Στις 16 Απριλίου 1896 γεννιέται ο Τριστάν Τζαρά, ένας από τους πρωτεργάτες του ντανταϊσμού. Γεννημένος στη Δυτική Μολδαβία, ο Σάμιουελ (Σάμυ) Ρόζενστοκ μετακόμισε σε πολύ μικρή ηλικία στη Ρουμανία. Εκεί έζησε μέχρι το 1915, όταν μετακόμισε στη Ζυρίχη της Ελβετίας. Δε θα πάει όμως μόνος. Μαζί του θα ταξιδέψει κι ο φίλος του, ζωγράφος, Marcel Janco. Θα γνωριστούν με το Χούγκο Μπαλ και με άλλους καλλιτέχνες της εποχής και το 1916 θα δημιουργήσουν το πρωτοποριακό κίνημα του ντανταϊσμού.
Τι είναι όμως ο ντανταϊσμός; Έχοντας προκύψει από την παιδική λέξη “ντα-ντα”, που κατ’ ουσίαν δε σημαίνει κάτι, ο ντανταϊσμός αποτέλεσε ένα καλλιτεχνικό ρεύμα στις αρχές του 20ου αιώνα με τεράστια επίδραση. Αν και γεννήθηκε στη Ζυρίχη, γρήγορα εξπαλώθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις (Κολονία, Βερολίνο, Ανόβερο, Παρίσι, Νέα Υόρκη). Το πρώτο Ντανταϊστικό Μανιφέστο εκδόθηκε αστις 14 Ιουλίου 1916, ενώ το δεύτερο στις 3 Φεβρουαρίου του 1918. Εκδότης του δεύτερου ήταν ο Τζαρά.
Ο Τζαρά, όμως, δεν επαναπαύεται. Δραστηριοποιείται επίσης ως δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, λογοτέχνης και κριτικός τέχνης, συνθέτης και σκηνοθέτης κινηματογράφου. Το 1919 τον βρίσκει εγκατεστημένο στο Παρίσι. Θα ενταχθεί στο περιοδικό Littérature. Και κάπως έτσι θα κάνει στροφή προς τον σουρεαλισμό, αν και “πρόεδρος του Dada”. Όντας μέλος του ντανταϊστικού κινήματος, συγκρούστηκε με άλλα μέλη όπως ο André Breton και ο Francis Picabia, αλλά εν τέλει υποχώρησε στις επιθυμίες των υπολοίπων. Κάπως έτσι έγραψε το διάσημο ουτοπικό του ποίημα “Ο κατά προσέγγιση άνθρωπος”.
Από την παράσταση “Ο Υμπύ βασιλιάς” του Α. Ζαρρύ
Στη δύση της καριέρας του ο Τζάρα συνδύασε την ανθρωπιστική και αντιφασιστική του προοπτική με ένα κομμουνιστικό όραμα, ενώνοντας τους Ρεπουμπλικάνους στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο και τη Γαλλική Αντίσταση κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και υπηρετώντας μια θητεία στην Εθνοσυνέλευση. Έχοντας μιλήσει υπέρ της απελευθέρωσης στη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας λίγο πριν από την Επανάσταση του 1956, αποστάτησε τον εαυτό του από το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, του οποίου ήταν τότε μέλος. Το 1960, ήταν από τους διανοούμενους που διαδήλωσαν ενάντια στις γαλλικές ενέργειες στον αλγερινό πόλεμο.
Το έργο του Τζαρά υπήρξε αρκετά επιδραστικό αφού φαίνεται να υπάρχει σύνδεση με τη μπίτνικ γενιά, αλλά και διάφορα ρεύματα στη ροκ μουσική. Γενικά, όμως, το ρεύμα του ντανταϊσμού, αν και διήρκεσε λίγο (το 1924 διαλύθηκε), κατάφερε να περάσει στην ιστορία. Εκπροσωπώντας το παράλογο, στόχευε στην αποδόμηση των τύπων και των κατεστημένων αξιών στην τέχνη και τη ζωή. Μια φιλοσοφία, που οι οπαδοί του κινήματος εξέφραζαν τόσο μέσα από την τέχνη, όσο και από τη στάση ζωής και τον τρόπο σκέψης του, προκαλώντας συχνά το κοινό. Οργάνωναν αυθόρμητες βραδιές, συνδύαζαν τα γράμματα και τις τέχνες, χρησιμοποιούσαν λέξεις δικής τους έμπνευσης, που δεν περιέγραφαν τίποτα, αλλά αποτελούσαν κομμάτια των ποιημάτων τους.
Advertising
Advertisements
Στο θέατρο κύριος εκπρόσωπος ήταν ο Αλφρέ Ζαρρύ με τον ήρωα του, τον Υμπύ.
