Στις 6 Οκτωβρίου του 1973, ημέρα Σάββατο, το κράτος του Ισραήλ δέχθηκε επίθεση από δύο γειτονικά του κράτη, τη μεν Αίγυπτο, οι δυνάμεις της οποίας πέρασαν το κανάλι του Σουέζ και τη δε Συρία, που εισχωρεί στα υψίπεδα του Γκολάν. Ανήμερα μίας μεγάλης εβραϊκής γιορτής, του Γιομ Κιπούρ, ξεσπάει η τέταρτη κατά σειρά αραβοϊσραηλινή σύρραξη, με άσχημες συνέπειες, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και σε βάθος χρόνου.
Αυτό που ήθελαν οι επιτιθέμενες χώρες από το Ισραήλ ήταν πολύ απλό: την απελευθέρωση των εδαφών που το τελευταίο είχε καταλάβει μετά την ολοκληρωτική του νίκη στον πόλεμο των Έξι Ημερών. Το Ισραήλ είχε μπει στο χορό του πολέμου με τους άραβες γείτονές του, ήδη από τη στιγμή της ίδρυσής του, στα τέλη της δεκαετίας του ’40, πρώτα με τον πόλεμο του 1947 – 1949 τον οποίο και κέρδισε, έπειτα με την κρίση του Σουέζ δέκα χρόνια μετά που είχε ως αποτέλεσμα δυνάμεις του ΟΗΕ να αναπτυχθούν στα σύνορα Αιγύπτου και Ισραήλ για να έχουν διαμεσολαβητικό ρόλο και στη συνέχεια με τον πόλεμο των Έξι Ημερών και την κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας, των υψιπέδων του Γκολάν, της Δυτικής Όχθης, της ανατολικής Ιερουσαλήμ και της χερσονήσου του Σινά από τους Ισραηλινούς.
Αξίζει να σημειωθεί πως το Ισραήλ από το 1968 έως το 1971 δαπάνησε περίπου $ 1 δις (τιμές 1968) για την οχύρωση του Σινά (κατά μήκος της ανατολικής όχθης του καναλιού, γνωστής και ως “Γραμμή Μπαρ Λεβ”) και των υψωμάτων του Γκολάν. Μόλις ένα χρόνο πριν, η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Ισραήλ είχε αποφασίσει ομόφωνα να επιστρέψει τη χερσόνησο του Σινά στην Αίγυπτο και τα υψώματα του Γκολάν στη Συρία, με αντάλλαγμα την ειρήνη. Αυτό που πρότεινε το Τελ Αβίβ ήταν ελεύθερη διέλευση για τα ισραηλινά εμπορικά πλοία από τη διώρυγα του Σουέζ, αποστρατικοποίηση της περιοχής του Γκολάν και έναρξη διαπραγματεύσεων με την Ιορδανία για την τύχη της Δυτικής Όχθης.
Η Αίγυπτος και η Συρία, ως οι ηττημένες του προηγούμενου πολέμου ήθελαν καταρχήν την επιστροφή των εδαφών που είχαν χάσει, πλην όμως οι μνήμες από την ήττα τους ήταν τόσο νωπές, έτσι ώστε το γόητρό τους δεν τους επέτρεπε να διαπραγματευτούν με το Ισραήλ. Την 1η Σεπτεμβρίου του 1973, στο Χαρτούμ του Σουδάν, οκτώ αραβικά κράτη, μεταξύ των οποίων η Αίγυπτος και η Συρία, διακήρυξαν τα “τρία όχι”, δηλαδή όχι ειρήνη με το Ισραήλ, όχι αναγνώριση του Ισραήλ, όχι διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Τον Οκτώβριο του 1973, το Ισραήλ απέσυρε την πρότασή που είχε καταθέσει. Ο διάδοχος του Νάσερ στην προεδρία της Αιγύπτου, Ανγουάρ Σαντάτ δήλωσε, το 1971, πως ήταν πρόθυμος να συνομιλήσει με το Ισραήλ, αρκεί το τελευταίο να μάζευε το στρατό του από το Σινά και τη Γάζα. Οι Ισραηλινοί αρνήθηκαν να πράξουν κάτι τέτοιο. Το Γιομ Κιπούρ ήταν κοντά
Η αποτυχία της διπλωματίας έπεισε τον Σαντάτ ότι το status quo της περιοχής θα μπορούσε να αλλάξει υπέρ των αιγυπτιακών συμφερόντων με μια, έστω και περιορισμένη, ήττα του Ισραήλ στο πεδίο της μάχης. Την εκτίμηση αυτή συμμερίστηκε και ο Πρόεδρος της Συρίας Χαφέζ αλ-Άσαντ, (πατέρας του Μπασάρ αλ – Άσαντ). Ο πρεσβύτερος Άσαντ πίστευε ότι μια συνδυασμένη και οργανωμένη επίθεση της Συρίας και της Αιγύπτου κατά του Ισραήλ θα είχε ως αποτέλεσμα την επικράτησή τους και την πολυπόθητη επιστροφή των χαμένων εδαφών. Η Συρία βέβαια, λόγω της ολοκληρωτικής της ήττας στον προηγούμενο πόλεμο, είχε διαλυμένες ένοπλες δυνάμεις που δεν μπορούσαν να υλοποιήσουν έναν νέο πόλεμο. Έτσι, η Δαμασκός ξεκίνησε άμεσα ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα αναδιοργάνωσης του στρατού της, ενώ το Κάιρο ταυτόχρονα προσπαθούσε να βρει πόρους για να υλοποιήσει τα πολεμικά του σχέδια.
