[punica-dropcap]O[/punica-dropcap] Karl Marx υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους και μια από τις πιο καταλυτικές προσωπικότητες για την εξέλιξη της πολιτικής σκέψης και ιστορίας του 19ου αιώνα. Η ιδεολογία του Μαρξισμού, που διατύπωνε πως οι κοινωνίες αναπτύσσονται μόνο μέσω της πάλης των τάξεων, υπήρξε θεμέλια λίθος στη διαμόρφωση του Κομμουνιστικού κινήματος και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης.
Γέννηση και Νεαρή ηλικία
O Marx γεννήθηκε στις 5 Μαΐου του 1818 στο Τρίερ της Πρωσίας από τον Heinrich Marx και την Henriette Pressburg και ανήκε σε μια μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια. Ο πατέρας του, αν και καταγόταν από οικογένεια ραββίνων, βαφτίστηκε Λουθηρανός το 1824, για να μπορέσει να γίνει δικηγόρος, καθώς απαγορεύονταν από άτομα ιουδαϊκής πίστης να ασκούν ανώτερα επαγγέλματα. Μαζί του βαφτίστηκαν και τα παιδιά του, τα οποία μεγάλωναν με ιδιαίτερα φιλελεύθερες ιδέες για την εποχή.
Ο νεαρός Karl, ο τρίτος από τα εννιά παιδιά της οικογένειας Marx, εκπαιδεύτηκε κατ’ οίκον από τον πατέρα του ως το 1830, οπότε και στάλθηκε στο γυμνάσιο της Τρίερ. Διευθυντής τότε ήταν ο Hugo Wyttenbach που ήταν γνωστός για το γεγονός πως προσελάμβανε πολλούς φιλελεύθερους και ουμανιστές δασκάλους.
Ο Marx τελείωσε το γυμνάσιο με άριστα και τον Οκτώβριο του 1835 γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Εκεί, παρόλο που θέλει να σπουδάσει φιλοσοφία και λογοτεχνία, υποκύπτει στις πιέσεις του πατέρα του και σπουδάζει νομικά.
Η ζωή του στο πανεπιστήμιο ήταν γεμάτη περιπέτειες. Έγινε μέλος της οινοποτικής λέσχης της Ταβέρνας της Τρίερ, της οποίας μάλιστα διατέλεσε και πρόεδρος, μέλος μιας ποιητικής λέσχης με πολλούς πολιτικούς εξτρεμιστές και συμμετείχε ως και σε μονομαχία. Η συμπεριφορά του αυτή ανάγκασε τον πατέρα του να τον μεταφέρει στο πολύ πιο συντηρητικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Το καλοκαίρι που μεσολάβησε, ο Marx αρραβωνιάστηκε τον παιδικό του έρωτα, την Jenny von Westphalen, μια βαρώνη της Πρωσίας. Η σχέση τους, αν και δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτή, ευώδωσε, γιατί ο Marx κέρδισε τη συμπάθεια και αργότερα τη φιλία του πατέρα της, Ludwig von Westphalen, και κατάφερε να παντρευτεί την αγαπημένη του το 1843.
Νέοι Χεγκελιανοί
Τον Οκτώβριο του 1836 ο Marx φτάνει στο Βερολίνο. Εκεί, συναρπάζεται από τη φιλοσοφία και ψάχνει τρόπο να τη συνδυάσει με τις σπουδές του. Οι ιδέες του σπουδαίου Γερμανού φιλοσόφου Hegel, πατέρα της σύγχρονης διαλεκτικής, επηρεάζουν βαθύτατα το νεαρό Marx, που πιστεύει πως χωρίς φιλοσοφία τίποτα δεν είναι εφικτό.
Το 1837 γίνεται μέλος της ομάδας των Νέων Χεγκελιανών, με επικεφαλής τον Bruno Bauer. Τα μέλη της ομάδας αυτής αναζητούσαν συνδετικές γραμμές ανάμεσα στη μετα-αριστοτελική και τη μετα-χεγκελιανή φιλοσοφία. Επιπλέον, υποστήριζαν πως υπήρχαν μεγάλες διαλεκτικές προκλήσεις ακόμα, καθώς η πρωσική κοινωνία της εποχής απείχε μακράν από την τελειότητα. Μια κοινωνία με τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές διαφορές ανάμεσα στα μέλη της, με έντονο κυβερνητικό παρεμβατισμό και λογοκρισία και σοβαρές διακρίσεις εναντίων αλλόθρησκων.
Στις 30 Μαρτίου 1841 o Marx πήρε το πτυχίο του και κατέθεσε στο συγκριτικά πιο φιλελεύθερο Πανεπιστήμιο της Ιένας τη διατριβή του με θέμα τη «Σύγκριση των ατομικών θεωριών του Δημόκριτου και του Επίκουρου». Αν και είχε ονειρευτεί ακαδημαϊκή καριέρα, η εμπλοκή του με τους νεοχεγκελιανούς του έκλεισε την πόρτα σε όλα τα πανεπιστήμια.
