Στις 27 Φεβρουαρίου 1936 πεθαίνει ο Ρώσος ιατρός, Ιβάν Παβλόφ. Στη διάρκεια της ζωής του, καθιερώθηκε στον τομέα του για τις έρευνες που έκανε πάνω στο πεπτικό σύστημα. Τα αποτελέσματα των ερευνών του χρησίμευσαν σε διάφορους τομείς της επιστήμης, με έμφαση στην ψυχολογία, ενώ το 1904 τιμήθηκε με το Νόμπελ Ιατρικής.
Η ζωή του Παβλόφ
Ο Ιβάν Παβλόφ γεννήθηκε στο Ριαζάν, ένα χωριό της Κεντρικής Ρωσίας το 1849. Η ακριβής ημερομηνία γέννησής του δεν έχει προσδιοριστεί, αφού λέγεται ότι γεννήθηκε είτε στις 14 είτε στις 26 Σεπτεμβρίου. Ο πατέρας του ήταν ιερέας και έτσι πήγε σε σχολείο της εκκλησίας. Μετά από αυτό αποφάσισε να ακολουθήσει σπουδές θεολογίας και συμμετείχε σε σεμινάριο για αυτό το λόγο.
Όμως, η προσήλωση των δασκάλων του όχι στη θεολογική γνώση, αλλά στην αντικειμενική προέλευση της γνώσης, τον έκανε να αλλάξει προσανατολισμό στις σπουδές του. Έτσι, απογοητεύοντας τον πατέρα του, πήγε στην Αγία Πετρούπολη, για να σπουδάσει χημικός και φυσιολόγος. Μετά την ολοκλήρωση της διατριβής του στην Αυτοκρατορική Ιατρική Ακαδημία το 1883, μελέτησε για δύο χρόνια δύο κλάδους της ιατρικής στη Γερμανία. Αφού εργάστηκε δίπλα σε σπουδαίους καρδιολόγους και γαστρεντερολόγους, γυρίζοντας στην πατρίδα του το πρώτο ζήτημα που διερεύνησε ήταν η μορφολογία του κυκλοφορικού συστήματος και η καρδιακή πίεση.
Αναφορικά με την προσωπική του ζωή, το 1881 παντρεύτηκε μία φοιτήτρια παιδαγωγικών, η οποία ήταν φίλη του συγγραφέα Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Μάλιστα, ο ίδιος ο Παβλόφ έχει αποδώσει μεγάλο μέρος της επιτυχίας του στη στήριξη της γυναίκας του, αν και πέρασαν μαζί πολλές δυσκολίες. Μία από αυτές ήταν ότι τα πρώτα χρόνια του γάμου τους, ο Παβλόφ ήταν τόσο φτωχός που χρειάστηκε να ζήσουν χωριστά.
Οι γνωστότερες ανακαλύψεις του
Στο ευρύ κοινό, ο Παβλόφ δεν είναι γνωστός για τις μελέτες του πάνω στο κυκλοφορικό και πεπτικό σύστημα, αλλά για το πείραμα που ονομάστηκε «Ο σκύλος του Παβλόφ». Βέβαια, πριν αναφερθεί το πείραμα, πρέπει να γίνει κατανοητή η πορεία που τον οδήγησε εκεί.
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, πριν το τέλος του 19ου αιώνα, ο Παβλόφ ασχολήθηκε με τη μελέτη διάφορων αντιδράσεων που είχαν τα ζώα, τόσο με εγχειρήσεις, όσο με πειράματα. Ειδικότερα, οι χειρουργικές του δεξιότητες του επέτρεπαν να κάνει ορισμένες εγχειρήσεις σε σκύλους, οι οποίες ήταν κατά τα φαινόμενα ανώδυνες, αν ληφθεί υπόψη ότι γίνονταν χωρίς αναισθησία. Εξάλλου έδινε κυρίως βάση στη μετεγχειρητική πορεία τους και στη μετέπειτα διατήρηση της υγείας τους.
Οι εγχειρήσεις του Παβλόφ συγκεντρώνονταν γύρω από τις λειτουργίες της καρδιάς και του πεπτικού συστήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μελέτη του πάνω στα νεύρα του στομαχιού και τον τρόπου που αυτά λειτουργούν στη διάρκεια της ζωής του ζώου.
