Διανύουμε τα μέσα του 2019 και έως τώρα έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα 9 δολοφονίες με θύματα γυναίκες. Η γυναικοκτονία, δυστυχώς, είναι μία σκληρή πραγματικότητα στην Ελλάδα. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι θύτες είναι άνδρες και στην πλειοψηφία από το κοντινό οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον των θυμάτων. Σε αυτά τα περιστατικά δεν έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία από τις αρχές, τα ΜΜΕ και την κοινωνία, τουλάχιστον όχι πριν να είναι ήδη πολύ αργά.
Το χρονικό των φόνων
Το 2019 ξεκίνησε με μία άγρια δολοφονία στην Κέρκυρα. Η 28χρονη Αγγελική Πέτρου δολοφονείται και θάβεται στο πατρικό της σπίτι. Η αφορμή, για αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα, η αντίρρηση του πατέρα της για την σχέση της με έναν άνδρα αφγανικής καταγωγής. Το γεγονός ότι ο πατέρας της δεν ενέκρινε την σχέσης της και η Αγγελική δεν συμμορφωνόταν, σύμφωνα με τις υποδείξεις του, ήταν αρκετό για να στερήσει την ζωή της.
Σε διάστημα λιγότερο ενός μήνα, διαπράττεται ακόμα ένα στυγερό έγκλημα. Το βράδυ της 27ης Ιανουαρίου, μία 51χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον εν διαστάσει σύζυγό της στο Αγναντερό Καρδίτσας. Ο 54χρονος δράστης, το βράδυ της Κυριακής, σε μία επίσκεψη στην πρώην σύζυγό του, την μαχαίρωσε θανατηφόρα. Σε αυτή την περίπτωση αφορμή στάθηκε ένα τηλεφώνημα που δέχτηκε η 51χρονη, το οποίο ο εν διαστάσει σύζυγός της θεώρησε ερωτικό και αρκετό ώστε να την σκοτώσει.
Δύο μήνες αργότερα, διαδραματίζεται ένα παρόμοιο περιστατικό στη Σητεία. Η 32χρονη Κατερίνα, τους τελευταίους μήνες, είχε καταφύγει στο σπίτι της μητέρας της μαζί με τα δύο παιδιά της, εξαιτίας των εντάσεων στη σχέση της με τον 36χρονο σύζυγό της. Στις 4 Μαρτίου, ο 36χρονος δράστης επισκέφθηκε την σύζυγό του και πάνω σε έναν καυγά την στραγγάλισε ενώπιον των παιδιών τους.
Τον ίδιο μήνα διαπράττεται ακόμα μία δολοφονία στο Ελληνικό. Το μεσημέρι της 21ης Μαρτίου, μετά από τσακωμό η 50χρονη γυναίκα πυροβολήθηκε από τον 87χρονο σύζυγό της μέσα στο διαμέρισμά τους. Η γυναίκα βγήκε τραυματισμένη στον δρόμο και σε μία προσπάθεια να σωθεί επιχείρησε να μπει σε ένα ταξί, ο οδηγός του οποίου αρνήθηκε να την βοηθήσει και την έδιωξε. Λίγο αργότερα, ο 87χρονος έβαλε τέλος στη ζωή του, αυτοκτονώντας με το ίδιο όπλο.
Στις 3 Απριλίου, δολοφονείται ακόμα μία γυναίκα από τον σύζυγό της στο Μαρούσι. Ο 90χρονος άνδρας στραγγάλισε με το καλώδιο του τηλεφώνου την 87χρονη γυναίκα του. Ο ίδιος εξηγούσε, σε ιδιόχειρο σημείωμά του, ότι η κατάσταση ήταν αφόρητη, λόγω της βαριάς άνοιας της συζύγου του. Επίσης, σκόπευε να αυτοκτονήσει αλλά το μετάνιωσε και δεν προέβη σε αυτή την πράξη.
Μόλις δύο εβδομάδες μετά, στις 16 Απριλίου, λαμβάνει χώρα άλλη μία συζυγοκτονία στην Ίο. Η 55χρονη δέχθηκε πολλαπλά θανατηφόρα μαχαιρώματα στον θώρακα από τον 67χρονο σύζυγό της μετά από έναν τσακωμό. Ο δράστης παραδόθηκε στις Αρχές και ομολόγησε το έγκλημά του.
Στις 2 Μαΐου δολοφονείται μία 53χρονη γυναίκα από τον αδερφό της. Μάλιστα, ο δράστης την κυνήγησε και την μαχαίρωσε στον δρόμο. Άτομα από το κοντινό περιβάλλον του θύματος αναφέρουν ότι δεχόταν συχνά απειλές από τον αδερφό της, ενώ και στο παρελθόν τον είχε καταγγείλει για ενδοοικογενειακή βία.