Η έτερη αραβική δύναμη της περιοχής, η Ιορδανία, δε φαινόταν πρόθυμη να εμπλακεί σε έναν νέο πόλεμο με το Ισραήλ, μιας και είχε χάσει την ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη. Επιπροσθέτως, ο ιορδανός βασιλιάς Χουσεΐν ήθελε ανέκαθεν αυτά τα εδάφη να επιστραφούν στην Ιορδανία, αν και η Αίγυπτος είχε υποσχεθεί στον παλαιστίνιο ηγέτη Γιασέρ Αραφάτ ότι, μετά την απελευθέρωση των εδαφών αυτών, θα τα παρέδιδε στους Παλαιστίνιους. Άλλωστε, ο πρόεδρος της Συρίας με τον παλαιστίνιο ηγέτη είχαν κάκιστες σχέσεις μετά τον Σεπτέμβριο του 1970. Το Ιράκ από την άλλη, μιας και διατηρούσε ψυχρές σχέσεις με τη Συρία εκείνη την εποχή, αρνήθηκε αρχικά να συμμετάσχει σε αυτή τη νέα συμμαχία, αν και εν τέλει προμήθευσε τους Σύρους με πολεμικό υλικό. Ο Λίβανος από την άλλη, διέθετε μικρές ένοπλες δυνάμεις και ταλανιζόταν από σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, οπότε δεν είχε ανάμειξη σε αυτή την αραβική “σταυροφορία” κατά του Ισραήλ.
Στα τέλη του 1972, το τοπίο στη Μέση Ανατολή ήταν πασιφανές, σε επίπεδο ισορροπίας δυνάμεων. Η Αίγυπτος και η Συρία είχαν αποφασίσει να προβούν σε μια νέα στρατιωτική συμπλοκή με το Ισραήλ, χωρίς τη συμμετοχή του Λιβάνου, της Ιορδανίας και του Ιράκ. Παράλληλα, επισπεύθηκαν και οι διαδικασίες παραλαβής νέων οπλικών συστημάτων σοβιετικής προέλευσης. Το στρατιωτικό δόγμα της Αιγύπτου εκσυγχρονίστηκε και υιοθέτησε το σοβιετικό πρότυπο, ενώ όσοι στρατηγοί συμμετείχαν στον πόλεμο του 1967 και έφεραν το στίγμα της ήττας, αντικαταστάθηκαν. Η Σοβιετική Ένωση αν και δεν επιθυμούσε νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή, αποφάσισε τελικά να προμηθεύσει την Αίγυπτο με πολεμικό υλικό, από φόβο μήπως η τελευταία στραφεί στις ΗΠΑ και ενταχθεί έτσι στη ζώνη επιρροής των Αμερικανών.
Από την άλλη, η ηγεσία των Σοβιετικών δεδομένης και της ακλόνητης στήριξης των Αμερικανών προς το Ισραήλ, ήξερε πως αν ξεσπούσε νέος πόλεμος στην περιοχή, αναπόφευκτα θα εμπλέκονταν τόσο η ΕΣΣΔ όσο και οι ΗΠΑ και η Μόσχα εκείνη την περίοδο δεν ήθελε να διαταράξει τις σχέσεις της με τη Ουάσινγκτον. Έτσι, συμφώνησε με τις ΗΠΑ στη διατήρηση του status quo στη Μέση Ανατολή. Η συμφωνία αυτή θορύβησε τους Άραβες, οι οποίοι είδαν τη Σοβιετική Ένωση να συναινεί, εμμέσως πλην σαφώς, στην απόφαση του Ισραήλ για μη επιστροφή στο παλαιότερο εδαφικό καθεστώς. Η αντίδραση του Σαντάτ ήταν άμεση και τον Ιούλιο του 1972 απέλασε 20.000 σοβιετικούς στρατιωτικούς συμβούλους, ενώ υιοθέτησε, τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής, μια πιο φίλο-αμερικανική εξωτερική πολιτική. Η ΕΣΣΔ πρότεινε τότε στις ΗΠΑ να συναινέσουν στην επιστροφή του παλαιότερου status quo αλλά οι ΗΠΑ απέρριψαν την πρόταση.
Ο τότε πρόεδρος της Αιγύπτου, Anwar Sadat.
