Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο: εμπρός πίσω;

Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, έρχεται να ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή οδηγία 2019/1152 της 20ης Ιουνίου του 2019 που αφορά την εξασφάλιση διαφανών και προβλέψιμων όρους στην εργασιακή σχέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν η Ελλάδα δεν περνούσε μια πρωτοφανή κλιματική κρίση, θα μονοπωλούσε αν μη τι άλλο τις συζητήσεις. Τέθηκε σε διαβούλευση στις 13/09, αφού άλλωστε αν καθυστερούσε και άλλο χρόνο, η Ελλάδα κινδύνευε να βρεθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου, για ακόμα μια φορά. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε μερικές ρυθμίσεις του νέου νομοσχεδίου και θα δούμε την εξέλιξη της ενσωμάτωσης του στην Ευρώπη.

1.Τι είναι η οδηγία;

Τον ορισμό της τον βρίσκουμε στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής ένωσης στο άρθρο 288:«Για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης, τα θεσμικά όργανα θεσπίζουν κανονισμούς, οδηγίες, αποφάσεις, συστάσεις και γνώμες. Ο κανονισμός έχει γενική ισχύ. Είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος. Η οδηγία δεσμεύει κάθε κράτος μέλος στο οποίο απευθύνεται, όσον αφορά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου και των μέσων στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών. Η απόφαση είναι δεσμευτική ως προς όλα τα μέρη της. Όταν ορίζει αποδέκτες, είναι δεσμευτική μόνο για αυτούς. Οι συστάσεις και οι γνώμες δεν δεσμεύουν».

Η οδηγία, λοιπόν, είναι ένα νομοθετικό δημιούργημα της Ένωσης, προκειμένου να εξασφαλίσει μια ελάχιστη ομοιομορφία στους κανόνες που εφαρμόζουν στο εσωτερικό τους τα κράτη σε βασικά ζητήματα, χωρίς όμως να καταστρατηγεί τις ιδιαιτερότητες του κάθε έθνους. Στόχο, είναι να τηρηθεί ο σκοπός της οδηγίας και σύμφωνα με το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτό είναι εφικτό με έκδοση δεσμευτικών πράξεων, πράξεων εθνικού δικαίου. Από αυτά ας κρατήσουμε ότι η οδηγία ενίοτε αποτελεί ένα ελάχιστο δείκτη προστασίας ευρωπαϊκών δικαιωμάτων, τα οποία προσπαθεί η ένωση με αυτό τον έμμεσο τρόπο να αναγκάσει τα μέλη της να τηρούν .

2.Τι αφορά η οδηγία αυτή;

Η οδηγία που ενσωματώνεται τώρα, με αυτό το νομοσχέδιο, αφορά κυρίως τους όρους εργασίας που πρέπει να διέπουν τις σχετικές συμβάσεις, δίνοντας προτεραιότητα στις ευέλικτες μορφές εργασίας, που πολλές φορές έχουν απρόβλεπτα ωράρια εργασίας. Ρυθμίζει κυρίως τα ωράρια, τη δοκιμαστική περίοδο του εργαζομένου, τη κατάρτιση, τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις και γενικότερα τα ελάχιστα δικαιώματα που πρέπει ένας σύγχρονος εργαζόμενος να απολαμβάνει στη νέα εργασιακή πραγματικότητα που ήδη έχουμε ενώπιον μας.

3.Ποια τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου;

Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο μεταφέρει όσα προβλέπει η οδηγία και μερικά ενδιαφέροντα από αυτά είναι τα εξής: η εργασία σε πολλαπλούς εργοδότες και  η θεσμοθέτηση 6ήμερης εργασίας, ο χρόνος δοκιμαστικής περιόδου, η απεργία, οι ευέλικτες μορφές εργασίας.