Μέσα σε διάστημα λίγων ημερών, δολοφονείται ακόμα μία γυναίκα από τον σύντροφό της. Ο 47χρονος δράστης πυροβόλησε την 49χρονη γυναίκα και στη συνέχεια ο ίδιος αυτοκτόνησε. Τις σωρούς ανακάλυψε η κόρη του θύματος ενώ άγνωστα είναι τα αίτια της δολοφονίας και της αυτοχειρίας.
Μόλις δύο ημέρες αργότερα, στις 23 Μαΐου, άλλο ένα φρικτό έγκλημα διαπράττεται στη Μυτιλήνη. Θύμα η 24χρονη Ερατώ, η οποία δολοφονείται από τον εν διαστάσει σύζυγό της. Ο 25χρονος δράστης εισέβαλε στο σπίτι του θύματος και την πυροβόλησε με κυνηγητικό όπλο ενώ στο διπλανό δωμάτιο βρισκόταν η δύο ετών κόρη τους. Το ζευγάρι ήταν παντρεμένο δύο χρόνια ενώ το τελευταίο διάστημα βρίσκονταν σε διάσταση και ο άνδρας δεν δεχόταν την απόφαση του θύματος να πάρουν διαζύγιο.
Υφίσταται Γυναικοκτονία;
Σφοδρή επίθεση έχει δεχτεί και ο όρος «γυναικοκτονία». Χαρακτηρίζεται αδόκιμος, αβάσιμος και ρατσιστικός. Όσο αδόκιμος κι αν είναι, είναι, δυστυχώς, ακριβής και ρεαλιστικός. Ο όρος δεν χρησιμοποιείται για να υποβιβάσει ή να προσβάλλει τις γυναίκες. Δεν αναγράφεται ως «ανθρωποκτονία», όχι για να διαχωρίσει τις γυναίκες από τους ανθρώπους αλλά για να τονίσει την υπόσταση του εγκλήματος. Τα θύματα δεν ήταν τυχαία γυναίκες, τα θύματα δολοφονήθηκαν επειδή ήταν γυναίκες. Γιατί, ακόμα και σήμερα, εν έτει 2019, η Ελλάδα είναι μία χώρα με την πατριαρχία βαθιά ριζωμένη μέσα της. Όταν ένας πατέρας, ένας σύζυγος, ένας σύντροφος, ένας αδερφός, ένας φίλος δολοφονεί μία κόρη, μία σύζυγο, μία σύντροφο, μία αδερφή, μία φίλη μπορούμε και οφείλουμε να μιλάμε για γυναικοκτονία και πατριαρχία. Μία γυναίκα βιάζεται και δολοφονείται επειδή είπε «όχι». Μία γυναίκα δολοφονείται επειδή συνάπτει σχέση με έναν άνδρα που δεν εγκρίνει ο πατέρας της. Μία γυναίκα δολοφονείται επειδή φεύγει μακριά από τον σύζυγό της. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, όσο κι αν διαφέρουν οι αφορμές, ο κοινός παρονομαστής είναι ένας: ένας άνδρας μπορεί και ασκεί βία σε μία γυναίκα για να της επιβληθεί, την σκοτώνει.
Ο κόσμος, η κοινωνία και τα ΜΜΕ
Τα περιστατικά αυτά συγκλόνισαν και αποτέλεσαν κύριο θέμα σχολιασμού τόσο του κόσμου όσο και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα γεγονότα αυτά προβάλλονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μας υπενθυμίσουν ότι η πατριαρχία και ο μισογυνισμός συνεχίζουν να υφίστανται και να διαιωνίζονται στην κοινωνία μας. Σχόλια όπως «ήταν καλός οικογενειάρχης», «δεν είχε δώσει δικαιώματα», «ήταν οικογενειακά τους θέματα» δεν δείχνουν μόνο αδιαφορία αλλά και την τάση να καθίστανται φυσιολογικά τέτοιου είδους περιστατικά στη συνείδησή μας. Δεν διαφέρουν πολύ από τις περιπτώσεις που τα ίδια τα θύματα ενοχοποιούνται για την κακοποίηση και τη βία που δέχθηκαν και εξαπολύονται κατηγορίες εναντίον τους γιατί «προκάλεσαν με το ντύσιμο, τη συμπεριφορά, τη στάση τους», γιατί «πήγαιναν γυρεύοντας». Κι όταν αυτές οι ιδέες αναπαράγονται είτε από τον κοινωνικό περίγυρο είτε από τα ΜΜΕ οι γυναίκες θα συνεχίσουν να κακοποιούνται, να βιάζονται και να δολοφονούνται ενώ εμείς παραμένουμε σιωπηροί και αμέτοχοι θεατές. Μάλιστα, το χειρότερο δεν είναι η σιωπή αλλά η σκέψη που πολλές φορές τη συνοδεύει: «ήθελε και τα έπαθε», «καλά της έκανε», «της άξιζε», «προκάλεσε». Κι αυτή η σκέψη καταλήγει να γίνεται η κοινωνική μας πραγματικότητα, μία πραγματικότητα που ακούει στο όνομα Γυναικοκτονία.
