Το Σουδάν ποινικοποίησε τον ακρωτηρισμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων που πλέον τιμωρείται με τρία χρόνια φυλάκισης και πρόστιμο. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (FMG) είναι μια συνήθης πρακτική σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), σήμερα πάνω από 125 εκατ. κορίτσια και γυναίκες εν ζωή έχουν ακρωτηριαστεί παγκοσμίως. Στόχος του ΟΗΕ. είναι μέχρι το 2030 να έχει σταματήσει αυτή η πρακτική, καθώς αποτελεί μία παραβίαση των ανθρωπίνων διακαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών.
Ακρωτηρισμός γυναικείων γεννητικών οργάνων: Πρακτικές
Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων θεωρείται κάθε επέμβαση που περιλαμβάνει μερική ή ολική αφαίρεση των γυναικείων εξωτερικών γεννητικών οργάνων ή οποιονδήποτε τραυματισμό στα γυναικεία γεννητικά όργανα για μη ιατρικούς λόγους. Τέσσερις είναι οι κύριοι τύποι ακρωτηριασμού.
- Η κλειτεριδεκτομή είναι η μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτορίδας ή/και της ακροποσθίας της κλειτορίδας πιο σπάνια.
- Η εκτομή είναι η μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτορίδας και των μικρών χειλέων του αιδοίου, με ή χωρίς εκτομή των μεγάλων χειλέων του αιδοίου.
- Ο αγκτηριασμός είναι το στένεμα του κολπικού ανοίγματος, με τη δημιουργία καλύμματος και τη συρραφή των μικρών χειλέων ή/και των μεγάλων χειλέων, με ή χωρίς εκτομή της κλειτορίδας.
- Οποιαδήποτε άλλη επέμβαση στα γυναικεία γεννητικά όργανα, όπως είναι το τσίμπημα, το τρύπημα, η διάτρηση, γδάρσιμο και καυτηριασμός.
Επιπτώσεις στην υγεία
Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων ενέχει πολλούς κινδύνους στην υγεία των κοριτσιών και γυναικών. Ο έντονος πόνος, ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, η αιμορραγία, οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, οι κύστες, οι επιπλοκές κατά τον τοκετό, η στειρότητα είναι μερικές μόνο από τις επιπτώσεις του γενετήσιου ακρωτηριασμού στην υγεία. Εκτός από τις σωματικές επιπτώσεις, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη και τις ψυχικές. Είναι μια ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία για πολλά κορίτσια και γυναίκες, καθώς ο ακρωτηριασμός πραγματοποιείται σε μία ευαίσθητη περιοχή με πολλές νευρικές απολήξεις και γι’ αυτό ο πόνος είναι αβάστακτος. Η τραυματική αυτή εμπειρία μπορεί να επιφέρει Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες, με πολλές γυναίκες να επαναβιώνουν αυτήν την εμπειρία μέσα στο μυαλό τους, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές.
Ο γενετήσιος ακρωτηριασμός ως παράδοση
Ο γενετήσιος ακρωτηριασμός είναι μια πρακτική που συνδέεται με την παράδοση πολλών χωρών. Κορίτσια από 5 ετών έως την εφηβική ηλικία, αλλά πολλές φορές και μεγαλύτερες γυναίκες υφίστανται αυτήν την πρακτική. Μαρτυρίες γυναικών δείχνουν ότι συχνά πρόκειται για μία ομαδική τελετουργία, η οποία παίρνει τις διαστάσεις γιορτής. Σε κάποιες χώρες δένουν τα μάτια των κοριτσιών, τα ακινητοποιούν και η γυναίκα που ασκεί αυτήν την πρακτική αφαιρεί με ένα μαχαίρι τα εξωτερικά γεννητικά όργανα όλων των κοριτσιών με τη σειρά. Παρόλα αυτά, θεωρείται ένα θέμα ταμπού, που τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες αποφεύγουν να συζητήσουν, καθώς αγγίζει το σεξ και τη σεξουαλική συμπεριφορά γενικότερα, ένα άλλο θέμα ταμπού σε πολλές αναπτυσσόμενες κι όχι μόνο χώρες.
Πολλοί υποστηρικτές της πρακτικής αυτής προβάλλουν ως επιχείρημα τη διαφύλαξη των εθίμων της χώρας τους και τη συνέχιση της πολιτισμικής τους παράδοσης. Ωστόσο, δεν υπάρχει ξεκάθαρος λόγος γιατί συμβαίνει αυτή η πρακτική. Ο γενετήσιος ακρωτηριασμός δεν έχει κάποια θρησκευτική βάση. Κανένα ιερό βιβλίο δεν καταγράφει αυτήν την πρακτική, ούτε μουσουλμανικό ούτε χριστιανικό, εφόσον αυτές είναι οι επίσημες θρησκείες των χωρών που υιοθετούν αυτήν την πρακτική. Ο γεννετήσιος ακρωτηριασμός θεωρείται μία κοινωνική σύμβαση. Πολλές γυναίκες πιέζονται να συμμορφωθούν με αυτήν την πρακτική, καθώς αν δεν το κάνουν, τις περιμένει έντονη κοινωνική κριτική, από υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς μέχρι παρεμπόδιση σύναψης γάμου. Πολλές είναι και οι γυναίκες, άλλωστε, που φοβούνται ότι θα προδώσουν την παράδοσή τους, αν δεν κάνουν την επέμβαση.