Το 1842 μετακομίζει στην Κολονία και αρχίζει να γράφει στη ριζοσπαστική εφημερίδα Νέα της Ρηνανίας. Τα άρθρα του για το σοσιαλισμό και την οικονομία, τραβούν την προσοχή της κυβέρνησης που αρχίζει να λογοκρίνει την εφημερίδα. Η αντίδραση όμως των αρθρογράφων και η δριμύτατη κριτική κατά της Ρωσικής μοναρχίας, οδήγησαν τον Τσάρο Νικόλαο Ι να διατάξει το κλείσιμο της εφημερίδας το 1843.
Παρίσι 1843-1845
Το 1843 ο Marx μετακομίζει στο Παρίσι και γίνεται συνεκδότης και αρθρογράφος στην αριστερή εφημερίδα Γερμανογαλλικά Χρονικά. Η εφημερίδα, αν και εξέδωσε μόνο ένα φύλλο, έφτασε ως και την Πρωσία, με τις πρωσικές αρχές να διατάζουν πως αν ο Marx ή κάποιος άλλος αρθρογράφος πατούσε το πόδι του σε πρωσικό έδαφος να συλλαμβάνονταν αμέσως.
Ο Marx έγραψε δύο άρθρα: την «Εισαγωγή στη συμβολή της κριτικής της φιλοσοφίας του Hegel περί αριστεράς» και το «Για το Εβραϊκό ζήτημα», στο οποίο διαφάνηκε και η πεποίθηση του πως το προλεταριάτο είναι η κινητήρια δύναμη για την αλλαγή, αλλά και η πίστη του στο Κομμουνιστικό κίνημα.
Στην εφημερίδα έγραφε επίσης και ο αργότερα μεγάλος πολέμιος του Marx, ο θεωρητικός του αναρχισμού, Mikhail Bakunin.
Τα Γερμανογαλλικά Χρονικά κλείνουν μετά από μια διαφωνία του Marx με έναν άλλο συνεκδότη και έτσι ξεκινά να γράφει στη μοναδική εφημερίδα χωρίς λογοκρισία, τη ριζοσπαστική Vorwärts! ( Εμπρός!).
Marx και Εngels
H πιο καθοριστική γνωριμία για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Marx έρχεται στις 28 Αυγούστου 1844 στο Cafe de la Regence. Εκεί, ο Marx γνωρίζει τον Γερμανό φιλόσοφο, δημοσιογράφο, έμπορο και αργότερα επιστήθιο φίλο του, Frederich Engels, με τον οποίο θα συγγράψουν το 1848 το εμβληματικό Κομμουνιστικό Μανιφέστο.
Ο Engels παρουσιάζει στον Marx το έργο του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία του 1844» και τον πείθει πως η εργατική τάξη είναι αυτή που θα γίνει ο ενορχηστρωτής και το όργανο της τελικής Επανάστασης.
Ξεκινούν να συγγράφουν αμέσως μαζί και το πρώτο έργο που εκδίδουν είναι το 1845 η «Αγία Οικογένεια», μια κριτική στο έργο του πρώην μέντορα του Marx, Bruno Bauer.
Στο Παρίσι ο Marx στρέφεται στη μελέτη της πολιτικής οικονομίας και απορρίπτει όλα τα άλλα είδη φιλοσοφίας, καθώς θεωρεί πως δεν έχουν καμία πρακτική αξία.
Η φιλοσοφία είναι για τον πραγματικό κόσμο ό,τι είναι ο αυνανισμός για τη σεξουαλική πράξη.
Advertising
Καρλ Μαρξ.
Στη μελέτη της πολιτικής οικονομίας θα αφιερώσει όλη την υπόλοιπη ζωή του, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα τη θεωρία του Μαρξισμού, αλλά και το πιο ολοκληρωμένο έργο του, το Κεφάλαιο.
Ο Μαρξισμός έχει τρεις βασικές επιρροές: Τη διαλεκτική του Hegel, την οποία πλέον είχε εντελώς απορρίψει, το γαλλικό ουτοπικό σοσιαλισμό, όπως αυτός εκφραζόταν από τους τότε φιλοσόφους, και την αγγλική οικονομία.
Παράλληλα όμως, συνέχισε να αρθρογραφεί για την εφημερίδα Vorwärts!, ενώ τα άρθρα του δεν άργησαν να προκαλέσουν αίσθηση. Άρχισε να παρακολουθείται από μυστικούς αστυνομικούς και οι πρωσικές αρχές ζήτησαν την απέλασή του από την Γαλλία, αν δε σταματούσε την κριτική κατά της πρωσικής κυβέρνησης. Στις 3 Φεβρουαρίου 1845 εκδιώκεται με την οικογενειά του από το Παρίσι και αναζητά καταφύγιο στις Βρυξέλλες.