Αγάπη; Συγκαλυμμένη πατριαρχία και μισογυνισμός
Στην πιο πρόσφατη περίπτωση της δολοφονίας της Ερατούς τα σχόλια και τα δημοσιεύματα πρόσθεσαν άλλον έναν παράγοντα στην εξίσωση. Πρόκειται για την «αγάπη», τη «ζήλεια», τον «έρωτα», το «έγκλημα πάθους». Μία γυναίκα δολοφονείται εν ψυχρώ και δεν είναι λίγοι αυτοί που θα «ωραιοποιήσουν» και θα συγκαλύψουν ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Μία δολοφονία δικαιολογείται με πρόφαση την αγάπη και τη ζήλεια, χαρακτηρίζεται έγκλημα πάθους. Ντύνουμε την πατριαρχία με διάφορα ονόματα και δικαιολογίες αντί να μιλήσουμε για το προφανές. Ένας άνδρας σκοτώνει μία γυναίκα για να της επιβληθεί, είτε επειδή τον παράκουσε, είτε επειδή του έφερε αντίρρηση, είτε επειδή πήρε μία απόφαση, η οποία δεν τον βρίσκει σύμφωνο. Όταν μία γυναίκα δεν συμμορφώνεται στις υποδείξεις ενός άνδρα, όταν φεύγει μακριά του, όταν διαφωνεί μαζί του, η πατριαρχία της επιβάλλεται και την δολοφονεί.
Πού είναι οι Αρχές;
Σε αρκετές από τις παραπάνω περιπτώσεις, οι Αρχές δεν κινητοποιήθηκαν, παρά μόνο, όταν τα εγκλήματα αυτά δεν μπορούσαν, πλέον, να αποτραπούν. Η Αγγελική Πέτρου είχε καταγγείλει στο παρελθόν τον πατέρα της, δεν λήφθηκε, όμως, κανένα μέτρο, ικανό να εμποδίσει την δολοφονία της. Η 32χρονη Κατερίνα είχε, επίσης, καταγγείλει τον σύζυγό της για ενδοοικογενειακή βία. Στην ίδια πράξη προέβη και η 53χρονη που δολοφονήθηκε από τον αδερφό της. Σε καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν κρίθηκε αρκετή η δράση των Αρχών καθώς τα γεγονότα αυτά δεν λήφθηκαν σοβαρά και δεν συντελέσθηκε καμία ενέργεια ώστε να προστατεύσει αυτές τις γυναίκες.
Γυναικοκτονία: Μία αιματηρή πραγματικότητα στην Ευρώπη
Παγκοσμίως, ένα μεγάλο ποσοστό ανθρωποκτονιών, με θύματα γυναίκες, είναι γυναικοκτονίες καθώς δολοφονούνται από άνδρες που βρίσκονται στο κοντινό τους περιβάλλον. Σύμφωνα την «Παγκόσμια μελέτη σχετικά με την Ανθρωποκτονία» (2018) του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος, οι γυναικοκτονίες με δράστες συντρόφους ή μέλη της οικογένειας αποτελούν το 58% όλων των ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες που καταγράφηκαν παγκοσμίως το 2017. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι σε πολλές χώρες, η γυναικοκτονία αποτελεί τον κύριο παράγοντα ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες. Ήδη, πολλά ευρωπαϊκά κράτη έχουν υιοθετήσει τον διεθνή όρο femicide (γυναικοκτονία) για να περιγράψουν και να μελετήσουν αυτού του είδους τα εγκλήματα, καθώς επίσης έχουν δημιουργηθεί και αντίστοιχες βάσεις δεδομένων. Ωστόσο, στη χώρα μας όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο όρος αυτός όχι μόνο δεν χρησιμοποιείται αλλά τα εγκλήματα αυτά χαρακτηρίζονται «οικογενειακές τραγωδίες», «εγκλήματα πάθους», «εγκλήματα αγάπης». Το γεγονός ότι η έμφυλη βία υφίσταται και οδηγεί στην γυναικοκτονία και παρόλα αυτά δεν εξετάζεται ως ένα ξεχωριστό έγκλημα από την ανθρωποκτονία και παραβλέπεται, εντελώς, ο παράγοντας του φύλου, σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία πρόληψη και καταστολή για αυτού του είδους τα εγκλήματα.
Πηγές:
“Global study on homicide” (2018), Ανακτήθηκε από: https://www.unodc.org/gsh/
Shalva Weil, Consuelo Corradi, Marceline Naudi”,(2018), Femicide across Europe, Theory, research and prevention
“Glossary of definitions of rape, femicide and intimate partner violence”, Ανακτήθηκε από: https://eige.europa.eu/publications/glossary-definitions-rape-femicide-and-intimate-partner-violence
