Johannes Gutenberg ή όπως είναι γνωστός στα ελληνικά, Ιωάννης Γουτεμβέργιος. Τακτικός αναγνώστης ή μη, ο καθένας οφείλει να γνωρίζει την παρακαταθήκη που άφησε ο πρώτος άνθρωπος που συστηματοποίησε την τυπογραφία. Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος προχώρησε την ανθρωπότητα ένα βήμα παρακάτω και απεβίωσε στις 3 Φεβρουαρίου 1468.
Η αρχή της ζωής του Γουτεμβέργιου και τα πρώτα βήματα
Παρόλο το ενδιαφέρον των ειδικών, πολύ λίγα στοιχεία είναι γνωστά για τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ιωάννη Γουτεμβέργιου. Οι ακριβέστερες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι γεννήθηκε το 1397 στο Μάιντς της Γερμανίας. Οι γονείς του ονομάζονται Φρίλε Γκένσφλάις και Έλσα Βίλσε από το Καλό Βουνό (Guten Berg). Έτσι κρατάει το όνομα της μητέρας του και ασκεί το επάγγελμα του πατέρα του, που ήταν χρυσοχόος.
Γύρω στο 1430 μετακομίζει στο Στρασβούργο, όπως φαίνεται από μια επιστολή που ανακαλύφθηκε. Δουλεύει το χρυσό και το σίδηρο. Μετά από τέσσερα χρόνια, το 1434, ξεκινά δειλά την ενασχόληση με την τυπογραφία. Μάλιστα, το 1438 ιδρύει μία εταιρεία κατασκευής καθρεπτών με επιγραφές. Αργότερα, σε δίκη από τους άλλους δύο συνεταίρους του, αποκαλύπτεται ότι κατείχε μυστικά ένα ξύλινο πιεστήριο χαρτιού, καθώς και υλικά που ήταν απαραίτητα γύρω από την έρευνα της εκτύπωσης.
Αν και είναι γνωστός ως ο «πατέρας» της τυπογραφίας, δεν είναι ο εφευρέτης των κινητών μεταλλικών στοιχείων που κάνουν δυνατή τη μαζική τύπωση. Ο εφευρέτης αυτών των στοιχείων είναι ο Ολλανδός Λαυρέντιος Κοστέρ. Όπως γίνεται πολύ συχνά στην επιστήμη, η αυθεντική ιδέα ανήκει σε άλλον από αυτόν που τελικά την υλοποιεί και γίνεται γνωστός. Φυσικά, και στην Ανατολή είχαν αναπτυχθεί παρόμοιες τεχνικές, τις οποίες ο Γουτεμβέργιος δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει.
Μέχρι τότε, η πλειονότητα των βιβλίων και των εγγράφων συντασσόταν είτε από λίγους ανθρώπους που ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν είτε στα μοναστήρια όπου οι μοναχοί διέσωζαν έργα της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας και θρησκευτικά κείμενα.
Οι σημαντικότερες εκτυπώσεις του
Μέχρι σήμερα, τα βιβλία που τυπώθηκαν από το Γουτεμβέργιο είναι ελάχιστα και θεωρούνται ύψιστης σημασίας και ομορφιάς από τους απανταχού βιβλιόφιλους. Το πρώτο βιβλίο που φαίνεται να τυπώθηκε ήταν το «Τουρκικό Ημερολόγιο», ένας τρόπος ειδοποίησης για την τότε επερχόμενη απειλή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς την Ευρώπη. Ακολούθησαν κάποιες σχολικές γραμματικές και συγχωροχάρτια.
Όμως, το αρτιότερο δείγμα της δουλειάς του είναι η Βίβλος. Χρειάστηκε σκληρή δουλειά και τουλάχιστον πέντε χρόνια δοκιμών, ώστε να επιτύχει. Τα σχέδια που βρίσκονται στο πλαίσιο των αντιτύπων, αλλιώς ρουμπρίκες, είναι ζωγραφισμένα στο χέρι ένα προς ένα, μετά από δοκιμές που έδειξαν ότι δεν αποδίδονταν σωστά στην εκτύπωση. Οι διακοσμήσεις της Βίβλου αποδίδονται σε διάφορους καλλιτέχνες και ιδρύματα. Αρκετά δημοφιλής θεωρία είναι αυτή όπου το αντίγραφο του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, φέρεται να το έχει ζωγραφίσει ο «Μάστορας των Παιγνιόχαρτων», ένας από τους πρώτους χαρακτήρες της χαρακτικής.
