Λετισιά Κολομπανί: Ο χαρταετός
Μετά την “Πλεξούδα“, η Λετισιά Κολομπανί επανέρχεται να μας αφυπνίσει με το νέο της βιβλίο “Ο χαρταετός”. Μια προσωπική τραγωδία γίνεται η αφορμή να ξεκινήσει ένας αγώνας για να μορφωθούν τα παιδιά μιας πολύ φτωχικής περιοχής στην Ινδία. Από τη μακρινή Γαλλία, η εκπαιδευτικός Λένα έρχεται στην Ινδία για να ξεπεράσει το πένθος της. Εκεί σε μια απερίσκεπτη στιγμή που λίγο έλειψε να της στοιχίσει την ίδια της τη ζωή, διασώζεται από ένα μικρό κοριτσάκι με έναν χαρταετό. Η μικρή Λαλίτα, σε αντίθεση με το ομόηχο όνομά της, δεν έχει λαλιά, δε μιλάει. Προσπαθώντας να απωθήσει το τραύμα του ξεριζωμού από την οικογενειακή εστία, η Λαλίτα έχει κλειστεί στο καβούκι της, μόνο τα χέρια και τα πόδια της δουλεύουν ασταμάτητα στην ντάμπα (μικρή ταβέρνα, θα λέγαμε στα ελληνικά) που έχουν οι μακρινοί θείοι της, που την εκμεταλλεύονται. Μέχρι και όνομα της έχουν αλλάξει για να αλλοιώσουν ολοκληρωτικά και την ταυτότητα και την καταγωγή της. Κάστες και πεπρωμένο, ένα κουβάρι γεμάτο πόνο αλλά και ελπίδα: η ελπίδα ότι μαζί με τον χαρταετό θα πετάξουν ψηλότερα οι Νταλίτ, οι οποίοι θεωρούνται κατώτερης τάξης και “ανέγγιχτοι.”
Ινδία και κοινωνικές ανισότητες
Η μικρή Λαλίτα αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη Λένα, είναι η κόρη που δεν απέκτησε, το πνευματικό της παιδί. Μαζί τους και η Πρέετι, η νεαρή αρχηγός της Κόκκινης Ταξιαρχίας, μιας οργάνωσης που μάχεται (τις περισσότερες φορές με τη βία) για να καταστείλει την κακοποίηση κάθε μορφής και την εκμετάλλευση των κοριτσιών. Στην ομάδα για τη σύσταση του σχολείου έρχεται να προστεθεί κι ο νεαρός δάσκαλος, ο Κούμαρ, τρανή απόδειξη ότι η μείξη από διαφορετικές κάστες γεννά ένα απίστευτο σθένος και μια μαχητικότητα που μαρτυρά ότι το συγκρουσιακό κοινωνικό περιβάλλον μπορεί τελικά να επιφέρει την κοινωνική αλλαγή.
Και εν τέλει η κοινωνική δικαιοσύνη έρχεται, η Λαλίτα μπροστά στην εμπειρία του θανάτου και της υποδούλωσης ξαναβρίσκει τη χαμένη της φωνή και ταράζει συθέμελα όλο το καθεστώς πάνω στο οποίο έχουν οικοδομηθεί χρόνια τώρα οι κάστες. Στην ανάγνωση αυτής της ιστορίας εμείς, ο «δυτικός» κόσμος, μένουμε άναυδοι με τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, καθώς και με την παντελή σχεδόν εκπαίδευση. «Πόσο απέχουμε από αυτό».. σκεφτόμαστε επιπόλαια. Για να συνειδητοποιήσουμε, δευτερόλεπτα αργότερα, την κοινωνική αδικία και τις δικές μας διακρίσεις αναφορικά με το φύλο, την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση και τη θρησκεία. Και ναι, μπορεί να μας φαίνεται απόκοσμο να απαγορεύεται στους Νταλίτ, τη χαμηλότερη κάστα στην ιεραρχία, να αγγίζουν φυτά, λουλούδια και άτομα ανώτερης κάστας, αλλά και σήμερα σε όλον τον κόσμο είναι πολλοί εκείνοι που ζουν στο περιθώριο της ανθρωπότητας, βιώνοντας αδικίες και εκμετάλλευση (εργασιακή και σεξουαλική). Αν, δε, μιλήσουμε για τον άμαχο πληθυσμό στους πολέμους, τότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι οι επιπτώσεις των κοινωνικών αδικιών δεν περιορίζονται μόνο στα σύνορα της Ινδίας και ότι, τελικά, ο πολιτισμός (;) που γεννάει τις κάστες είναι και δικός μας…
Η ελπίδα (δε) χάνεται: η επανάσταση στις κάστες
Ο χαρταετός της Λαλίτας είναι το σήμα κατατεθέν και ένα μοναδικό αναγνωριστικό για τη σχέση της με την προστάτιδά της, τη Λένα. Ένα παιχνίδι που όμως μπορεί να το παρασύρει ο αέρας και να φύγει μακριά, να εξαφανιστεί από τον ορίζοντα. Σαν το κολάμ, το γεωμετρικό μοτίβο που φτιάχνει η Λαλίτα, μια τέχνη που γεννά ένα είδος φιλοσοφίας «ετούτα τα φευγαλέα και πρόσκαιρα έργα… γεννιούνται από τη σκόνη και ξαναγίνονται σκόνη με το καθένα τους να μας θυμίζει ότι μοιραζόμαστε μαζί τους το ίδιο πεπρωμένο…» (σελ.161).
Ο δικός μας, πανανθρώπινος συγγραφέας, ο Καζαντζάκης έχει τοποθετηθεί μοναδικά και με μία ρήση, που όπως πάντα, αφήνει ανεξίτηλο το σημάδι της στο μυαλό μας αλλάζοντας ίσως για πάντα την (προ) οπτική μας:
Ποια είναι η ορμή, απ’ όλες τις ορμές του Θεού, που ο άνθρωπος μπορεί να συλλάβει; Τούτη μονάχα: Μια κόκκινη γραμμή απάνω στη γης ξεκρίνουμε, μίαν κόκκινη αιματηρή γραμμή, που με αγώνα ανηφορίζει από την ύλη στα φυτά, από τα φυτά στα ζώα, από τα ζώα στον άνθρωπο… Ασκητική, Ν. Καζαντζάκης.
Βιβλιογραφία
Καζαντζάκης, Νίκος (1927). Ασκητική. Εκδόσεις Δίοπτρα (Επανέκδοση 2023).
