Τα Θεοφάνεια τιμούν τη βάπτιση του Χριστού. Υπάρχει, όμως, κάτι ανάλογο με τη βάπτιση σε άλλες θρησκείες;
Από τα “Πλυντήρια” των αρχαίων Αθηναίων ως τον αγιασμό στις αρχές του σχολικού έτους, το νερό φαίνεται να έχει ιδιαίτερη και διαχρονική θρησκευτική σημασία. Και μπορεί το βάπτισμα να έχει συνδεθεί με τον χριστιανισμό, μα τελετές που θυμίζουν βάπτιση συναντώνται και σε άλλες θρησκείες.
Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος είναι αυτός που βάφτισε στα νερά του Ιορδάνη τον Ιησού Χριστό. Φαίνεται λοιπόν πως σαν πρακτική προϋπήρχε του χριστιανισμού. Η καταβύθιση σε νερό στα πλαίσια τελετουργικού καθαρμού συναντάται στην εβραϊκή παράδοση συχνά. Οι ιερείς πριν την εκτέλεση των καθηκόντων τους πρέπει να εξαγνίζονται με πνευματικά καθαρό νερό. Το ίδιο ισχύει και για τους απλούς πολίτες που για κάποιο λόγο κατέστησαν ακάθαρτοι. Αν για παράδειγμα ήρθαν σε επαφή με ένα νεκρό σώμα, έπρεπε να εξαγνιστούν πρώτα, πριν την είσοδο στο ναό. Για την κάθαρση αυτή υπήρχαν 6 επιλογές νερού, με προτιμητέα το “ζωντανό νερό”, δηλαδή νερό φρέσκο και τρεχούμενο, όπως αυτό ενός ποταμού ή μιας λίμνης. Καθώς, όμως, αυτό δεν ήταν πάντα εφικτό, δημιουργήθηκαν ειδικές δεξαμενές, οι “mikveh”. Το πλήθος αρχαίων τέτοιων δεξαμενών στην περιοχή της Ιερουσαλήμ, φανερώνει τη σημασία των τελετουργικών καθαρμών, οι οποίοι μειώθηκαν πάρα πολύ μετά την καταστροφή του Ναού.
Οι “mikveh” είναι δεξαμενές με χωρητικότητα 300 ή περισσότερων λίτρων νερού, η πλειοψηφία του οποίου θα πρέπει να προέρχεται από “κινούμενο νερό”, όπως αυτό της βροχής ή από το λιώσιμο των πάγων. Τα τελετουργικά αυτά μπάνια συναντώνται συνήθως σε περιοχές με πυκνό πληθυσμό Ορθόδοξων Εβραίων. Χρησιμοποιούνται διαφορετικές δεξαμενές για άντρες και διαφορετικές για γυναίκες. Ο πιστός ή η πιστή πριν βυθιστεί στην “mikveh” κάνει ντουζ και μετά φορά μια άσπρη ρόμπα. Σήμερα οι “mikveh” χρησιμοποιούνται από τους -Ορθόδοξους κυρίως- Εβραίους για διάφορους λόγους. Είναι μέρος της τελετής όταν ένα άτομο ασπάζεται τον Ιουδαϊσμό ή μέρος της προετοιμασίας για το Σάββατο. Επίσης πριν το γάμο οι μελλόνυμφοι μπαίνουν σε διαφορετικές “mikveh”. Οι παντρεμένες γυναίκες που στη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως μένουν μακριά από τον σύζυγό τους, προκειμένου να επιστρέψουν κοντά του, καταβυθίζονται σε μια τέτοια “mikveh”.
Ισλάμ
Παρά τη σημασία του νερού, η βάπτιση σε άλλες θρησκείες δε συνδέεται με την αποδοχή της αντίστοιχης πίστης. Έτσι, στο Ισλάμ, ένα άτομο για να ασπαστεί το Ισλάμ αρκεί να δηλώσει δημόσια την πίστη του στον Αλλάχ. Ωστόσο, υπάρχουν τελετουργικά με τα οποία καλωσορίζεται ένα βρέφος στον κόσμο και στη μουσουλμανική πίστη. Ψιθυρίζουν, λοιπόν, δύο προσευχές στο αυτί του βρέφους, μια στο δεξί και μία στο αριστερό. Αυτό γίνεται για να είναι ο λόγος του Αλλάχ το πρώτο πράγμα που ακούει το παιδί στη ζωή του και για αυτό να ακολουθεί αυτόν μετά.
