Nowruz, μια διαφορετική Πρωτοχρονιά
Μπορεί ο δυτικός κόσμος να έχει υποδεχτεί το έτος 2023, όμως υπάρχουν πολλές διαφορετικές ημερομηνίες κατά τις οποίες οι άνθρωποι γιορτάζουν τη νέα χρονιά. Μια από αυτές, είναι η περσική Πρωτοχρονιά. 300 εκατομμύρια άνθρωποι στο Ιράν, το Αφγανιστάν, τις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας, σε περιοχές της Συρίας, αλλά και στην κεντρική Ασία γιορτάζουν τη νίκη της φύσης.
Η περσική Πρωτοχρονιά είναι μια ανοιξιάτικη γιορτή, όπου “ο αέρας ραίνει τους κήπους με λουλούδια”, κατά τον Ιρανό ποιητή Σααδή (1210-1291). Ξεκινά την εαρινή ισημερία, τη μέρα δηλαδή που μέρα και νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια. Συνήθως είναι μεταξύ 19 και 21 Μαρτίου, ανάλογα με αστρονομικές προβλέψεις. Φέτος, ξεκίνησε στις 20 Μαρτίου στις 7 π.μ. ώρα Τεχεράνης.
Μια αρχαία γιορτή που άντεξε μέσα στους αιώνες
Η γιορτή Nowruz έλκει την καταγωγή της από τον Ζωροαστρισμό. Ο Ζωροαστρισμός εμφανίστηκε την 1η χιλιετία π.Χ., πριν δηλαδή τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Η πρώτη γιορτή δεν γνωρίζει κανείς πότε έγινε, μα πρέπει να πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο, 3.000 χρόνια πριν.
Η γιορτή “άντεξε” διάφορες δυσκολίες: την αραβική κατάκτηση τον 7ο-8ο αιώνα, τους περιορισμούς της Σοβιετικής Ένωσης και των Ταλιμπάν, καθώς και την προσπάθεια της Τουρκίας να σβήσει τη πολιτισμική παράδοση των Κούρδων.
Μα ακόμη και στην κοιτίδα της γιορτής, το Ιράν, έγινε προσπάθεια να μειωθούν η σημασία κι αξία των εορτασμών. Ήταν μετά την επανάσταση του 1979, οπότε και το Ιράν έγινε Ισλαμική Δημοκρατία. Οι προ-ισλαμικές ρίζες της γιορτής ήταν ένας πολύ καλός λόγος για το θεοκρατικό καθεστώς να αφαιρέσει από το εορτολόγιο την περσική Πρωτοχρονιά. Μα η σθεναρή αντίδραση του λαού ματαίωσε τα σχέδια αυτά.
Γιορτάζοντας την περσική Πρωτοχρονιά

Οι προετοιμασίες ξεκινούν 3 βδομάδες πριν την εαρινή ισημερία. Τα σπίτια καθαρίζονται πολύ καλά. Τις μέρες αυτές στο Ιράν θα δει κανείς παντού χαλιά να τινάζονται, να φύγει η σκόνη και το κακό του προηγούμενου χρόνου. Οι οικογένειες ετοιμάζουν το “haft-seen”, μια συλλογή από πράγματα με ιδιαίτερο συμβολισμό. Αυτά είναι:
- Sabjeh: ένα είδος βλαστού ή γρασιδιού που θα συνεχίσει να μεγαλώνει και μετά τους εορτασμούς, συμβολίζοντας την αναγέννηση
- Senjed: αποξηραμένα φρούτα, συνήθως λωτοί, για αγάπη
- Sib: μήλα, για ομορφιά και υγεία
- Seer: σκόρδο για υγεία
- Samanu: ένα είδος γλυκιάς πουτίγκας, για ευμάρεια και υγεία
- Serkeh: ξύδι, για τη σοφία που έρχεται με την ηλικία
- Sumac: ένα περσικό μπαχαρικό από κόκκινα, ξινά μούρα που συμβολίζει την αναγέννηση
Το haft-seen μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα αντικείμενα. Έτσι, πάνω στο τραπέζι μπορεί να δούμε έναν καθρέφτη (σύμβολο αναστοχασμού), βαμμένα αυγά (σύμβολο γονιμότητας) και ένα χρυσόψαρο σε γυάλα, σύμβολο της ζωής. Ένα βιβλίο του ποιητή Hafez -αγαπημένου Ιρανού ποιητή- ή το Κοράνι συμπληρώνει το haft-seen συμβολίζοντας τη μίξη πολιτιστικών παραδόσεων του Nowruz.
Οι εορτασμοί
Την έναρξη της γιορτής ανακοινώνουν οι Haji Firooz, πλανόδιοι τραγουδιστές που φορούν χρωματιστά ρούχα και παίζουν ντέφι.
Την τελευταία Τρίτη πριν το Nowruz εορτάζεται το Chaharshanbeh Soori. Τότε, σε τελετουργικές φωτιές οι άνθρωποι καίνε πράγματα για να φύγει το κακό της προηγούμενης χρονιάς, πηδώντας πάνω από τις φλόγες.
Φυσικά κάθε γιορτή θέλει φαγητό. Έτσι την ημέρα της περσικής Πρωτοχρονιάς το μενού περιλαμβάνει sabzi polo mahi, άσπρο ρύζι δηλαδή με μυρωδικά σερβιρισμένο με άσπρο ψάρι, ash reshteh, σούπα με νουντλς, ρεβίθια και φασόλια, ενώ άφθονα είναι τα γλυκά, όπως ο γνωστός μπακλαβάς.
Οι εορτασμοί κρατούν 13 μέρες μετά την περσική Πρωτοχρονιά.
Μια γιορτή της άνοιξης, όπου γιορτάζεται η νίκη της φύσης πάνω στο χειμώνα, αλλά και η νίκη του καλού πάνω στο κακό. Μια ευκαιρία για ανάπαυλα, οικογενειακές στιγμές και ευχές. Μια διαφορετική Πρωτοχρονιά, μα με την ίδια ευχή: ο νέος χρόνος να είναι καλύτερος από τον προηγούμενο.

Πηγές:
Faramarzi S. (2023). What is Norwuz? The Persian New Year explained. Middle East Eye. Ανακτήθηκε από: www.middleeasteye.net (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2023)
Framke C. (2018). Persian New Year, or Nowruz explained. Vox. Ανακτήθηκε από: www.vox.com (τελευταία πρόσβαση: 21/03/2023)