Τα κόκκινα αυγά είναι ένα έθιμο που έχει επικρατήσει από παλιά και μία διαδικασία που περνά ευχάριστα όλη η οικογένεια. Μοιάζει με τη βασιλόπιτα που φτιάχνουν οι νοικοκυρές τα Χριστούγεννα. Τα βάφουμε τη Μεγάλη Πέμπτη και τα σπάμε την Κυριακή του Πάσχα έχουν πολλές ερμηνείες και συμβολισμούς. Διάφορες θεωρίες έχουν γραφτεί γι’ αυτό. Αυτό που δε γνωρίζουμε είναι πως τα κόκκινα αυγά είναι ένα έθιμο γνωστό από την αρχαιότητα.
Στα Βυζαντινά χρόνια
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι χριστιανές γυναίκες αντάλλασσαν κόκκινα αυγά με μπακλαβάδες με τις μουσουλμάνες. Η παράδοση της Μικράς Ασίας λέει ότι όταν έγινε η επάνοδος του Χριστού στη ζωή μια εβραία δεν το πίστεψε και ζήτησε τα αυγά, που μετέφερε για να πουλήσει, να κοκκινίσουν. Αυτά αμέσως έγιναν κόκκινα. Ο Μεγάλος Κωνσταντίνος και η μητέρα του την Κυριακή του Πάσχα στο γιορτινό τραπέζι που διοργάνωναν συνήθιζαν να τσουγκρίζουν κόκκινα αυγά με τους επίσημους καλεσμένους τους. Μία άλλη θεωρία είναι αυτή που μιλάει για τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Όταν συνάντησε τον αυτοκράτορα και του είπε τα νέα, εκείνος δεν την πίστεψε. Η Μαρία η Μαγδαληνή είχε μαζί της σ’ ένα καλάθι αυγά. Έτσι αυτοκράτορας όταν τα έμαθε είπε πως θα την πίστευε μόνο αν τα αυγά αποκτούσαν κόκκινο χρώμα. Κι έτσι κι έγινε.
Ο θάνατος και η ζωή
Αυτό που συμβολίζουν γενικότερα τα αυγά είναι ο θάνατος και η ίδια η ζωή. Θεωρούμε το εσωτερικό που έχει το αυγό σαν τον τάφο του Χριστού. Έπειτα όταν τα τσουγκρίζουμε αυτή η κίνηση δηλώνει τη μετάβαση από τον θάνατο στη ζωή. Τσουγκρίζουμε τα αυγά για να σπάσουμε τις «αλυσίδες» που ενώνουν τον θάνατο με τη ζωή. Δηλαδή με αυτόν τον τρόπο το κόκκινο αυγό έχει αυτόματα μαγικές διαστάσεις. Όπως κι έγινε με την Ανάσταση του Χριστού. Τον σταύρωσαν κι Αυτός επανήλθε στη ζωή για να μας σώσει.
Σύμφωνα με τη λαογραφία του τόπου μας τα αυγά τα θεωρούσαν καλότυχα γι’ αυτό και τα τοποθετούσαν στα χωράφια για το κακό μάτι. Κάποιοι βάφουν τόσα κόκκινα αυγά όσα και τα μέλη της οικογένειας κι από αυτά το πρώτο που βάφουν είναι για την Παναγία. Κι ύστερα το τοποθετούν στο εικονοστάσι μέχρι και το επόμενο Πάσχα. Τα αυγά για πολλούς που γνωρίζουν από τη χριστιανική παράδοση θεωρούν τα κόκκινα αυγά ένα σύμβολο γονιμότητας, όπως η μητέρα κυοφορεί και γεννά το παιδί έτσι και το αυγό κυοφορεί και γεννά από μέσα του τη ζωή, το καινούργιο. Η κατσαρόλα που θα έμπαιναν μέσα τα κόκκινα αυγά για το γούρι έπρεπε να είναι καινούργια και την μπογιά για το βάψιμο των αυγών την κρατούσαν 40 ημέρες εφόσον αυτό συμβόλιζε το αίμα του Χριστού και δεν την πέταγαν.
