαπεί και μάλιστα εντόπισε τη θέση του στο Κολοράντο, στα χέρια ενός ιδιώτη συλλέκτη το 2008. Κατά τραγική ειρωνεία, ο Grove, που ήταν τόσο σημαντικός για τον επαναπατρισμό του αντικειμένου, πέθανε την ημέρα πριν το άγαλμα φτάσει στο Μεξικό.
Δυστυχώς, η πύλη του Κάτω Κόσμου είναι μόνο ένα παράδειγμα από τις πολλές ανεκτίμητης αξίας αρχαιότητες που έχουν λεηλατηθεί από τις γηγενείς περιοχές. Και τώρα βρίσκονται παράνομα -εν γνώσει και εν αγνοία των ειδήμονων- σε συλλογές και μουσεία σε όλο τον κόσμο. Καθώς όμως αυξάνεται η πίεση προς τα μουσεία να επιστρέψουν αυτούς τους πολύτιμους θησαυρούς, ίσως αυτοί να πάρουν μια μέρα ένα πολυαναμενόμενο ταξίδι πίσω στην πατρίδα τους.
Πηγή Άρθρου:
Darren Orf, An Ancient Portal to the Underworld Was Found in Denver (2024). Δημοσιευμένο στο: www.popularmechanics.com.
