Ο Ευγένιος Ιονέσκο ήταν θεατρικός συγγραφέας και θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές του Θεάτρου του Παραλόγου, παρόλο που το πρώτο του θεατρικό έργο το έγραψε μόλις στα 39 του έτη. Τι είναι, όμως, το Θέατρο του Παραλόγου; Έχει να κάνει με το είδος θεάτρου που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Πιο συγκεκριμένα στις αρχές του 1950.
Παράλληλα, όμως, έχει σχέση και με το “παράλογο” στον χαρακτήρα των ηρώων σε κάθε έργο και με την τραγική αλλά και την κωμική πλευρά του ίδιου του έργου. Ο Ιονέσκο μέσα από τα έργα του, που ήταν κωμωδίες, και τους “ανούσιους” διαλόγους, προσπαθούσε να δείξει ένα κομμάτι της τραγικής πραγματικότητας, που φαίνεται να αφορά τον κόσμο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακόμα, ο Ιονέσκο είχε σκοπό να δείξει στη σκηνή καταστάσεις που θα θεωρούσαμε στην καθημερινή ζωή “γελοίες“. Οι χαρακτήρες συχνά φαίνεται να μιλάνε για θέματα της καθημερινότητάς τους, χωρίς να περιέχεται κάποιο βαθύτερο νόημα. Έτσι, το “παράλογο” προκύπτει μέσα ακριβώς από αυτήν την απουσία του νοήματος.
Η ζωή των μετακομίσεων και η πρώτη επαφή με την συγγραφή
Ο Ευγένιος Ιονέσκο γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου του 1909 στην πόλη Σλάτινα της Ρουμανίας. Βρέφος, ακόμα, μετακόμισε με την οικογένειά του στην Γαλλία, καθώς ήταν ο τόπος καταγωγής της μητέρας του, Τερέζ Πικάρ. Εκεί έζησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόνο με την μητέρα του, διότι ο πατέρας του είχε γυρίσει στη Ρουμανία για να συμμετάσχει στον πόλεμο.
Στα 16 του χρόνια, το 1925, μετά το διαζύγιο των γονιών του μετακόμισε μαζί με τον πατέρα του στη Ρουμανία. Εκεί έμαθε ρουμανικά και τέλειωσε το σχολείο και τις σπουδές του στη Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου. Από το 1928, άρχισε να γράφει σε διάφορα περιοδικά της εποχής, όπως το Critica, το Axa, το Fapta, το Ideea, το Româneasca και το Zodiac, δημοσιεύει άρθρα και τα πρώτα του ποιήματα, έχοντας μεγάλη επιτυχία. Ταυτόχρονα, εργαζόταν ως καθηγητής Γαλλικών, συντηρώντας, έτσι, τον εαυτό του με δικά του χρήματα, καθώς δεν είχε καλές σχέσεις με τον πατέρα του, ακόμη κι αν ζούσαν στο ίδιο σπίτι.
Το 1938 του δίνεται από το κράτος υποτροφία για να πάει στο Παρίσι και να γράψει μια διατριβή με τίτλο “Το θέμα της αμαρτίας και το θέμα του θανάτου στη γαλλική ποίηση μετά τον Μποντλέρ”, αλλά δεν την ολοκληρώνει ποτέ. Ένα χρόνο μετά, το 1939 που ξεκινάει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος επιστρέφει με τη γυναίκα του, Ροντίκα Μπουριλεάνου, την οποία παντρεύτηκε το 1936, στη Ρουμανία και εργάζεται ξανά ως καθηγητής γαλλικών στο γυμνάσιο Sfântul Sava του Βουκουρεστίου. Aυτή ήταν, όμως, μια απόφαση που σύντομα μετάνιωσε, αφού τα πράγματα στην Ρουμανία δεν κυλούσαν τόσο καλά λόγω του ολοκληρωτισμού και του πολέμου γενικότερα.