Αρχίζοντας από το τελευταίο, μία μορφή ευέλικτης μορφής εργασίας αποτελεί η σύμβαση «μηδενικών ορών/κατά παραγγελία ». Τη συναντάμε κυρίως σε χώρες με αγγλοσαξονικό δίκαιο, όπως η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Κύπρος. Πρόκειται για συμβάσεις στις οποίες δεν δεσμεύεται ο εργοδότης για ελάχιστες ώρες απασχόλησης, επομένως ο εργαζόμενος μπορεί ανά πάσα στιγμή να κληθεί για εργασία. Είναι ένα είδος εργασιακής σύμβασης που δεν έχει τόσες εγγυήσεις για τον εργαζόμενο και γι’ αυτό πολλές ευρωπαϊκές χώρες αποφεύγουν. Δεν εξασφαλίζει δηλαδή αυτό που ονομάζουμε ελάχιστη προβλεψιμότητα στους όρους εργασίας για τον εργαζόμενο.  Στην παρούσα οδηγία το άρθρο 11 στο σημείο γ ορίζει ότι εφόσον οι χώρες κάνουν χρήση τέτοιων συμβάσεων, οφείλουν να αποτρέπουν τυχόν καταχρηστικές συμπεριφορές  με: «άλλα ισοδύναμα μέτρα που εξασφαλίζουν αποτελεσματική πρόληψη των καταχρηστικών πρακτικών». Εδώ στηρίχθηκε και η μεταφορά στο δικό μας νομοσχέδιο, στο άρθρο 10  το οποίο φέρνει εμμέσως τις συμβάσεις μηδενικών ωρών στην Ελληνική νομοθεσία, ενώ η οδηγία μάλλον στόχευε σε  χώρες που ήδη τις χρησιμοποιούν και όχι να τις φέρει σε αυτές που δεν τις έχουν, βλέπε Ελλάδα.

Σε ό,τι αφορά, το δικαίωμα στην απεργία, στην Ελλάδα είναι Συνταγματικά κατοχυρωμένο  στο άρθρο 23. Το συναντάμε στο εργατικό δίκαιο στο άρθρο 93 με το νόμο 4808/2021. Αυτό το άρθρο προέβλεπε αστικές ποινές, σε απεργούς που παρεμπόδιζαν τους συναδέρφους τους, που δεν ήταν σύμφωνοι με την απεργία να εισέλθουν κανονικά στο χώρο εργασίας. Με το νέο νομοσχέδιο, αυτό εμπλουτίζεται και με ποινικές  ευθύνες: με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και χρηματική ποινή τουλάχιστον 5000 ευρώ. Παρατηρεί κανείς μια επιστροφή σε εποχές προ του νόμου 1264/1982 και μία άνεση του νομοθέτη να ποινικοποιεί ένα συνταγματικό δικαίωμα. Φυσικά, εδώ σαν αντιστάθμισμα το νομοσχέδιο θεσπίζει στο άρθρο 17, ότι η απόλυση εργαζομένου λόγω ενάσκησης νόμιμων του δικαιωμάτων, θα είναι άκυρη. Όμως, θα περίμενε κανείς  κάτι περισσότερο από απλή ακυρότητα προς προστασία του εργαζομένου, που μοιάζει περισσότερο με ευχολόγιο παρά με κύρωση.

Συνεχίζοντας από πίσω προς τα εμπρός, στο άρθρο 8 της οδηγίας ορίζεται ως μέγιστος χρόνος δοκιμαστικής περιόδου το 6μηνο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχουν διαφορές στις συμβάσεις ορισμένου και αορίστου χρόνου ως προς τη δοκιμαστική περίοδο. Η θεσμοθέτηση δοκιμαστικής περιόδου στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου δίνει το δικαίωμα στον εργοδότη να καταγγείλει τη σύμβαση χωρίς την ύπαρξη σπουδαίου λόγου, ενώ στις αορίστου ότι μπορεί να απολύει χωρίς να τηρεί τις ρυθμίσεις της τακτικής καταγγελίας, δηλαδή αποζημίωση, προειδοποιήσεις και προθεσμίες. Άρα, γίνεται αντιληπτό ότι ο εργοδότης διαθέτει πολλά προνόμια σε αυτό το διάστημα, και όσο πιο πολύ επιμηκύνεται τόσο χειρότερα για τον εργαζόμενο. Ερχόμενοι στο θέμα, το άρθρο 1Α του νομοσχεδίου, αναφέρει ότι η συμφωνημένη δοκιμαστική περίοδος σε συμβάσεις αορίστου χρόνου θα έχει ανώτατο όριο το 6μηνο. Αλλά η νόμιμη δοκιμαστική παραμένει το 12μηνο! Ας θυμηθούμε ότι έως και το 2010, η δοκιμαστική περίοδος ήταν 2 μήνες ενώ μετά μετατράπηκε σε 12, γεγονός για το οποίο η Ελλάδα έχει πολλές φορές καταδικασθεί από την Ευρωπαϊκής Ένωση, στην οποία το 6μηνο θεωρείται το ανώτατο επιτρεπτό. Ωστόσο, είναι σημαντικό, ότι αν αποδειχθεί ανεπιτυχής η δοκιμαστική περίοδος, η σύμβαση λύεται αυτοδικαίως πλέον και χωρίς προειδοποίηση του εργαζομένου! Εδώ είναι χρήσιμο να δούμε το άρθρο 19 του νομοσχεδίου. Αν και στη διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου παρέχεται μέσω ρυθμίσεων προστασία του εργαζομένου, αυτή ουσιαστικά αναιρείται αφού υπάρχει η αυτοδίκαια λύση, για την οποία ο εργαζόμενος θα είναι πλήρως απροετοίμαστος να αντιμετωπίσει.

