Εισαγωγή
Οι αντιλήψεις που υφίστανται τη σημερινή εποχή για τη δυσλεξία είναι τελείως διαφορετικές από αυτές που υπήρχαν τα πρώτα χρόνια που είχαν ξεκινήσει οι μελέτες σχετικά με τη δυσλεξία. Πιο συγκεκριμένα, η δυσλεξία ως ”όρος” έκανε την εμφάνισή της για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα όπου είχε ξεκινήσει να δίνεται σημασία από τους διάφορους ιατρικούς κύκλους η αδυναμία εκμάθησης ανάγνωσης. Ακόμη, είχαν γίνει και οι πρώτες έρευνες σε ασθενείς με επίκτητες δυσκολίες που παρουσιάστηκαν ως αποτέλεσμα κάποιας εγκεφαλικής βλάβης που έδωσαν το έναυσμα για τις προσπάθειες να ορίσουν τη δυσλεξία (Elliott & Grigorenko, 2014). Εν κατακλείδι, με το πέρασμα του χρόνου στον 20ο αιώνα οι έρευνες επεκτάθηκαν και περιλάμβαναν μεγαλύτερο εύρος ατόμων με αναγνωστικές δυσκολίες (επίκτητες και μη) έτσι ώστε να γίνονται προσπάθειες για την ”δημιουργία” ορισμών της δυσλεξίας όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Η οριοθέτηση της δυσλεξίας τον 19ο αιώνα
Αρχικά, η δυσλεξία ως όρος εμφανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1887 από τον Rudolf Berlin (από Elliott & Grigorenko, 2014) που ήταν Γερμανός οφθαλμίατρος. Σαφέστερα, ο Berlin χρησιμοποίησε τον ορισμό για τη δυσλεξία για να περιγράψει μια μορφή λεξικής τυφλότητας (word blindness) που έγινε αντιληπτή σε ενήλικες και η οποία προκλήθηκε από διάφορες εγκεφαλικές κακώσεις. Επίσης, ο Berlin ανέφερε ότι μια σοβαρή εγκεφαλική βλάβη θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλεξία ενώ μια όχι τόσο σοβαρή ζημιά στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει δυσλεξία που την εξήγησε ως μια δυσκολία στην αποκωδικοποίηση των γραπτών συμβόλων (Elliott & Grigorenko, 2014). Ο ορισμός που έδωσε ο Berlin για εκείνη την εποχή θεωρήθηκε το έναυσμα για την συνέχιση των ερευνών για την οριοθέτηση της δυσλεξίας.
Η οριοθέτηση της δυσλεξίας στις αρχές του 20ου αιώνα
Στην συνέχεια, τον 20ο αιώνα οι μελέτες σχετικά με τη δυσλεξία και την προσπάθεια οριοθέτησής της συνεχίστηκαν και αυξήθηκαν γεγονός που δείχνει τη μεγάλη σημασία που απέκτησε η δυσλεξία και τα προβλήματα που προκαλεί σε πολλά άτομα. Σημαντική είναι η συμβολή στην οριοθέτηση της δυσλεξίας της Παγκόσμιας Νευρολογικής Ομοσπονδίας και του M.Critchley. Oυσιαστικά, μετά από αρκετές έρευνες η δυσλεξία οριοθετήθηκε το 1968 από την Παγκόσμια Νευρολογική Ομοσπονδία και ο Critchley το 1969 υποστήριξε τη θέση της Παγκόσμιας Νευρολογικής Ομοσπονδίας όπου ανέφερε ένα παρεμφερή ορισμό: η δυσλεξία είναι μια διαταραχή που εκδηλώνεται ως δυσκολία στη μάθηση της ανάγνωσης, παρά την κατάλληλη εκπαίδευση, την επαρκή νοημοσύνη και τις κοινωνικοπολιτισμικές ευκαιρίες” (Mortimore & Crozier, 2006). Ο ορισμός αυτός συνεχίζει μέχρι σήμερα να υποστηρίζεται από ορισμένους κλινικούς. Ακόμη, είχε δεχτεί κριτική που σχετίζεται ως επί το πλείστο με τους όρους «κατάλληλη εκπαίδευση», «επαρκής νοημοσύνη» και «κοινωνικοπολιτιστικές ευκαιρίες» που ειδικότερα εκείνη την εποχή η ανισότητα (οικονομική, κοινωνική κ.α.) ήταν αρκετά μεγάλη (Mortimore & Crozier, 2006). Όμως, στην σημερινή εποχή ο συγκεκριμένος ορισμός δεν έχει τόσο μεγάλη ισχύ διότι εστιάζει μόνο στη δυσλεξία ως μια διαταραχή της ανάγνωσης αγνοώντας άλλα προβλήματα των δυσλεκτικών ατόμων όπως πχ. λάθη στην ορθογραφία, γραφή, προβλήματα στη γλώσσα, φωνολογικό σύστημα κ.α. που αναφέρονται σε μεταγενέστερους ορισμούς σχετικά με τη δυσλεξία και την οριοθετούν με μεγαλύτερη ακρίβεια και είναι σε μεγαλύτερο βαθμό αποδεκτοί.
