Τι είναι η Ουρική αρθρίτιδα
Η επιστημονική της ονομασία είναι «υποτροπιάζουσα οξεία ή χρόνια κρυσταλλογενής αρθρίτιδα περιφερικών αρθρώσεων» και είναι αποτέλεσμα εναπόθεσης σε αυτές κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου, λόγω υπερκορεσμού του αρθρικού υγρού σε ουρικό οξύ. Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού των πουρινών, οι οποίες σχηματίζονται από το μεταβολισμό των ζωικών πρωτεϊνών (νουκλεοπρωτεϊνών). Σχεδόν το 1/3 των πουρινών που υπάρχουν στο σώμα μας προέρχονται εξωγενώς από τη διατροφή, ενώ τα 2/3 από την ενδογενή παραγωγή του οργανισμού.
Τι είναι η υπερουριχαιμία
Με τον όρο υπερουριχαιμία εννοούμε αυξημένο ουρικό οξύ.
Το ανώτερο όριο ουρικό οξέος στον ορό είναι περίπου 7 mg/dL στους άντρες και 6 mg/dL στις γυναίκες. Τιμή ουρικού οξέος στον ορό πάνω από 7 mg/dL σημαίνει αυξημένο κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας ή λίθων του νεφρού.
Η ουρική αρθρίτιδα είναι λοιπόν μια μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα. Αυτή η υπερουριχαιμία έχει ως αποτέλεσμα την εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού νατρίου στους ιστούς, ειδικά των νεφρών και των αρθρώσεων.
Τα αίτια…
Τα αίτια της υπερουριχαιμίας (αυξημένο ουρικό οξύ στο αίμα) είναι είτε εξωγενή, όπως η αυξημένη πρόσληψη πουρινών διαμέσου του διαιτολογίου (1/3 των περιπτώσεων), είτε ενδογενή, όπως η αυξημένη σύνθεση ουρικού οξέος ή η μειωμένη αποβολή του (2/3 των περιπτώσεων).
Τι είναι οι πουρίνες ?
Οι πουρίνες αποτελούν σημαντικό τμήμα των νουκλεϊκών οξέων (DNA,RNA) του οργανισμού μας, αλλά ανευρίσκονται και σε πλήθος τροφών σε διαφορετικές συγκεντρώσεις. Μεταβολίζονται προς ουρικό οξύ, το οποίο φυσιολογικά, αποβάλλεται κυρίως από τους νεφρούς και λιγότερο μέσω των κοπράνων.
Την εμφάνιση της ουρικής αρθρίτιδας την ευνοούν τρείς παράγοντες
- Ο υπερσιτισμός:Τα άτομα νοσούν συνήθως είναι παχύσαρκα και έχουν υψηλή κατανάλωση κρέατος στην διατροφή τους. Κρίση ουρικής αρθρίτιδας επέρχεται συχνά μετά από υπερβολική κατανάλωση τροφής, η οποία δεν αποτελείται αποκλειστικά από πουρίνες καθώς έχουμε τότε έχουμε και κατανάλωση αλκοόλ. Παραδόξως, παρατηρούμε κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης αποχής από το φαγητό, τακτική την οποία την εφαρμόζουν λανθασμένα πολλοί προκειμένου να χάσουν κιλά ειδικά όταν υπάρχει πρόβλημα παχυσαρκίας. Τότε λόγω της καύσης των μυϊκών ιστών και του λίπους αυτοί οι ασθενείς βρίσκονται στην ίδια κατάσταση λειτουργίας του μεταβολισμού με εκείνους που καταναλώνουν μόνο κρέας.
- Αλκοολισμός:Η εμφάνιση της νόσου είναι συνήθως στα άτομα που καταναλώνουν δυνατά κρασιά όπως (βουργουνδίας, πόρτο, σέρυ, μαδέρας). Η κατανάλωση μπύρας και ειδικά της μαύρης ευνοεί την εμφάνιση της ουρικής αρθρίτιδας, γιατί περιέχει έως 20cg/L αζώτου που είναι πιθανών να μετατρέπεται σε πουρίνες.
- Κληρονομικότητα:Η ουρική συναντάται κατά προτίμηση στα παιδιά των ουρικο-αρθριτικών. Οι διατροφικές υπερβολές που προκαλούν απλή παχυσαρκία στους περισσότερους ανθρώπους, στους απογόνους των ουρικο-αρθριτικών προκαλούν ουρική αρθρίτιδα.
Κλινική Εικόνα της Οξείας Ουρικής Αρθρίτιδας
Η έναρξη είναι ύπουλη, χωρίς καμία προειδοποίηση. Συμβαίνει συχνά οξεία ουρική αρθρίτιδα ενώ το ουρικό οξύ αίματος είναι φυσιολογικό. Παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση της κρίσης είναι ένα πλούσιο γεύμα, μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος, κάποια εμπύρετη λοίμωξη, σωματικό ή ψυχολογικό stress, χειρουργική επέμβαση, άλλη σοβαρή νοσηρή κατάσταση, σωματική άσκηση, καταπόνηση της αρθρώσεως, τραύμα, αιμορραγία κ.α. Συνήθως η προσβολή εμφανίζεται νύκτα και αφορά μία άρθρωση. Τα συμπτώματα είναι: πόνος, οίδημα, ευαισθησία, τοπικό αίσθημα θερμότητας, έντονη ερυθρότητα του δέρματος πάνω από την προσβεβλημένη άρθρωση και ορισμένες φορές χαμηλή πυρετική κίνηση ή και υψηλός πυρετός. Συχνότερα προσβάλλεται η μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση του μεγάλου δακτύλου στο πόδι (“ποδάγρα”). Μπορούν όμως να προσβληθούν: ο αστράγαλος, το γόνατο, ο καρπός, τα δάκτυλα (http://www.maxmag.gr/soma-igia/pathisis-ton-ano-ke-kato-akron-logo-afximenou-ourikou-oxeos/)
Ο ρόλος της διατροφής στη νόσο
Για την πρόληψη της νόσου συστήνεται μια δίαιτα μέτριας περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες, με έμφαση στην κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής άλεσης. Επιπλέον συστήνεται η κατανάλωση κόκκινου κρέατος, καθώς και τρόφιμα πλούσια σε πουρίνες.