Η επιστροφή του Ιονέσκο στη Γαλλία και το πρώτο έργο
Μετά από μερικές δυσκολίες τον Μάιο του 1942, με τη βοήθεια κάποιων φίλων που του εξέδωσαν ταξιδιωτικά έγγραφα, μπόρεσε αυτός και η γυναίκα του να πάνε πίσω στην Γαλλία, όπου και έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ενώ στην αρχή ζούσε στη Μασσαλία και ήταν πολιτικός ακόλουθος στην πρεσβεία της Ρουμανίας, το 1945 μετακομίζει στο Παρίσι. Κι έτσι μέχρι το 1949 εργάζεται ως μεταφραστής στον Ρουμάνο ποιητή Ουρμούζ.
Έτσι φτάνουμε στο 1948, όπου γράφει το πρώτο του έργο με τίτλο “Η Φαλακρή τραγουδίστρια”. Το ίδιο το έργο παίρνει μέρος στο σαλόνι του σπιτιού της κυρίας και του κυρίου Σμιθ. Ένα απλό απόγευμα αιφνιδιάζονται από την επίσκεψη της κυρίας και του κυρίου Μάρτιν. Ο διάλογος μεταξύ των ζευγαριών φαίνεται να είναι ανιαρός και σκιαγραφεί την επιφανειακή και τυπική σχέση που έχουν. Τον “άδειο” διάλογό τους διακόπτει η είσοδος ενός πυροσβέστη και τα ποιήματα που απαγγέλει η υπηρέτρια, η Μαίρη. Ουσιαστικά το έργο είναι αντι-θεματικό, καθώς δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο θέμα που εξελίσσεται ανάμεσα στους χαρακτήρες.
Η πρώτη εμφάνιση του έργου στη σκηνή έγινε το 1950 στο Θέατρο des Noctambules στο Παρίσι και ήταν κάτι πρωτοποριακό για την εποχή του. Παρόλο που φαίνεται να είχε μια σταδιακή επιτυχία στο κοινό, δεν ήταν για όλους έτσι. Κάποιοι Γάλλοι διανοούμενοι δε συμφώνησαν ούτε εύκολα αλλά ούτε γρήγορα με αυτόν τον ενθουσιασμό. Εντούτοις βλέπουμε ότι “Η Φαλακρή Τραγουδίστρια” αν και χρειάστηκε χρόνο να αναγνωριστεί, αποτέλεσε τελικά ορόσημο για την θεατρική ιστορία. Αυτό ήταν και το ξεκίνημα του Θεάτρου του Παραλόγου.
Υπόλοιπα σημαντικά έργα του Ευγένιου Ιονέσκο
Μέσα από τις μεταφορές των έργων του, ο Ευγένιος Ιονέσκο φαίνεται να “έκρυβε” πολλές φορές μια ιστορική πτυχή, την οποία έζησε και ο ίδιος, και συγκεκριμένα κάτι που ήθελε να εκφράσει. Με τον πρωταγωνιστή Μπερανζέ, που εμφανίζεται σε πολλά έργα του, απεικονίζει, όπως λέει και ο ίδιος σε μια συνέντευξή του, μια καρικατούρα του εαυτού του. Κάποια έργα από αυτά είναι το “Δολοφόνος χωρίς αμοιβή” (1950) και “Ο Ρινόκερος” (1959). Το τελευταίο αυτό έργο, το οποίο θεωρείται ένα και από τα πιο δημοφιλή έργα του συγγραφέα, αντικατοπτρίζει την άνοδο του ολοκληρωτισμού στην Ρουμανία και συγκεκριμένα τη Σιδηρά Φρουρά. Το σκηνικό παίρνει μέρος σε μια μικρή περιοχή της Γαλλίας και με την ξαφνική εμφάνιση μιας επιδημίας, της “ρινοκερίτιδας”.
