
Αθήνα 514 π.Χ. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων σκοτώνουν τον τύραννο Ίππαρχο. Ανατρέπεται το πολίτευμα και οι δύο τους μένουν στην ιστορία ως οι «Τυραννοκτόνοι».
Το καθεστώς της τυραννίας εγκαθιδρύθηκε το 561 π.Χ. από τον Πεισίστρατο. Η εποχή του υπήρξε από τις λαμπρότερες της αθηναϊκής ιστορίας αφού η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ως εμπορικό και βιομηχανικό κράτος. Ο ίδιος φρόντισε ιδιαίτερα για τον εξωραϊσμό της Αθήνας αλλά και την θέσπιση καλλιτεχνικών αγώνων κατά την γιορτή των Παναθηναίων. Ο Πεισίστρατος έμεινε στην εξουσία μέχρι το 527 π.Χ. οπότε και τον διαδέχτηκαν οι δύο γιοί του, ο Ιππίας και ο Ίππαρχος, οι λεγόμενοι Πεισιστρατήδες. Σε αυτούς αντιτάχθηκαν, αργότερα, ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων.
Ποιοι ήταν οι τυραννοκτόνοι
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο Αρμόδιος ήταν ένας όμορφος νέος άντρας, τον οποίο ερωτεύτηκε ο μεγαλύτερος σε ηλικία Αριστογείτων. Η σχέση τους -όπως και γενικότερα οι σχέσεις μεταξύ ανδρών- εκείνη την εποχή ήταν αποδεκτή και καθόλου ασυνήθιστη.
Πολύ σύντομα, ο Ίππαρχος άρχισε να κάνει ερωτικές προτάσεις στον Αρμόδιο, χωρίς όμως να βρίσκει ανταπόκριση. Ο τελευταίος, μάλιστα, δεν δίστασε να τα αποκαλύψει όλα στον σύντροφό του. Ο Αριστογείτων τότε, φοβούμενος πως θα τον χάσει, άρχισε να αναζητά τρόπους ώστε να ανατρέψει την τυραννία. Μια ακόμη απόρριψη του τυράννου από τον νεαρό άντρα, τον οδήγησε στη δημόσια προσβολή της αδερφής του Αρμόδιου. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την οργή του νεαρού, ο οποίος μαζί με τον Αριστογείτονα αποφάσισαν να τον σκοτώσουν.
Η στιγμή αυτή έφτασε, όταν στη γιορτή των Μεγάλων Παναθηναίων, το 514, επιτέθηκαν και οι δύο στον Ίππαρχο πετυχαίνοντας τον στόχο τους. Ο Αριστογείτων, μέσα στην ταραχή του όχλου, κατάφερε να ξεφύγει από την προσωπική φρουρά του τυράννου. Τον εντόπισαν, όμως, λίγο αργότερα, και τον εκτέλεσαν, σε αντίθεση με τον Αρμόδιο που είχε θανατωθεί επί τόπου.
Η δημιουργία του συντάγματος των τυραννοκτόνων
Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων έμειναν γνωστοί ως «Τυραννοκτόνοι». Τιμήθηκαν, μάλιστα, σαν ήρωες γιατί θεωρήθηκε πως εκείνοι ήταν υπεύθυνοι για την κατάλυση του καθεστώτος. Έτσι, ανατέθηκε στον σπουδαίο γλύπτη Αντήνορα, να δημιουργήσει το σύνταγμα των Τυραννοκτόνων. Τα δύο αγάλματα ήταν χάλκινα και στήθηκαν στην αγορά της Αθήνας ως σύμβολο της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας. Ουσιαστικά ήταν το πρώτο μνημείο με καθαρά πολιτική σημασία, χωρίς καμία θρησκευτική λειτουργία.
Κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων, προκλήθηκαν πολλές καταστροφές στην Αθήνα. Ο Ξέρξης, μάλιστα, άρπαξε πολλά αγάλματα, μεταξύ αυτών και το παραπάνω σύνταγμα. Μετά τη νίκη της Αθήνας, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, παραγγέλθηκε ένα άλλο που θα το αντικαθιστούσε. Το έργο ανέλαβαν να ολοκληρώσουν ο Κριτίος και ο Νησιώτης και η παράδοσή του χρονολογείται με βάση τις πηγές το 477 π.Χ. Το σύμπλεγμα μας είναι γνωστό εξαιτίας των αντιγράφων που έχουν σωθεί.

Ανάλυση του γλυπτού συμπλέγματος
Παρατηρώντας το σύμπλεγμα καταλαβαίνουμε πως πρόκειται για δύο άντρες διαφορετικής ηλικίας. Έτσι μπορούμε να ταυτίσουμε τον μεγαλύτερο άντρα με τον Αριστογείτονα και τον νεότερο με τον Αρμόδιο. Οι δυο τους εικονίζονται μαζί σε ορμητική στάση προς τα μπροστά, στην προσπάθειά τους να σκοτώσουν τον τύραννο Ίππαρχο. Ο Αριστογείτων, φαίνεται να προστατεύει τον Αρμόδιο αφού έχει τεντωμένο το αριστερό του χέρι. Σε αυτό, μάλιστα, κρέμεται το ιμάτιό του όπως επίσης και η θήκη του ξίφους του, το οποίο κρατάει στο δεξί του χέρι. Ο Αρμόδιος δίπλα του, έχει σηκωμένο το δεξί του χέρι κρατώντας το ξίφος του, έτοιμος να σκοτώσει τον τύραννο. Τα πόδια τους πατούν γερά στο έδαφος ενώ οι μορφές έχουν γυρισμένο τον κορμό τους και στραμμένο προς τα εμπρός. Η πλάγια στάση του σώματός τους δηλώνει την κίνησή τους και προκαλεί τον θαυμασμό μας.
Πού βρίσκεται σήμερα;
Όπως προαναφέρθηκε, το συγκεκριμένο σύμπλεγμα αποτελεί αντίγραφο. Πλέον βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης.
Πηγές:
Claude, R. (2015) Η ελληνική γλυπτική. Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα
Hölscher, T. (2005) Κλασική Αρχαιολογία: Βασικές γνώσεις. Θεσσαλονίκη: University studio press
Θουκυδίδης, Ιστορίαι. Ανακτήθηκε από https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/index.html?author_id=160 (τελευταία πρόσβαση 9/11/20)