Όσφρηση ονομάζουμε την αντίληψη της οσμής. Η απώλεια της ικανότητας αυτής, μερική ή ολική, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και όταν υφίσταται, μειώνει δραματικά το επίπεδο ζωής του πάσχοντα. Πολλοί πάσχοντες χάνουν το ενδιαφέρον τους ακόμη και για φαγητό, διότι η αίσθηση της γεύσης αλληλεπιδρά με την όσφρηση. Η μερική ή ολική απώλεια της όσφρησης αποκαλείται ιατρικώς ανοσμία.
Το οσφρητικό νευροεπιθήλιο, βρίσκεται στο ανώτερο τμήμα της ρινικής κοιλότητας. Με την άφιξη μιας οσμηρής ουσίας, πυροδοτείται η έναρξη μιας σειράς βιοχημικών αντιδράσεων, βασικών για την δημιουργία της αίσθησης της όσφρησης. Πολλαπλές νευρικές συνδέσεις με το μεταιχμιακό σύστημα, τον πρόσθιο οσφρητικό πυρήνα, τον οσφρητικό βολβό, τον προαπιοειδή φλοιό, τον περιαμυγδαλοειδή φλοιό, τον πυρήνα της οσφρητικής ταινίας, τον έσω φλοιικό πυρήνα της αμυγδαλής, είναι πολύ σημαντικές. Οποιοδήποτε τοπικό ή συστηματικό νόσημα που προκαλεί βλάβη σε ένα ή περισσότερα από τα επίπεδα αυτά προκαλεί μερική ή ολική ανοσμία.
Οι κυριότερες κατηγορίες νοσημάτων είναι:
A. Τοπικά ή συστηματικά νοσήματα και τοξικοί παράγοντες που προκαλούν αλλοιώσεις στον βλεννογόνο ή τις δομές της μύτης με αποτέλεσμα είτε να μην διέρχονται επαρκώς οι μυρωδιές είτε να αλλοιώνεται η ικανότητα ερεθισμού του οσφρητικού επιθηλίου. Η παραρρινοκολπίτιδα (μόλυνση κόλπων), οι κοινές ιώσεις, ορισμένες αλλεργίες, η δυσμορφία της μύτης όγκοι και πολύποδες της μύτης ανήκουν στην κατηγορία αυτή.
B. Τοπικά ή συστηματικά νοσήματα και τοξικοί παράγοντες που προκαλούν αλλοιώσεις στην λειτουργία των νεύρων και του εγκεφάλου που άγουν και επεξεργάζονται τα οσφρητικά ερεθίσματα. Η νόσος Alzheimer, τα ανευρύσματα του εγκεφάλου, ο αλκοολισμός, ο διαβήτης, η νόσος Huntington, τα σύνδρομα Kallmann Klinefelter Korsakoff Sjogren, η πολλαπλή σκλήρυνση, η νόσος Parkinson, η κακή διατροφή, τα ψυχιατρικά νοσήματα ανήκουν στην κατηγορία αυτή.
Oρισμένοι άνθρωποι πάσχουν εκ γενετής από ανοσμία λόγω ελαττωματικού κληρονομούμενου γονιδίου ή τοξικών παραγόντων που έδρασαν κατά την διάρκεια της κύησης. Η ανοσμία στις περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές δεν θεραπεύεται. Η κατηγορία αυτή των πασχόντων πρέπει για λόγους ασφαλείας να εγκαταστήσει συναγερμούς καπνού σε όλους τους χώρους του σπιτιού, να χρησιμοποιεί ηλεκτρικές συσκευές για θέρμανση, ψύξη, μαγείρεμα και να αποφεύγει άλλα καύσιμα στο σπίτι (π.χ. τζάκι), να σηματοδοτεί με σαφήνεια τις ημερομηνίες αγοράς και λήξης των προϊόντων που αγοράζει και να τηρεί σχολαστικά τις οδηγίες που αναγράφονται σε καθαριστικά προϊόντα, αρώματα ή εντομοκτόνα.
Σε ορισμένους πάσχοντες από ανοσμία δεν δύναται να απομονωθεί υποκείμενο παθολογικό αίτιο που την προκαλεί. Στις περιπτώσεις αυτές πρόκειται για ιδιοπαθή ανοσμία.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι πάσχοντες από μερική ή πλήρη ανοσμία:
• Η απώλεια της όσφρησης που προκαλείται από κοινά κρυολογήματα ή ιώσεις συνήθως αποκαθίσταται χωρίς ιατρική βοήθεια μετά την πάροδο ολίγων ημερών. Εάν πάσχετε από κοινή ίωση με ελαφρά συμπτώματα (π.χ. πονόλαιμο, μπούκωμα, χαμηλό πυρετό), η παραμονή στο σπίτι με καλή ενυδάτωση και διατροφή επιβάλλεται, μέχρι η ίωση να κάνει τον κύκλο της.
• Η κατάχρηση αλκοόλ, η έκθεση σε χημικές ουσίες και το τσιγάρο, προκαλούν δυσλειτουργία της όσφρησης. Εάν εκτίθεστε σε χημικές ουσίες κατά την επαγγελματική σας δραστηριότητα, να λαμβάνετε τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης σε συνεννόηση με τον τεχνικό ασφαλείας και τον ιατρό εργασίας της εταιρείας σας (π.χ. ειδικές μάσκες).
• Ο υποσιτισμός, οι ακατάλληλες δίαιτες (π.χ. μονοφαγικές δίαιτες), συνδέονται με την εμφάνιση δυσλειτουργίας της όσφρησης, λόγω διαταραχής των νευρικών οσφρητικών οδών.
• Ο κακώς θεραπευόμενος διαβήτης προκαλεί με αλλοίωση των νευρικών οσφρητικών οδών και διαταραχές όσφρησης.
• Μετά την ηλικία των 60 ετών, η πιθανότητα προσβολής από μερική ή ολική ανοσμία αυξάνεται λόγω της φθοράς του χρόνου στο σύστημα της όσφρησης.
• Οι άνθρωποι που έχουν χειρουργηθεί στη μύτη ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου προσβολής από ανοσμία. Κατά την διάρκεια του χειρουργείου οι λεπτές δομές της μύτης ενδέχεται να υποστούν μικροσκοπικές φθορές, οι οποίες επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.
• Εάν οι αλλοιώσεις της όσφρησης επιμένουν, η σωστή παθολογική εξέταση είναι επιβεβλημένη. Η εργαστηριακή διερεύνηση γίνεται με ειδικές εξετάσεις, ενώ η θεραπεία διαφοροποιείται ανάλογα με το αίτιο.