Ο γενετήσιος ακρωτηριασμός ως έλεγχος της σεξουαλικής συμπεριφοράς
Συχνά πιστεύεται ότι ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων πραγματοποιείται για να υποδείξει στις γυναίκες ποια είναι η κατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά που αναμένεται από αυτές. Συνδέεται με την εγκράτεια της γυναίκας πριν το γάμο, τη διατήρηση της παρθενίας των κοριτσιών, αλλά και τη συζυγική πίστη και αφοσίωση μετά τον γάμο. Είναι ένας τρόπος σεξουαλικού ελέγχου των γυναικών, καθώς θεωρείται ότι οι σύζυγοι τους μόνο έχουν το δικαίωμα να τις “ανοίξουν”. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αφού και μετά τη διείσδυση πολλές γυναίκες δεν “ανοίγονται”, εννοώντας ότι παραμένουν τα γεννητικά τους όργανα συρραμμένα, με αποτέλεσμα να πραγματοποιείται και μία δεύτερη επέμβαση “ανοίγματος”. Ο φόβος, άλλωστε, να μην “ανοίξει” το στένεμα των γεννητικών οργάνων αποθαρρύνει πολλές γυναίκες από το να έχουν κάποια προγαμιαία ερωτική συνεύρεση.
Συνδέεται, επιπρόσθετα, με τα πολιτισμικά ιδεώδη περί θηλυκότητας. Οι γυναίκες θεωρούνται “όμορφες” και “καθαρές”, μετά την αφαίρεση των οργάνων που θεωρούνται “βρώμικα” και “απρεπή”. Στερώντας την ικανοποίηση των γυναικών από το σεξ, αλλά και την επιθυμία, ωστόσο, είναι “σαν να αφαιρείς την γεύση από την καλή σάλτσα”, όπως χαρακτηριστικά λέει στη μαρτυρία της μία γυναίκα θύμα γενετήσιου ακρωτηριασμού από την Αφρική.
Γενετήσιος ακρωτηριασμός στο Σουδάν
Το Σουδάν είναι μία από τις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά του γυναικείου γενετήσιου ακρωτηριασμού στον κόσμο, με τα περισσότερα κορίτσια να υποβάλλονται σε αυτήν την πρακτική ανάμεσα στην ηλικία των 5 με 9 χρονών. Στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών δείχνουν ότι το 87% των γυναικών, ηλικίας από 15 έως 49 ετών, έχουν υποβληθεί σε κάποιου είδους επέμβαση γενετήσιου ακρωτηριασμού. Ο νόμος, λοιπόν, έρχεται να εξασφαλίσει την προστασία των κοριτσιών και των γυναικών από αυτήν την επώδυνη πρακτική, αλλά και την αποκατάσταση της αξιοπρέπειας των γυναικών.
Παρόλα αυτά, η παράδοση προηγείται του νόμου, κάτι που σημαίνει ότι δεν αρκεί μόνο ο νόμος για αλλαγή της νοοτροπίας. Η αλλαγή της πολιτισμικής παράδοσης μιας χώρας που έχει βαθιές ρίζες μέσα στον χρόνο δε μπορεί να αλλάξει μέσα σε μία μέρα. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι πολλοί είναι οι υποστηρικτές αυτής της πρακτικής, τόσο άντρες όσο και γυναίκες. Η αλλαγή της νοοτροπίας θα επιτευχθεί μόνο με ενημέρωση, μέσα από την παιδεία και την κοινότητα, για τις επιπτώσεις στην υγεία των γυναικών, αλλά και για τα γυναικεία διακαιώματα.
Δε μπορούμε να παραβλέψουμε τη μεγάλη σημασία που έχει ένας τέτοιος νόμος για τη διεκδίκηση των γυναικείων δικαιωμάτων. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων και οι πεποιθήσεις γύρω από αυτήν την πρακτική υποβαθμίζουν τη θέση των γυναικών στην κοινωνία και παραβιάζουν βασικά δικαιώματα, όπως είναι η αξιοπρέπεια, η ελευθερία και η αυτοδιάθεση του σώματος τους. Η κατάργηση του γενετήσιου ακρωτηριασμού, λοιπόν, στο Σουδάν, εκτός από ένα τέλος σε αυτήν την επώδυνη και ανθυγιεινή πρακτική, αποτελεί κι ένα μεγάλο βήμα για τον αγώνα διεκδίκησης των γυναικείων δικαιωμάτων στη χώρα.
Υ. Γ. Σας προτείνω να δείτε το βραβευμένο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους της Ελληνίδας κινηματογραφίστριας, Χριστίνας Πιτούλη, Bref του 2014 για την κλειτοριδεκτομή.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Female genital mutilation: fact sheet, ανάκτηση από www.apps.who.int
Working towards zero tolerance for female genital mutilation in Sudan, ανάκτηση από www.who.int
Ending Female Genital Mutilation by 2030, ανάκτηση από www.un.org
Depression, Anxiety, Post-traumatic Stress Disorder and a History of Pervasive Gender-Based Violence Among Women Asylum Seekers Who Have Undergone Female Genital Mutilation/Cutting: A Retrospective Case Review (2019), ανάκτηση από Journal of Immigrant and Minority Health
Το Σουδάν ποινικοποίησε τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, ανάκτηση από www.lifo.gr
Bref (2014), ντοκιμαντέρ της Χριστίνας Πιτούλη