Η οριοθέτησης της δυσλεξίας τα τέλη του 20ου αιώνα
Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία
Προχωρώντας, με την πάροδο του χρόνου, οι προσπάθειες εντείνονται για την οριοθέτηση της δυσλεξίας με την περαιτέρω διεξαγωγή μελετών που οδηγεί στην επιπλέον απόκτηση γνώσεων σχετικά με τη δυσλεξία. Γι’ αυτό το λόγο, καίρια ήταν η συμβολή της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας στον ορισμό της δυσλεξίας που μάλιστα ήταν από τις λιγοστούς ορισμούς που επιχείρησαν να δώσουν στην Ευρώπη για τη δυσλεξία κάτι που δείχνει τη μέγιστη σημασία του ορισμού αυτού. H Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία το 1997 επιχείρησε να οριοθετήσει τη δυσλεξία με σκοπό την καθιέρωση ενός πλαισίου στον ορισμό της που να μην επιδέχεται παρερμηνείες. Ο ορισμός σύμφωνα με την Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία (1997, από Aboudan, Eapen, Bayshak, Al-Mansouri, & Al-Shamsi, 2011) έχει ως εξής: ” τοποθετεί τη δυσλεξία εμφανή όταν η ακριβής και άπταιστη ανάγνωση ή/και η ορθογραφία των λέξεων δεν αναπτύσσονται πλήρως ή αναπτύσσονται με μεγάλη δυσκολία”. Ο ορισμός αυτός διαθέτει μια ορθότητα όσον αφορά τα λεκτικά προβλήματα. Επικεντρώνεται δηλαδή σε επίπεδο λέξης (λεκτικό) και υπονοεί ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό, ότι υφίσταται ανεξάρτητα από τις κατάλληλες ευκαιρίες μάθησης και ότι δεν είναι αποτέλεσμα χαμηλής νοημοσύνης, νευρολογικού προβλήματος ή απουσίας τυπικών μαθησιακών ευκαιριών. Ωστόσο, η επικέντρωση μόνο σε λεκτικό επίπεδο οδηγεί στην αγνόηση άλλων σημαντικών επιπέδων όπως γλωσσικό, φωνολογικό κ.α. που σημαίνει ότι ο ορισμός αυτός δεν καλύπτει πλήρως το περιεχόμενο του όρου δυσλεξία.
Εταιρεία Δυσλεξίας Orton Society
Συνεχίζοντας, η Εταιρεία Δυσλεξίας Orton Society επιχείρησε να δώσει έναν ορισμό για τη δυσλεξία (1994). Η Εταιρεία πήρε το όνομα της από τον γνωστό νευρολόγο Samuel Orton όπου είχε παρατηρήσει σε ορισμένες υποθέσεις της λεγόμενης λεξικής τυφλότητας ότι συσχετιζόταν με αδύναμη ή μικτή πλευρική κυριαρχία. Η θεωρία του Orton επηρέασε πολλούς ανθρώπους παγκοσμίως με σκοπό να δώσουν το όνομα του στην Εταιρεία Δυσλεξίας που ορισμένοι δημιούργησαν επηρεασμένοι από το έργο του (Cameron & Nunkoosing, 2012). Ο ορισμός της Εταιρείας Δυσλεξίας Orton Society είναι αρκετά σημαντικός καθώς τονίζει ευρύτερες γλωσσικές δυσκολίες και αναφέρεται στις φωνολογικές δεξιότητες των μαθητών με δυσλεξία. Πιο συγκεκριμένα η οριοθέτηση της δυσλεξίας από την Εταιρεία Δυσλεξίας Orton Society (1994) αναφέρεται ως εξής: ” η δυσλεξία είναι μια νευρολογικής φύσεως, συχνά οικογενειακή διαταραχή με βάση τη γλώσσα, που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση λέξεων, που συνήθως αντανακλούν ελλιπή φωνολογική επεξεργασία. Αυτές οι δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση λέξεων συχνά είναι απροσδόκητες σε σχέση με την ηλικία και άλλες γνωστικές ακαδημαϊκές ικανότητες και δεν είναι το αποτέλεσμα μιας γενικευμένης αναπτυξιακής αναπηρίας ή συναισθηματικής βλάβης. Η δυσλεξία εκδηλώνεται από μεταβλητή δυσκολία με διάφορους τύπους λόγου, και συχνά περιλαμβάνεται εκτός των προβλημάτων με την ανάγνωση, ένα καταφανέστατο πρόβλημα στην ευχέρεια χρήσης στη γραφή και την ορθογραφία” (Οrton Dyslexia Society, 1994).
Οι παραπάνω ορισμοί αποτέλεσαν ένα σημαντικό βήμα στην κατανόηση και αντίληψη της δυσλεξίας καθώς ανέδειξε την πολυπλοκότητα της φύσης της και την δυσκολία του ορισμού της όμως δεν είναι ένας αποδεκτός ορισμός σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς τα νέα ευρήματα για τη δυσλεξία όπου ισχύουν τη σημερινή εποχή δίνουν έμφαση σε όλους τους τομείς του περιβάλλοντος που μπορεί να έχει επιρροή.
Βιβλιογραφία
1) Aboudan, R., Eapen, V., Bayshak, M., Al-Mansouri, M., & Al-Shamsi, M. (2011). Dyslexia in the United Arab Emirates university–A study of prevalence in English and Arabic. International Journal of English Linguistics, 1(2), 64.
2) Critchley, M. (1970). The dyslexic child. Heinemann Medical.
3) Elliott, J. G., & Grigorenko, E. L. (2014). The dyslexia debate (No. 14). Cambridge University Press.
4) Mortimore, T., & Crozier, W. R. (2006). Dyslexia and difficulties with study skills in higher education. Studies in Higher Education, 31(2), 235-251.
5) Orton Dyslexia Society Research Committee. (1994). Operational definition of dyslexia. Perspectives, 20(5), 4.
