Μαγεία και ρεαλισμός! Δύο λέξεις που συνήθως δεν μπορούν να συμβιβαστούν και να υπάρξουν ταυτόχρονα, διότι η μία αναιρεί την άλλη. Από τη μία πλευρά έχουμε την πραγματικότητα και από την άλλη την φαντασία, που πολλές φορές γίνεται αχαλίνωτη.
Ωστόσο, στο χώρο της λογοτεχνίας, οι δύο όροι ήρθαν κοντά και “συνεργάστηκαν” με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός λογοτεχνικού ρεύματος που ονομάστηκε Μαγικός Ρεαλισμός. Η σύνθεση και συνύπαρξη των δύο τόσο διαφορετικών όρων δημιουργεί απορία αλλά αυξάνει ταυτόχρονα την επιθυμία να γνωρίσουμε το περιεχόμενο του μέσα σε ένα μυθιστόρημα.
Αυτό το λογοτεχνικό ρεύμα γεννήθηκε στη Λατινική Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του ‘30 και άνθισε στην ίδια ήπειρο στις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, ταυτόχρονα με την ευρύτερη άνθιση στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής – φαινόμενο που ονομάστηκε Boom –. Μαγεία και ρεαλισμός συνευρέθηκαν ως ρεύμα που αμφισβήτησε, ήρθε σε ρήξη με άλλα ρεύματα της εποχής, όπως ο μοντερνισμός και η ηθογραφία. Ο όρος Realismo Mágico χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό ιστορικό Franz Roh το 1925 και γρήγορα βρήκε την πρακτική και επιτυχημένη εφαρμογή του στη λογοτεχνική παραγωγή της Λατινικής Αμερικής.
Αλλά, γιατί πρώτα εκεί, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος. Όπως και κάθε καλλιτεχνικό ρεύμα, έτσι και ο Μαγικός Ρεαλισμός χρειάζεται ένα πρόσφορο κοινωνικό και πολιτιστικό έδαφος για να εμφανιστεί και να αναπτυχθεί. Στις χώρες της Νότιας Αμερικής, αναμίχθηκαν, μετά από την κατάκτηση τους από τους Ισπανούς, πολλές κουλτούρες, αντιλήψεις, θρησκείες, ήθη και έθιμα. Ταυτόχρονα, η κατάκτηση, με κύριο όπλο την Ισπανική γλώσσα, προσπάθησε να ενοποιήσει ή τουλάχιστον να ελέγξει διοικητικά εκείνο το πλήθος των διαφορετικών πληθυσμών. Με την κοινή γλώσσα των κατακτητών, η επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς της μεγάλης ηπείρου έγινε ευκολότερη και αποτελεσματικότερη.
Πάνω σε αυτό το γόνιμο έδαφος, στο χώρο της λογοτεχνίας, μαγεία και ρεαλισμός βρήκαν κοινούς δρόμους δίνοντας ένα έξοχο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Στον Μαγικό Ρεαλισμό περιγράφεται η καθημερινότητα με ενσωματωμένα στοιχεία μαγικά και μη ρεαλιστικά τα οποία, εντούτοις, δεν ξαφνιάζουν τους ήρωες, τους πρωταγωνιστές της καθημερινής ζωής. Τα μαγικά στοιχεία προέρχονται συνήθως από τον φυσικό κόσμο, από την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της ηπείρου. Τα εκτεταμένα δάση, η ζούγκλα του Αμαζονίου, τα ποτάμια ευνοούν τη θεώρηση της φύσης ως κάτι το μεγαλειώδες, πέρα από τις ανθρώπινες δυνάμεις. Αλλά, και τα πνεύματα των νεκρών εμφανίζονται και επηρεάζουν την καθημερινότητα των ανθρώπων, δίχως η παρουσία αυτή να τρομάζει ή να θεωρείται μη φυσιολογική.
Ο Μαγικός Ρεαλισμός έδωσε πολλά δείγματα και απέκτησε πολλούς συγγραφείς-εκπροσώπους του στο πέρασμα του χρόνου. Πιο γνωστοί στην ελληνική λογοτεχνική πραγματικότητα υπήρξαν ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ( Εκατό Χρόνια Μοναξιά), Ισαμπέλ Αλιέντε (Το Σπίτι των Πνευμάτων), αλλά και οι Μάριο Βάργκας Λιόσα, Κάρλος Φουέντες.
Μαγεία και ρεαλισμός: μία συνύπαρξη – όχι μονάχα στο χώρο της λογοτεχνίας – που πρόσφερε υπέροχα και διαχρονικά λογοτεχνικά κείμενα.