Τον Οκτώβριο του 1972, η Αίγυπτος λαμβάνει οριστικά την απόφαση να επιτεθεί στους γείτονές της. Η προετοιμασία που ακολούθησε πραγματοποιήθηκε με απόλυτη μυστικότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι διοικητές των μονάδων έμαθαν για τον επερχόμενο πόλεμο μια εβδομάδα πριν την έναρξή του και οι στρατιώτες λίγες μόλις ώρες πριν. Η Συρία τήρησε ανάλογη σιγή ιχθύος. Το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε απόλυτα, μιας και πέτυχαν να ξεγλιστρήσουν από τη Μοσάντ και τη στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ που δε φάνηκε να πιστεύει πως ένας νέος πόλεμος ήταν προ των πυλών, μιας και θεωρούσαν επικοινωνιακά παιχνίδια τις εξαγγελίες του Καΐρου περί πολέμου. Οι Αιγύπτιοι μάλιστα ανακοίνωσαν πως θα διεξήγαγαν στρατιωτικές ασκήσεις στο Σουέζ, κάτι που άφησε αδιάφορη την πρωθυπουργό του Ισραήλ, Γκόλντα Μέιρ.
Η 6η Οκτωβρίου του 1973 επελέγη ως μέρα έναρξης των επιχειρήσεων, διότι ήταν η μέρα της ιερότερης εορτής των Εβραίων, του Γιομ Κιπούρ. Κάθε χρόνο, στο Γιομ Κιπούρ, το Ισραήλ βρίσκεται σε «ιερή παράλυση», όπου σχεδόν τίποτε δεν λειτουργεί λόγω της αργίας. Αξίζει να σημειωθεί πως ο βασιλιάς της Ιορδανίας είχε γνωστοποιήσει τα σχέδια της Αιγύπτου και της Συρίας στη Γκόλντα Μέιρ, αλλά και τότε οι Ισραηλινοί δεν πήραν στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις του, πιστεύοντας πως η στρατιωτική τους υπεροχή ήταν αδιαμφισβήτητη. Η Μοσάντ έμαθε για την επίθεση, μόλις λίγες ώρες πριν αυτή συμβεί. Εν τέλει, οι Άραβες επιτίθενται και το Ισραήλ αιφνιδιάζεται αρχικά, με αλλεπάλληλες ήττες στο πεδίο της μάχης.
Λίγες μέρες μετά όμως ανασυντάχθηκαν και πέτυχαν σημαντικές νίκες, περιορίζοντας τους Σύρους στα υψίπεδα του Γκολάν, ενώ στις 14 Οκτωβρίου φτάνουν σε απόσταση αναπνοής από τη Δαμασκό. Η απόφαση να προελάσουν μέχρι τη Δαμασκό πάρθηκε από την ίδια τη Γκόλντα Μέιρ, η οποία ήθελε μετά το τέλος του Γιομ Κιπούρ, το Ισραήλ να διαπραγματεύεται από θέση ισχύος. Ανάλογη είναι η εικόνα και στο νότο, όπου οι Ισραηλινοί ανακόπτουν την πορεία των Αιγυπτίων και περνούν το Κανάλι του Σουέζ. Οι Αιγύπτιοι βρέθηκαν σε δεινή θέση τελικά και στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, καθώς η 3η στρατιά τους περικυκλώθηκε.
Στις 22 Οκτωβρίου κηρύχθηκε κατάπαυση του πυρός. Η Αίγυπτος δεν είχε και άλλη επιλογή μιας και η 3η στρατιά της ήταν περικυκλωμένη και οι Σύροι έβλεπαν τους Ισραηλινούς να φτάνουν στη Δαμασκό. Η Συρία επανήλθε στα προ του πολέμου σύνορα με το Ισραήλ, ενώ η Αίγυπτος αν και τελικά ηττήθηκε από το Ισραήλ, μόνο κερδισμένη βγήκε από τις συμφωνίες που υπέγραψε, αφού ανέκτησε το Σινά και τις δύο όχθες του καναλιού του Σουέζ. Ωστόσο, το γεγονός ότι το Ισραήλ κατάφερε, για πρώτη φορά στην ιστορία του, να περάσει από την Ασία στην Αφρική, έπεισε αρκετά αραβικά κράτη ότι το εβραϊκό κράτος δεν μπορεί να ηττηθεί στρατιωτικά και ότι η λύση του Μεσανατολικού έγκειται στη διπλωματία. Η Αίγυπτος αναγνώρισε το Ισραήλ και δεσμεύτηκε να μην ξανακάνει πόλεμο μαζί του. Πολλοί σκληροπυρηνικοί Άραβες το θεώρησαν προδοσία και η χώρα αποβλήθηκε από την Ένωση Αραβικών Κρατών.
Συμπερασματικά, ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ φάνηκε να αποτέλεσε και τον επίλογο της στρατιωτικής σύρραξης του Ισραήλ με τους άραβες γείτονές του. Ωστόσο, το συνεχές κλίμα πολέμου και άμυνας που καλλιεργήθηκε ευρέως στην ισραηλινή κοινωνία μέσα στα επόμενα χρόνια, έχει οδηγήσει σε ένα αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, που συνεχίζεται δυστυχώς έως και σήμερα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ: ανακτήθηκε από https://www.sansimera.gr/articles/12
Ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ: Αραβική “νίκη”, ισραηλινός “θρίαμβος”: ανακτήθηκε από https://defencereview.gr/o-polemos-toy-giom-kipoyr-araviki-niki/