Μπορεί να μην υπάρχει βάπτιση στο Ισλάμ όπως σε άλλες θρησκείες, αλλά δε λείπουν οι τελετές καθαρμού, όπου μεγάλη σημασία έχει το νερό. Όλοι οι ενήλικοι μουσουλμάνοι πρέπει να προχωρήσουν σε ένα λουτρό καθαρμού όταν θεωρούνται ακάθαρτοι. Ακάθαρτοι θεωρούνται μετά τη σεξουαλική επαφή, αλλά και κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως οι γυναίκες. Επίσης, πολλοί Άραβες εξαγνίζονται με νερό πριν την προσευχή της Παρασκευής.
Όσο για αγιασμένο νερό, το νερό από την πηγή Κάαμπα στην Μέκκα (Zamzam water) θεωρείται ιερό και θαυματουργό, αφού η πηγή εν μέσω της ερήμου δε σταματά να τροφοδοτεί με καθαρό νερό το αντίστοιχο πηγάδι.
Ινδουισμός
Η βάπτιση στον χριστιανισμό σημαίνει την αποδοχή της χριστιανικής πίστης αλλά και την ονοματοδοσία. Έτσι, και η βάπτιση σε άλλες θρησκείες μπορεί να έχει σχέση με το όνομα του βρέφους. Στην ινδουιστική θρησκεία δε γίνεται κάποια τελετή για την αποδοχή της πίστης, Κι αυτό γιατί η πίστη στις πολλαπλές ζωές, μέσω της μετενσάρκωσης, καθιστά τον ινδουισμό μια κατάσταση προϋπάρχουσα παρά μια νέα συνθήκη για το νεαρό άτομο.
Υπάρχει, ωστόσο, η τελετή “namkaran”, κατά την οποία το βρέφος αποκτά το όνομά του. Η τελετή μπορεί να γίνει από τη δέκατη μέρα ως τα πρώτα γενέθλια του μωρού. Περιλαμβάνει τελετουργικό μπάνιο για τη μητέρα και το παιδί -το οποίο τις 10 πρώτες μέρες θεωρείται ακάθαρτο- και εξαγνισμό του σπιτιού. Μετά το τελετουργικό μπάνιο η μητέρα ντύνει το παιδί με καινούρια ρούχα και βάφει το πρόσωπό του με αϊλάνερ. Στη συνέχεια το παιδί τοποθετείται στην αγκαλιά του πατέρα ή της γιαγιάς από τη μεριά του πατέρα για να δεχτεί την ευλογία του ιερέα. Αυτός ανάβει μια ιερή φωτιά και καλεί τους θεούς να ελογήσουν το παιδί.
Το βρέφος συνήθως παίρνει 4 ονόματα: ένα ανάλογα με τον αστερισμό κάτω από τον οποίο γεννήθηκε, ένα σχετικό με τη θεότητα που τιμάται τον μήνα που γεννήθηκε, ένα ανάλογα με το θεό-προστάτη της οικογένειας και τέλος ένα δημοφιλές όνομα, με το οποίο και θα το φωνάζουν.
Πηγές:
Herzih, S. (1999). Baptism or Mikveh. Ανακτήθηκε από: israelmyglory.org (τελευταία πρόσβαση: 29/12/2023)
Holman, T. (n.d.). What Happens at a Hindu Christening? Ανακτήθηκε από: ehow.co.uk (τελευταία πρόσβαση: 29/12/2023)
The Jewish roots of baptism. Ανακτήθηκε από: oneforisrael.org (τελευταία πρόσβαση: 29/12/2023)
Does a baptism exist in Islam and if yes, how is the procedure. Ανακτήθηκε από: quora.com (τελευταία πρόσβαση: 29/12/2023)