Στο πολυδιαφημισμένο κομμάτι του νομοσχεδίου, το θέμα απασχόλησης σε πολλαπλούς εργοδότες, έως σήμερα κάτι τέτοιο απαγορευόταν στην Ελλάδα, με το Π.Δ. 27.6/1932. Πλέον, είναι επιτρεπτή η δεύτερη εργασία αν κάποιος το επιθυμεί και δεν παραβιάζει τις 11 συναπτές ώρες ανάπαυσης που πρέπει να απολαμβάνει ο εργαζόμενος. Επίσης, αριθμητικά, αυτό είναι εφικτό, εφόσον υπάρχει μία εργασία πλήρους απασχόλησης και μία μερικής. Πρόκειται για 13 ώρες εργασίας. Αλλά σε πρακτικό επίπεδο, θα φανεί πως θα εφαρμοστεί και αν θα γίνει χώρος που θα ευνοούνται οι έμμεσες αυθαιρεσίες.

Σε συνέχεια της αύξησης των ωρών εργασίας έρχεται να προστεθεί η νομιμοποίηση της εξαήμερης εργασίας, που θεωρείται κάτι θετικό για τον επισιτιστικό κλάδο και τις επιχειρήσεις 24ωρης λειτουργίας. Έως σήμερα με τον νόμο 4808/2021 , η έκτη μέρη θεωρούνταν μέρα υποχρεωτικής ανάπαυσης αλλά όχι και αργίας όπως η Κυριακή. Αν καταβαλλόταν εργασία, οφειλόταν μισθός ίσος με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%. Η έκτη  μέρα νομιμοποιείται για πρώτη φορά ως μέρα εργασίας με τον νόμο 4846/2010. Ταβάνι, σήμερα, είναι ότι δεν επιτρέπεται να υπερβαίνεται το 8ωρο ημερησίως και 48 ώρες εβδομαδιαίως, σχετικά με το νόμιμο ωράριο, ενώ το πλήρες συμβατικό θα είναι μέχρι 6 ώρες ημερησίως και 40 εβδομαδιαίως. Επίσης, το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο κατά την 6η μέρα απασχόλησης θα είναι προσαυξημένο κατά 40%.Μιλάμε και επισήμως για εξαήμερη απασχόληση και όχι απασχόληση 6ης ημέρας επί 5μέρου.

4.Ποιες οι σημαντικότερες μεταφορές της οδηγίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Η ευρωπαϊκή κοινότητα σπεύδει στην εφαρμογή της οδηγίας εδώ και πολύ καιρό. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η οδηγία ψηφίστηκε το 2019, έτος κατά το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είχε ακόμα εξέλθει επισήμως από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, εφόσον μετά αποχώρησε, δεν αφορά πλέον η οδηγία την Αγγλία. Και ας σκεφτούμε ότι η τελευταία είναι η κατεξοχήν χώρα όπου ανθίζουν οι συμβάσεις μηδενικού χρόνου, αλλά το προστατευτικό πλαίσιο της οδηγίας για αυτές ισχύει πλέον σε όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Οι πιο πολλές από υπόλοιπες χώρες της Γηραιάς Ηπείρου, μέχρι σήμερα έχουν εφαρμόσει πλήρως την οδηγία στις εθνικές έννομες τάξεις τους. Για αυτή τη πλήρη εφαρμογή, πολλές χώρες τροποποίησαν το εργατικό δίκαιο, όπως η Λετονία, η Λιθουανία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Κροατία, σε άλλες δεν χρειάστηκε, ενώ το παράδειγμα της Γερμανίας που το εργατικό της δίκαιο ρυθμίζεται από πολλά νομοθετήματα είναι χαρακτηριστικό. Ο λόγος; Χρειάστηκε να κάνει αλλαγές σε σχεδόν όλα από αυτά.

Ευτυχώς για εμάς, δεν είμαστε η μόνη χώρα που μένει πίσω στην ενσωμάτωση, αφού το Λουξεμβούργο, η Αυστρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Σπανία και η Πορτογαλία είχαν παρόμοια αρνητική κατάταξη, μέχρι πρόσφατα. Η ευρωπαϊκή επιτροπή δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει μόνο σε μας ότι αποτύχαμε να τρέξουμε τη διαδικασία ενσωμάτωσης αλλά και στην Ισπανία, στη Σλοβενία και στο Λουξεμβούργο. Η Αυστρία, το εργατικό δίκαιο συμφωνεί σε αρκετά σημεία με την οδηγία, σε ό,τι αφορά όμως τα υπόλοιπα δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια πρόθεση για σύνταξη σχεδίου ενσωμάτωσής τους.

Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι η ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών οδηγιών από τον Έλληνα νομοθέτη, έχει κριθεί οριακά αν όχι καθόλου  ικανοποιητική τα τελευταία  χρόνια. Για ακόμα μία φορά, οι εργαζόμενοι βγαίνουν οι λιγότερο κερδισμένοι. Αλλά μιας και μιλάμε για εργατικό δίκαιο και δικαιώματα, να μη ξεχνάμε και τα λόγια του κυρίου Eldridge:« Δεν υπάρχουν δίκαιοι και άδικοι , υπάρχουν δυνατοί και αδύναμοι».

• Σαχπεκίδου Ευγενία Ρ.(2013) Ευρωπαϊκό Δίκαιο , Εκδόσεις Σάκκουλα : Αθήνα-Θεσσαλονίκη
•  «Οδηγία (ΕΕ) 2019//1152 της 20ης Ιουνίου 2019 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση». (2023) Ανακτήθηκε από:https://www.taxheaven.gr/circulars/43770/odhgia-ee-2019-1152 ( τελευταία πρόσβαση : 14/09/2023)«Σε διαβούλευση το εργασιακό νομοσχέδιο: όλες οι αλλαγές αναλυτικά».  (2023)  Ανακτήθηκε  από: https://www.taxheaven.gr/news/64569/se-diaboyleysh-to-ergasiako-nomosxedio-oles-oi-allages-analytika ( τελευταία πρόσβαση: 14/09/2023)
• Ot.gr Newsroom(2023):«Εργασιακό νομοσχέδιο: παράταση στη δημόσια διαβούλευση μέχρι Δευτέρα». Ανακτήθηκε από:https://www.ot.gr/2023/09/08/forologia/ergasiaka-asfalistika/ergasiako-nomosxedio-paratasi-sti-dimosia-diavouleysi-mexri-tis-deytera ( τελευταία πρόσβαση : 14/09/2023).
•  Μαρίνου Αγγελική (2023):«Εργασιακό νομοσχέδιο: ποινικό αδίκημα η παρεμπόδιση εργασίας εν μέσω απεργίας». Ανακτήθηκε από:https://www.insider.gr/tax-labour/287622/ergasiako-nomoshedio-poiniko-adikima-i-parempodisi-ergasias-en-meso-apergias ( τελευταία πρόσβαση:14/09/2023).
• «Δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση για το σχέδιο νόμου με τίτλο: «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Απλοποίηση ψηφιακών διαδικασιών και ενίσχυση της Κάρτας Εργασίας – Ρυθμίσεις για την αναβάθμιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και της Επιθεώρησης Εργασίας».  (2023) Ανακτήθηκε από: http://www.opengov.gr/minlab/?p=6046 ( τελευταία πρόσβαση:15/09/2023).
•  Newsroom(2023):«Εξαήμερη εργασία: όλα όσα θα ισχύσουν με το νέο νομοσχέδιο». Ανακτήθηκε από : https://www.cnn.gr/oikonomia/chrima/story/381295/eksaimeri-ergasia-ola-osa-tha-isxysoun-me-to-neo-nomosxedio-sta-ergasiaka (τελευταία πρόσβαση : 15/09/2023).
• Κώστας Παπαδής (2023) :«Εργασιακό: δεκατρείς ερωτήσεις-απαντήσεις για το νέο νομοσχέδιο». Ανακτήθηκε από :https://www.ot.gr/2023/08/28/forologia/ergasiaka-asfalistika/ergasiako-dekatreis-erotiseis-apantiseis-gia-to-neo-nomosxedio/ ( τελευταία πρόσβαση:15/09/2023).
•  «Implementing the ‘transparent and predictable working conditions’ directive across Europe». (2023) Ανακτήθηκε από:https://iuslaboris.com/insights/implementing-the-transparent-and-predictable-working-conditions-directive-across-europe/ ( τελευταία πρόσβαση:15/09/2023).
• «Labor & Employment Law in Germany – A Concise Guide». (2023)Ανακτήθηκε από:https://joinhorizons.com/germany-employment-and-labor-law/(τελευταία πρόσβαση:15/09/2023).
• Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών: «Eκδήλωση με θέμα “Νέος Εργασιακός Νόμος- Εκσυγχρονισμός ή Οπισθοδρόμηση;” 12/09/2023 18.00».Youtube , 12/09/2023 . Ανακτήθηκε από: https://www.youtube.com/watch?v=7vstpO-jlTw&t=5022s.