Η ψυχική ισορροπία του ατόμου αποκαλύπτει την ευθραυστότητα της όταν ο καλλιτέχνης καλείται να κάνει την υπέρβαση και ν’αναμετρηθεί με τον εαυτό του. Στο Black Swan, o Arronofsky μας παρουσιάζει την ψυχολογική μελέτη μιας βασανισμένης ηρωίδας και την εφιαλτική πορεία της προς την καταστροφή. Στην προσπάθεια της να ενσαρκώσει τον ρόλο της ζωής της κυριεύεται από τους δαίμονες που γέννησε η εμμονή της για την τελειότητα.
Η αφήγηση του Black Swan ακολουθεί την εξαιρετικά μεθοδική και αφοσιωμένη νεαρή μπαλαρίνα Νίνα (Νatalie Portman) στην προσπάθεια της να ενσαρκώσει τον ρόλο της καριέρας της, την βασίλισσα των κύκνων στο διαχρονικό αριστούργημα του Tchaikovsky. Πολύ σύντομα όμως γίνετε προφανής η αδυναμία της να ερμηνεύσει το alter ego της, τον μαύρο κύκνο. Παρόλο που διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά που προϋποθέτει η ενσάρκωση που λευκού κύκνου (προσήλωση, ευαισθησία, αγνότητα) υστερεί σε όλα εκείνα που συνθέτουν την οντότητα του μαύρου κύκνου (αισθησιασμός, αυθορμητισμός, δυναμικότητα). Η ελλειμματική της απόδοση και η ψύχωση της για την σωστή διεκπεραίωση του ρόλου εντείνονται στην διάρκεια της ταινίας από την ναρκισσιστική και δεσποτική φιγούρα της μητέρας της (Barbara Hershey), πρώην μπαλαρίνας, αλλά και από την αισθησιακή και κάπως αναρχική παρουσία της Λίλη (Mila Kunis) μιας μπαλαρίνας που διαθέτει στο έπακρο τα στοιχεία του ρόλου.
Η σταδιακή κάθοδος προς την παράνοια και τα πρώτα σημάδια ψυχωτικής διαταραχής εμφανίζονται από τις πρώτες κιόλας σκηνές. Μια ξεκάθαρη διάγνωση της διαταραχής που βασανίζει την ηρωίδα θα ήταν σχετικά δύσκολη καθώς τα συμπτώματα που παρουσιάζει δεν άπτονται μοναδικά σε μια συγκεκριμένη διαταραχή (π.χ. Σχιζοφρένεια) αλλά παρουσιάζονται σε ένα ευρύτερο φάσμα ψυχωτικών διαταραχών. Ο Arronofsky δεν επιδιώκει να δημιουργήσει μια μεγάλη ανατροπή όπου μονάχα στο τέλος διαπιστώνεται η ψυχοπάθεια της Νίνας, τουναντίον μας παρουσιάζει μεμονωμένα ψήγματα της παράνοιας της κατά την διάρκεια του έργου ούτως ώστε, υποψιασμένοι πλέον, να βυθιστούμε μαζί της στον εφιάλτη.
Τα αρχικά σημάδια στο Black Swan εμφανίζονται μαζί με τον αρχικό της προβληματισμό για το εάν εν τέλει είναι ικανή να ενσαρκώσει τον μαύρο κύκνο. Οι οπτικές παραισθήσεις που έχει προβάλουν κυρίως την δυναμική και πιο απελευθερωμένη πλευρά της, εκείνη δηλαδή που απεγνωσμένα αναζητά για να πλησιάσει την τελειότητα. Ο χαρακτήρας της Mila Kunis αποτελεί όλα εκείνα που η Νίνα επιθυμεί να αποκτήσει και δεν έχει το θάρρος να το κάνει. Ο αυθορμητισμός της Λίλη, η σεξουαλικότητα της και η σαγηνευτική της αύρα θα αναστατώσουν τον κόσμο της Νίνα και οι προσωπικότητες τους θα συγκρουστούν με αποτέλεσμα την ψύχωση της να κορυφωθεί. Η φιγούρα της μητέρας ενεργεί πολύ ουσιαστικά στην δημιουργία αυτής της ψύχωσης, πέρα από το γεγονός πως είναι ασφαλές να υποθέσουμε την μεταφορά κληρονομικής ψυχοπάθειας, η ασφυκτική ζωή που έχει υποβάλει την κόρη της, προσπαθώντας να διατηρήσει την παιδικότητα της και να αρνηθεί οποιαδήποτε ένδειξη ενηλικίωσης, έχει επιδράσει στον ψυχισμό την νεαρής καταστροφικά προκαλώντας μεγάλο τραύμα.