Μείωση του βάρους με μια προσεγμένη διατροφή, θεωρείται ευεργετική ιδιαίτερα όταν αυτό
Συνίσταται
- Η αυξημένη πρόσληψη υγρών (νερά, χυμοί φρούτων). Πρέπει να χορηγούνται σε ποσότητες μεγαλύτερες από 3 λίτρα την ημέρα για να αυξήσουν την απέκκριση του ουρικού οξέος και να μειώσουν τον κίνδυνο νεφρολιθιάσεως.
- Η αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών (γάλα, γιαούρτι) και ιδιαίτερα χαμηλών σε λιπαρά, η οποία μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης ουρικής αρθρίτιδας.
- Η σταδιακή μείωση του βάρους σε περίπτωση παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία είναι ένα από τα συνηθισμένα αίτια υπερουριχαιμίας. Η απώλεια βάρους θα πρέπει να είναι σταδιακή και να αποφεύγονται τα πολύ στερητικά διαιτητικά σχήματα, αν θέλουμε να έχουμε βελτίωση και όχι επιδείνωση.
- Η κατανάλωση μικρών γευμάτων.
- Η μείωση της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών.
- Η διατροφή θα πρέπει να είναι πλούσια σε υδατάνθρακες (π.χ. ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, ρύζι, φρούτα, λαχανικά), φτωχή σε λίπος και μέτρια σε πρωτεΐνες (π.χ. κρέας, πουλερικά, αυγά, ψάρια, γαλακτοκομικά)
Απαγορευμένα τρόφιμα
- Εντόσθια, τηγανητά κρέατα, κρέατα από κυνήγι, θαλασσινά, σαρδέλες, αντσούγιες, μοσχάρι, αρνί, χοιρινό, γαρίδες, αστακός
- Τυρί (τα πολύ λιπαρά τυριά)
- Μπέικον
- Τηγανητές πατάτες και όλα τα σνάκ
- Μπιζέλια στο οξύ στάδιο
- Σπαράγγια και σπανάκι στο οξύ στάδιο
- Όλες οι σούπες κρέατος
- Σάλτσες από κρέας
Επιτρεπόμενα τρόφιμα
- Ανθρακούχα αναψυκτικά και σόδα για αλκαλοποίηση των ούρων και διαλυτοποίηση του ουρικού οξέος
- Γαλακτοκομικά (γάλα, γιαούρτι, τυρί)(χαμηλά σε λιπαρά)
- Πουλερικά και ψάρι
- Αυγό (1-2 φορές την εβδομάδα)
- Ελαιόλαδο σε περιορισμένες ποσότητες
- Ψωμί
- Δημητριακά
Προσοχή: ΜΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ ΤΗΓΑΝΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΣΑΛΤΣΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΦΑΓΗΤΑ ΣΕ ΚΟΝΣΕΡΒΕΣ, ΓΛΥΚΑ ΤΑΨΙΟΥ, ΓΑΡΙΔΑΚΙΑ, ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ.
Ο καφές επιτρέπεται;
Παλαιότερα σε περιπτώσεις ουρικής αρθρίτιδας, απαγορεύονταν η κατανάλωση κακάο, τσαγιού και καφέ λόγω των μεθυλοξανθινών που εμπεριέχουν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι φυσιολογικά ο άνθρωπος δεν μπορεί να μετατρέψει τις μεθυλοξανθίνες σε ουρικό οξύ και έτσι δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν την αποφυγή τσαγιού, καφέ και κακάο σε περιπτώσεις υπερουριχαιμίας.
Ίσως ο αποκλεισμός, να αποδίδει μόνο κατά εξατομικευμένη περίπτωση.
Ενισχύστε την αντιοξειδωτική σας άμυνα
Επειδή η αύξηση του ουρικού οξέος (που αποτελεί την ισχυρότερη υδατοδιαλυτή αντιοξειδωτική ουσία του οργανισμού μας) μεταφράζεται σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ως ανάγκη του οργανισμού για αντιοξειδωτική κάλυψη, καλό θα ήταν τα άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος, να καταναλώνουν καθημερινά επαρκείς ποσότητες φρούτων και λαχανικών (από τα επιτρεπόμενα), ώστε να καλύπτονται σε αντιοξειδωτικά στοιχεία (το ενδεχόμενο για πολυβιταμίνη πλούσια σε αντιοξειδωτικά στοιχεία πρέπει να εξετάζεται).
Πηγή:
Choi HK, Atkinson K et al. 2004. Purine-Rich Foods, Dairy and Protein Intake, and the Risk of Gout in Men. The New England Journal of Medicine, 350; 11:1093-1102
Garrow JS, James WPT, Ralph A. Human Nutrition and Dietetics, 10th edition. CHURCHILL LIVINGSTONE 2000.
Δημήτρης Γρηγοράκος – Διατροφολόγος,κλινικός διαιτολόγος
Κωνσταντίνος Πετρόπουλος – Διατροφολόγος,κλινικός διαιτολόγος