Άξια αναφοράς είναι και η εφευρετικότητα του Γουτεμβέργιου. Το πιεστήριο της εκτύπωσης είναι ένας συνδυασμός από το πιεστήριο οινοποιίας και κάποιων μηχανικών στοιχείων των βιβλιοδετείων. Μόνος του κατασκεύασε το βασικό σκελετό και έπειτα έδωσε ειδικές οδηγίες για την κατασκευή των επιμέρους εξαρτημάτων. Προχωρώντας σε αυτήν την εφεύρεση, έδωσε τη δυνατότητα της αμφίπλευρης τύπωσης, κάτι το οποίο μέχρι τότε ήταν αδύνατο. Σημαντική, επίσης, πρωτοπορία αποτέλεσε η δημιουργία μίας μελάνης, η οποία δεν ήταν υδατοδιαλυτή, αλλά είχε ως βάση κάποια έλαια. Έως εκείνη τη στιγμή, χρησιμοποιούνταν μελάνες με βάση το νερό που όταν έφτανε η ώρα της τύπωσης, «μάτωναν» πάνω στο χαρτί. Με την παρέμβαση του Γουτεμβέργιου, εκσυγχρονίστηκε και αυτό το κομμάτι.
Το τέλος του και η παρακαταθήκη του Γουτεμβέργιου στην ανθρωπότητα
Αν και ως χρυσοχόος, μεταλλουργός, εφευρέτης και κυρίως εκδότης διέπρεψε, η ζωή του δεν ήταν τόσο εύκολη. Οι κακές διαπραγματευτικές του ικανότητες και οι χείριστες συμφωνίες του με άτομα της εμπιστοσύνης του τον οδήγησαν σε δικαστικές διαμάχες. Ειδικότερα, ο συνέταιρός του στο τυπογραφείο, επειδή δεν υπήρξε ποτέ επίσημη κατοχύρωση της πατέντας του, τον έσυρε στα δικαστήρια και κατάφερε να του αρπάξει ολόκληρο το τυπογραφείο και τα έσοδα που απέφερε η Βίβλος.
Λόγω συμπόνιας, ένας ηγεμόνας από το Νασάου του προσέφερε θέση στην Αυλή του με την παροχή μισθού. Ο Γουτεμβέργιος πιεσμένος από την οικονομική του κατάσταση, τη δέχτηκε. Τελικά, πέθανε στην Αυλή του ηγεμόνα στις 3 Φεβρουαρίου 1468, πάμφτωχος και εξαθλιωμένος.
Παρόλο το λυπηρό τέλος του, ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος, χωρίς να το γνωρίζει, άλλαξε την ανθρωπότητα μια για πάντα. Η καθεστηκυία τάξη εκείνη την εποχή ήταν η μοναρχία και η εκκλησία. Οι δύο ακλόνητοι πυλώνες εξουσίας που όριζαν τη ζωή των ανθρώπων μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Ο σκοταδισμός σχετικά με τον άνθρωπο κυριαρχούσε και δεν επέτρεπε την ελεύθερη σκέψη και έκφραση, αφού εκτός από αυτό το κλίμα, επικρατούσε και η ανάγκη για επιβίωση. Ωστόσο, η τεχνοτροπία μείωσε το κόστος παραγωγής των βιβλίων και εν τέλει του προϊόντος. Η γνώση έγινε προσιτή σε μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού και όχι απλώς στους εκλεκτούς λίγους. Εκδημοκρατίστηκε σε μια εποχή που η έννοια της δημοκρατίας, όχι μόνο δεν υπήρχε, αλλά θεωρούταν κάτι που ήταν άξιο καταδίκης.
Έπειτα από αυτήν τη δεδομένη -για το σύγχρονο κόσμο- εφεύρεση, ακολούθησαν περίοδοι στις οποίες ο ανθρώπινος νους διευρύνθηκε και άνθισε σε όλους τους τομείς. Ενδεικτικά κάποιοι από αυτούς ήταν η εφευρετικότητα και η Τέχνη. Η Αναγέννηση έθεσε στέρεα θεμέλια με τον καιρό και ο πολίτης/υπήκοος άρχισε να διεκδικεί τα δικαιώματά του.
Ο Γουτεμβέργιος, μέχρι σήμερα συνεχίζει να αποτελεί έμπνευση για αρκετούς ανθρώπους, καθώς γύρω από τη σχεδόν άγνωστη ζωή του έχουν γραφτεί μελέτες, μυθιστορήματα και πολλά άλλα. Και όλα αυτά από έναν άνθρωπο που δημιούργησε εν αγνοία του μία από τις πιο σημαντικές αξίες του σύγχρονου πολιτισμού: ότι η γνώση ανήκει σε όλους.
Παρακάτω ακολουθεί σύντομο βίντεο με το πως δουλεύει η πρέσα εκτύπωσης του Γουτεμβέργιου:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο κείμενο:
Γουτεμβέργιος. Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 30/1/2021.
Βίβλος του Γουτεμβέργιου. Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 30/1/2021.
Ο Γουτεμβέργιος και η τυπογραφία. Ανακτήθηκε από https://www.bizdim.gr, τελευταία πρόσβαση στις 30/1/2021.
