Το τελευταίο διάστημα, η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη. Οι παραβιάσεις του FIR Αθηνών είναι καθημερινότητα, ενώ σημαντικούς τριγμούς αναμένεται να προκαλέσει το ζήτημα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Αξίζει, όμως, να ρίξουμε μία ματιά στα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων με αφορμή το Αιγαίο.
1912-1913: Βαλκανικοί Πολέμοι
Η ελληνική κυριαρχία παγιώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. Ο ελληνικός στόλος κατάφερε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να εκδιώξει τον τουρκικό στα στενά του Τσανάκαλε. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα νησιά του Β. Αιγαίου ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Μόνη εξαίρεση αποτελούσαν τα Δωδεκάνησα, τα οποία βρίσκονταν υπό ιταλικό έλεγχο.
1976: Η κρίση του Χόρα
Στις 6 Αυγούστου 1976, το ωκεανογραφικό Χόρα παραβιάζει την ελληνική υφαλοκρηπίδα στο Β. Αιγαίο με σκοπό τη διεξαγωγή ερευνών. Αμέσως, η ελληνική κυβέρνηση κινητοποιείται με σκοπό την εκτόνωση της έντασης. Ελλάδα και Τουρκία φτάνουν πολύ κοντά στα πρόθυρα πολέμου. Αξέχαστη έχει μείνει, άλλωστε, η φράση του Ανδρέα Παπανδρέου:
“Βυθίσατε το Χόρα”
Η αλήθεια είναι ότι η κρίση ήταν επακόλουθο της ανακάλυψης πετρελαίου στο κοίτασμα του Πρίνου στα ανοιχτά της Καβάλας το 1973. Το Χόρα ήταν τουρκικό ερευνητικό σκάφος που ναυπηγήθηκε το 1940.
Η κρίση επιλύθηκε δια της διπλωματικής οδού με προσφυγές της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά της Τουρκίας. Μάλιστα, αυτό το γεγονός αποτέλεσε την έναρξη της ελληνοτουρκικής διαμάχης για το Αιγαίο. Μετά από το περιστατικό του Χόρα, η Τουρκία άρχισε να εφαρμόζει το δόγμα των “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο.
1987: Η κρίση του Σισμίκ
Τον Μάρτιο του 1987, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είχαν σχεδόν καταρρεύσει και η απειλή πολέμου ήταν άμεση. Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Σισμίκ-1 με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων ξεκίνησε να διεξάγει έρευνες στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Λήμνου και Σαμοθράκης.
Αμέσως, προκλήθηκε τεράστια αναστάτωση και σε παραμεθόριες περιοχές διατάχτηκε ολιγόωρη επιστράτευση. Εννοείται ότι δεν έλειψαν περιστατικά επιδρομών σε σούπερ-μάρκετ.
Το αξιοπερίεργο είναι ότι η κρίση επιλύθηκε σχετικά γρήγορα και έγινε φανερό ότι επρόκειτο για μία διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας. Πολλοί κάνουν λόγο μέχρι και σήμερα για υπόγεια ανάμειξη των ΗΠΑ. Φυσικά, τίποτα δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Μετά από την κρίση του Σισμικ, οι δύο χώρες “πάγωσαν” το ζήτημα του Αιγαίου. Μέχρι το 1996, η ειρήνη είχε θεωρητικά “στεριώσει” στο Αιγαίο.
1996: Ιμία
Αναμφίβολα η πιο γνωστή κρίση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Μήλον της έριδος αποτέλεσαν δύο μη κατοικήσιμες βραχονησίδες στο νότιο Αιγαίο. Πολλά έχουν γραφεί και ειπωθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Πολλοί κάνουν λόγο για σκόπιμες πολιτικές που στόχευαν στην διπλωματική αποδυνάμωση της Ελλάδας. Κερδισμένη, όμως, δεν ήταν ούτε η Τουρκία, η οποία είδε το διεθνές της κύρος να μειώνεται σημαντικά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μόνες κερδισμένες ήταν οι ΗΠΑ κυρίως για λόγους γεωπολιτικής σταθερότητας.
Αξέχαστη έχει μείνει η φράση του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ:
“Θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για τη βοήθειά τους”
Κατά την κρίση των Ιμίων, τρεις Έλληνες αξιωματικοί έχασαν τη ζωή τους μετά την πτώση ελικοπτέρου. Το γεγονός αποδόθηκε σε τεχνικά λάθη και ελαττωματικό εξοπλισμό.
Παρόλο αυτά, η κρίση του 1996 εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο αινιγματικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
2018: Ίμια
Νέα κορύφωση παρατηρήθηκε τον Φεβρουάριο του 2018, όταν τουρκικό πλοίο συγκρούστηκε με ελληνικό στην περιοχή των Ιμίων. Οι ζημιές που κατεγράφησαν ήταν μόνο υλικές και ως θαύματος δεν υπήρξαν θύματα. Το περιστατικό εντάσσεται στα πλαίσια της συνεχιζόμενης τουρκικής προκλητικότητας τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Αν. Μεσόγειο.
Ειδικοί κάνουν λόγο για ένα προσωρινό φαινόμενο και αποκλείουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης της κρίσης. Αυτό το ενδεχόμενο μάλιστα απεύχονται όλοι…