Όλα τα μέσα αφήγησης που χρησιμοποιεί ο Arronofsky στο Black Swan είναι επιμελώς τοποθετημένα για να αποδώσουν με τον βέλτιστο τρόπο τον παρανοϊκό κόσμο της νεαρής μπαλαρίνας. Με κύριο αφηγηματικό μέσο την χρωματική παλέτα, ως επί το πλείστον άσπρο-μαύρο, ο σκηνοθέτης δίνει έμφαση στο δίπολο της φύσεως της Νίνας που βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με αποτέλεσμα αυτή την εσωτερική πάλη να την εξωτερικεύει στον κόσμο. Από τις μοναδικές στιγμές όπου παρεμβάλλονται άλλα χρώματα στην παλέτα είναι η σκηνή του κλαμπ. Τα χρώματα που κυριαρχούν στην σκηνή αυτή είναι το κόκκινο και το πράσινο τα οποία θεωρούνται συμπληρωματικά, δηλαδή βρίσκονται απέναντι το ένα από το άλλο στον χρωματικό τροχό,αποτελούν εν ολίγοις δύο διαφορετικές πτυχές που ο συγκερασμός τους όμως τα αναδεικνύει. Το συγκεκριμένο περιστατικό είναι και η αρχή του τέλους για την Νίνα καθώς ανακαλύπτουμε την σφοδρή εξέλιξη της ψύχωσης της. Η ψυχοτροπική ουσία που καταναλώνει πυροδοτεί το σοβαρότερο επεισόδιο της έως τότε καθώς πιστεύει πως μεταξύ εκείνης και της Λίλη υπήρξε κάποια σεξουαλική πράξη,πράγμα που διαπιστώνεται στην συνέχεια ως ψευδές. Είναι γνωστό από ιατρικές μελέτης πως η χρήση ψυχοτροπικών ουσιών μπορεί είτε να φέρει στην επιφάνεια μια διαταραχή που δεν είχε εκδηλωθεί μέχρι πρότινος είτε να εντείνει την σοβαρότητα ήδη υπάρχουσας.
Το τέλος της ταινίας επαληθεύει της υποψίες μας και συνθέτοντας όλες τις συνιστώσες όπου μας έχει παρουσιάσει ωθεί την ηρωίδα στην αποθέωση της αλλά και στον θάνατο. Η ολοκληρωτική κυριαρχία της ψύχωσης της αλλά και του συνδρόμου καταδίωξης που την πλήττει θα είναι υπεύθυνα της αυτοκαταστροφής. Όταν έχει έρθει πια η ώρα της μεγάλης πρεμιέρας η καθυστέρηση της Νίνας να παρουσιαστεί δίνει τον ρόλο της στην αντικαταστάτρια της Λίλη. Με τον ερχομό της όμως παίρνει πάλι τον ρόλο και αυτό γίνετε αφορμή οι δύο ηρωίδες να συγκρουστούν με την Νίνα να την μαχαιρώνει. Εκείνο που αποκαλύπτεται στην πραγματικότητα είναι πως ο διαπληκτισμός του δεν ήταν παρά ακόμη ένα ψυχωτικό επεισόδιο όπου η Νίνα αντί να μαχαιρώσει την Λίλη στην πραγματικότητα είχε στρέψει το κομμάτι γυαλί στον εαυτό της. Ο καθρέπτης όπου με το σπάσιμο του μοιράζει το είδωλο της Νίνας σε πολλαπλά είδωλα μας υπενθυμίζει την ταραγμένη και κομματιασμένη της ύπαρξη καθώς ο εχθρός που την καταδίωκε και αποτελούσε το σκοτεινό και απελευθερωμένο alter ego της διαπιστώνεται πως ήταν η ίδια.
Το Black Swan δίνει έμφαση στην θολή νοητή γραμμή που χωρίζει το άτομο από την ψύχωση, πόσο μάλλον όταν αποζητά διακαώς την τελειότητα. Ο καλλιτέχνης έρχεται αντιμέτωπος με το ίδιος το χάος προσπαθώντας να στρέψει το βλέμμα στο βάθος της ψυχής του για να ανακαλύψει εκείνο που θα τον οδηγήσει στην απόλυτη ολοκλήρωση και θέωση. Η τρομερή ανισορροπία της ψυχικής κατάστασης όμως και ειδικά όταν συνοδεύεται από διαταραχή φέρνουν το άτομο αντιμέτωπο με τον χειρότερο εφιάλτη που οδηγεί στην πλήρη κατάλυση του.