Έτσι, ήταν φυσικό επακόλουθο, να φτάσει στο πείραμα που οδήγησε στη θεωρία της κλασικής εξαρτημένης μάθησης. Συγκεκριμένα, στην πρώτη φάση, η τροφή είχε ως αποτέλεσμα αύξηση της σιελόρροιας, ενώ το ουδέτερο ερέθισμα, δηλαδή το χτύπημα του κουδουνιού, δεν είχε καμία αντίδραση. Στη δεύτερη φάση, το ερέθισμα, δηλαδή ο ήχος του κουδουνιού, που προηγούνταν της τροφής, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της σιελόρροιας. Στην τρίτη και τελική φάση, το χτύπημα του κουδουνιού είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση σιελόρροιας, ανεξάρτητα αν ακολούθησε τροφή.
Έως λίγα χρόνια πριν το θάνατό του, ασχολήθηκε με την εφαρμογή της θεωρίας της κλασικής εξαρτημένης μάθησης, στην ανθρώπινη ψυχολογία και ιδιαίτερα στις ψυχώσεις. Μάλιστα, οι ιδέες του έστρωσαν το έδαφος για την ανάπτυξη της θεωρίας του συμπεριφορισμού από τον Τζον Γουότσον.
Η σχέση του Παβλόφ με το κομμουνιστικό καθεστώς
Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Παβλόφ ήταν αντίθετος με την επιβολή του κομμουνιστικού καθεστώτος και ουδέποτε το υποστήριξε. Η ηγεσία του κόμματος τον σεβόταν και στην πραγματικότητα τον χρειαζόταν, γιατί πρόβαλλε την εικόνα της επιστημονικής ανάπτυξης του κράτους. Βέβαια, στην εποχή μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, ενώ όλη η χώρα αντιμετώπιζε τις συνέπειες, με κυρίαρχες τη φτώχεια και την πείνα, ο Ιβάν Παβλόφ ζήτησε απευθείας από το Λένιν να μεταφέρει το εργαστήριό του σε χώρα του εξωτερικού. Τότε, ο Λένιν του απάντησε ότι η χώρα τον έχει ανάγκη και ότι εφεξής θα έχει το ίδιο δελτίο σίτισης με έναν υψηλόβαθμο κομμουνιστή. Ο Παβλόφ συμφώνησε, μόνο με την προϋπόθεση ότι οι συνεργάτες του θα είχαν την ίδια μεταχείριση με τον ίδιο.
Το εργαστήριό του χρηματοδοτούνταν από κρατικές πηγές, κάτι που πολύ εύκολα θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει έναν στενόμυαλο και στρατευμένο επιστήμονα, όπως τόσοι και τόσοι. Ωστόσο, ο Παβλόφ διαφοροποιήθηκε πολύ έντονα σε όλη τη ζωή του και πάντα ήταν επικριτής του καθεστώτος της χώρας του.
Ίσως η ισχυρότερη απόδειξη αυτής της στάσης ζωής και της δύναμής του να κατακρίνει το κομμουνιστικό καθεστώς τόσο ανοιχτά, ήταν η επιστροφή του από την πρώτη του επίσκεψη στις ΗΠΑ. Όταν, λοιπόν, γύρισε, αποκήρυξε τον κομμουνισμό, αναφέροντας το Μαρξισμό ως σαθρή ιδεολογική βάση.
Η παρακαταθήκη του
Ο Ιβάν Παβλόφ αποτελεί πλέον ένα παράδειγμα αφοσιωμένου επιστήμονα με έντονη πολιτική και κοινωνική οξυδέρκεια. Οι έρευνές του και τα πορίσματά τους έθεσαν μία αξιοπρεπή για εκείνη την εποχή βάση για την ανάπτυξη της σύγχρονης ψυχολογίας. Παρόλη την αναγνώριση της σημασίας του έργου του για την ψυχολογία και την απονομή ενός Νόμπελ Ιατρικής το 1904, για την έρευνά του στο πεπτικό σύστημα, οι μέθοδοί του πλέον θεωρούνται απαρχαιωμένες και σε μερικές περιπτώσεις κακοποιητικές. Ιδιαίτερα η μέθοδος να κρατάει ζωντανά τα πειραματόζωα, ενώ έκανε εγχείρηση, έχει επικριθεί αρκετά.
Κλείνοντας, μιλώντας για έναν σπουδαίο επιστήμονα, όπως ο Ιβάν Παβλόφ, είναι θεμιτό να αναγνωρίζουμε όλες τις πλευρές τις ζωής του, χωρίς να συσκοτίζονται τα «γκρίζα» σημεία. Για τον λόγο αυτό, το αρκετά επεξηγηματικό βίντεο σχετικά με το έργο του Ιβάν Παβλόφ:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
Ivan Pavlov. Ανακτήθηκε από www.britannica.com, τελευταία πρόσβαση στις 26/02/2021.
Ιβάν Παβλόφ. Ανακτήθηκε από el.wikipedia., τελευταία πρόσβαση στις 26/02/2021.