Ο Μυστικός Δείπνος
Όσον αφορά τώρα την ημέρα που έχει επιλέξει η Εκκλησία να βάφουμε τα αυγά είναι η Μεγάλη Πέμπτη γιατί αυτή ήταν η ημέρα που ο Χριστός έκανε τον Μυστικό Δείπνο. Προσέφερε άρτο και οίνο (το σώμα και το αίμα Του) στους συμμαθητές Του. Γι’ αυτό τη Μεγάλη Πέμπτη συνήθιζαν να τη λένε Κόκκινη Πέφτη ή αλλιώς Κοκκινοπέφτη.
Χρώμα κόκκινο, συμβολισμός και θεωρίες
Το χρώμα που βάφουμε τα αυγά είναι ένα γιορτινό χρώμα. Ωστόσο ακόμα και γι’ αυτό υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Γιατί κόκκινα και όχι κάποιο άλλο χρώμα; Σύμφωνα με μία θεωρία θέλει την Παναγία την ημέρα της σταύρωσης του Υιού Της να πηγαίνει αυγά στους φρουρούς που θα βασάνιζαν τον Υιό Της για να μην Τον βασανίζουν πολύ. Αμέσως μετά τη σταύρωσή Του τα αυγά έγιναν κόκκινα από τα δάκρυά Της. Μία άλλη θεωρία είναι ότι τα βάφουμε από το αίμα που κύλησε από τον Χριστό στη σταύρωσή Του.
Μία όμορφη διαδικασία το τελετουργικό των κόκκινων αυγών
Επιπροσθέτως η διαδικασία δεν ήταν τόσο απλή όπως την έχουμε σήμερα. Οι νοικοκυρές έβαφαν και στόλιζαν τα αυγά με υφάσματα, έγραφαν επάνω με λιωμένο κερί ευχές και σχεδίαζαν σκηνές από τη ζωή του Χριστού. Αφού τα είχαν φτιάξει τα κορίτσια που είχαν αρραβωνιαστεί τα έστελναν στον εκλεκτό της καρδιάς τους ενώ οι ελεύθερες στους νονούς και στις νονές τους.
Στις ημέρες μας
Σε ορισμένες πόλεις της επαρχίας συναντάμε τις αυγομαχίες, ένα έθιμο που το πρωτοσυναντήσαμε στον Πόντο κι επιβιώνει ακόμα και σήμερα. Άλλοι πάλι συνηθίζουν να πηγαίνουν στα μνήματα των αγαπημένων τους για να γιορτάσουν την Ανάσταση μαζί με κόκκινα αυγά σ’ ένα καλάθι. Ένας συμβολισμός γι’ αυτούς που θέλουν να περνάνε αυτές τις άγιες ημέρες κοντά στους χαμένους τους ανθρώπους.
Πηγές:
- Ειρήνη Ορφανίδου, «Τα κόκκινα αυγά του Πάσχα , οι αρχαίες ρίζες και τα έθιμα που χάνονται στα βάθη του χρόνου», 02/05/21, https://www.huffingtonpost.gr/entry/ta-kokkina-aeya-toe-pascha-oi-archaies-rizes-kai-ta-ethima-poe-chanontai-sta-vathe-toe-chronoe_gr_608d0a1de4b0c15313f442eb
- «Γιατί βάφουμε κόκκινα τα αυγά τη Μεγάλη Πέμπτη», 27/04/21, https://www.cnn.gr/ellada/story/30254/giati-vafoyme-kokkina-ta-ayga-ti-megali-pempti
- «Τι βρίσκεται πίσω από το έθιμο “των κόκκινων αυγών”», 21/04/22, https://www.itrofi.gr/diatrofi/istoria/article/2030/ti-vrisketai-piso-apo-ethimo-ton-kokkinon-aygon
- «Γιατί βάφουμε κόκκινα τα αυγά του Πάσχα – ένα έθιμο χρόνων», 12/04/23, https://www.iefimerida.gr/ellada/kokkina-ayga-pasha-ena-ethimo-hronon