Επιπλέον, σημαντικό είναι και το έργο με όνομα “Το Μάθημα” (1951), όπου αποδομεί την εξουσία του δασκάλου ενάντια σε μια μαθήτρια. Σιγά σιγά το θέμα της μάθησης καταλήγει σε ένα παιχνίδι εξουσίας και τελικά σε ένα κακό τέλος, τον ίδιο τον θάνατο αυτής της μαθήτριας και την αποκάλυψη της αλήθειας, ήταν τελικά ο πρώτος φόνος αυτού του δασκάλου; Τέλος, αξιοσημείωτο είναι να αναφερθεί το έργο του “Ο Βασιλιάς πεθαίνει” (1962), καθώς πέρα από σημαντικό είναι και το τελευταίο έργο που αναφέρει ο Ιονέσκο τον χαρακτήρα του Μπερανζέ. Στο εξής έργο ο Μπερανζέ είναι ένας βασιλιάς που μαθαίνει ότι θα πεθάνει μέσα σε 90 λεπτά, και το έργο εστιάζει στη διαδικασία με την οποία ο χαρακτήρας αποδέχεται το αναπόφευκτο τέλος της ζωής του. Εδώ ο Ευγένιος Ιονέσκο ξεκάθαρα σκιαγραφεί την πάλη του ανθρώπου απέναντι στη φθορά, τον θάνατο και την απώλεια εξουσίας.
Βραβεία και η ζωή πέρα από την συγγραφή
Αν και ο Ευγένιος Ιονέσκο ήταν ένας μοναχικός άνθρωπος -μάλιστα είχε αναφέρει και σε μια συνέντευξη πως ακόμα κι ας έχει φίλους προτιμάει τη μοναξιά- ήταν και ιδιαίτερα φιλεύσπλαχνος. Ως άνθρωπος που έζησε δύο Παγκόσμιους Πολέμους και βαθιά τραυματισμένος από αυτά τα γεγονότα, έπαιρνε μέρος πολλές φορές σε συναντήσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως αυτή στη Βέργη το 1985, καθώς ήταν μέλος της C.I.E.L. (Comité international des écrivains pour la liberté – υπέρ της τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας των επιστημόνων, των καλλιτεχνών και των συγγραφέων σε όλο τον κόσμο). Παράλληλα, με το έργο του να γίνεται όλο και πιο δημοφιλές καθημερινά, το 1985 κερδίζει το βραβείο T S. Eliot-Ingersoll στο Σικάγο και λίγα χρόνια μετά στις 7 Μαΐου του 1989 κερδίζει το βραβείο Μολιέρου.
Τα τελευταία χρόνια και ο θάνατος του Ευγένιου Ιονέσκο
Ο Ευγένιος Ιονέσκο από νεαρή ηλικία ακόμα ήταν ευάλωτος στις ασθένειες. Αυτό ήταν ένας επίσης λόγος και για την ασταθή του ψυχική υγεία. Αλλά τα σοβαρότερα προβλήματα ήρθαν να τον κατατροπώσουν από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα. Προβλήματα όρασης οδήγησαν σε κρίσιμες για την εποχή χειρουργικές επεμβάσεις, αποφέροντας ψυχική και σωματική εξάντληση. Καθώς φτάνουμε στα τελευταία χρόνια της ζωής του, μαθαίνουμε ότι έπασχε από μια σοβαρή μορφή ψωρίασης. Αυτή φαίνεται να προκαλούσε επιπλοκές στην υγεία του και έντονες σωματικές ενοχλήσεις. Κι έτσι, το τέλος τον βρίσκει στην οικία του στο Παρίσι στις 28 Μαρτίου του 1994, στα 85 του έτη.
Πηγές άρθρου:
The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2024, March 24). Eugène Ionesco | French absurdist playwright & theatre of the absurd pioneer. Encyclopedia Britannica. Τελευταία προσπέλαση https://www.britannica.com/biography/Eugene-Ionesco
Wayback machine. (n.d.). https://web.archive.org/web/20110514064409/http://www.ionesco.org/
An Interview with Eugene Ionesco on JSTOR. (n.d.). www.jstor.org. https://www.jstor.org/stable/25087829?read-now=1&seq=21#page_scan_tab_contents
An Interview with Ionesco on JSTOR. (n.d.). www.jstor.org. https://www.jstor.org/stable/1125091
https://www.youtube.com/watch?v=AAGSs5u98K8
Judith Jasmin, interview by Radio-Canada (1961) https://www.youtube.com/watch?v=Qih8bwcfh1U
Team, L. (2019, October 14). Η φαλακρή τραγουδίστρια. LiFO.gr. https://www.lifo.gr/culture/theatro/i-falakri-tragoydistria-0