Bρυξέλλες 1845-1848
Στις Βρυξέλλες, που ήταν τόπος συγκέντρωσης πολλών εξόριστων σοσιαλιστών από όλη την Ευρώπη, τον ακολουθεί και ο Engel. Τον Ιούλιο και οι δύο πηγαίνουν στην Αγγλία και συναντιούνται με τους επικεφαλής των Chartists, ενός σοσιαλιστικού κινήματος της Βρετανίας. Το ταξίδι αυτό ήταν μια ευκαιρία για τον Marx να μελετήσει από κοντά την κίνηση της οικονομίας της Αγγλίας.
Σε συνεργασία με τον Engels, συγγράφει το έργο που ολοκληρώνει ακριβώς τη φιλοσοφία τους, τη Γερμανική Ιδεολογία. Με το έργο του αυτό, ο Marx αποκόπτεται εντελώς από τους νέους χεγκελιανούς φιλοσόφους, αλλά και από κάθε έννοια ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Η Γερμανική Ιδεολογία, αν και γράφτηκε σε μορφή σατιρικού κειμένου, δε γλίτωσε τη λογοκρισία, γι’ αυτό και εκδόθηκε μετά το θάνατο του Marx, το 1932.
Μετά την ολοκλήρωση αυτού του έργου, στράφηκε στο να διατυπώσει τη θεωρία και τις τακτικές του επαναστατικού εργατικού κινήματος υπό το πρίσμα της δικής του υλιστικής φιλοσοφίας. Το έργο του θα είχε ως στόχο να διαχωρίσει τον ουτοπικό σοσιαλισμό, όπου ο κάθε άνθρωπος θα στρέφονταν σε αυτόν μέσω της διανόησης, και στο δικό του υπαρκτό σοσιαλισμό, όπου μια ολόκληρη καταπιεσμένη τάξη θα επαναστατήσει για να ανατρέψει τις δομές της κοινωνίας.
Κομμουνιστικό Μανιφέστο
Το 1846 ο Marx έρχεται ξανά σε επαφή με μια μυστική εξτρεμιστική οργάνωση μεταναστών, το Σύνδεσμο των Δικαίων. Πίστευε πως ο Σύνδεσμος ήταν το πρότυπο οργάνωσης που θα μπορούσε να αποκτήσει ένα ενωμένο εργατικό κίνημα. Παρ’ όλα αυτά, θα έπρεπε να πάψει να είναι μυστικός και να αποκτήσει περισσότερο τη μορφή πολιτικού κόμματος.
Έτσι τον Ιούνιο του 1847, υπήρξε επανοργάνωση του Συνδέσμου ως μια πολιτική οργάνωση με στόχο τη συσπείρωση της εργατικής τάξης. Η λέξη Δικαίων αντικαθίσταται με τη λέξη Κομμουνιστών και το σύνθημα «όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια» από το «Προλετάριοι όλου του κόσμου, ενωθείτε!».
Έξι μήνες μετά, ο Σύνδεσμος αναθέτει στον Marx τη σύνταξη του Κομμουνιστικού Μανιφέστου που θα εξέφραζε τις θέσεις του κόμματος και που εκδόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1848.
Στο έργο αυτό εκτίθεται με μεγαλοφυή σαφήνεια και διαύγεια η νέα κοσμοαντίληψη, ο συνεπής υλισμός που αγκαλιάζει και την περιοχή της κοινωνικής ζωής, η διαλεκτική σαν η πιο ολόπλευρη και βαθιά διδασκαλία της εξέλιξης, η θεωρία της ταξικής πάλης και ο κοσμοϊστορικός επαναστατικός ρόλος του προλεταριάτου, του δημιουργού της νέας, της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Βλαντιμίρ Λένιν.
Advertising
Oι πρώτες κίολας φράσεις του έδιναν ξεκάθαρα το στίγμα του Μαρξισμού: «Ολόκληρη η κοινωνική ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο παρά η πάλη των τάξεων».
Η επίδραση του Μανιφέστου ήταν καταλυτική για τις λαϊκές επαναστάσεις που ξέσπασαν στην Ευρώπη εκείνη την περίοδο. Ο Marx εκδιώκεται και επιστρέφει στην Κολονία, όμως τα επαναστατικά γεγονότα του 1848-1849 σε Γερμανία και Γαλλία θα έχουν ως αποτέλεσμα να απελαθεί και από τις δύο χώρες, και καθώς η Πρωσία θα αρνηθεί να τον επαναπατρίσει, θα καταφύγει στο Λονδίνο ως το τέλος της ζωής του.
Λονδίνο
Με την άφιξή του στο Λονδίνο, αφοσιώθηκε με την επαναστατική οργάνωση της εκεί εργατικής τάξης. Ξαναγίνεται αρθρογράφος για να βγάλει τα προς το ζην, αυτή τη φορά ως ευρωπαίος εκπρόσωπος της New York Tribune, ενώ ασχολείται πυρετωδώς και με τη συγγραφή των έργων του.
Το 1864 παίζει κυρίαρχο ρόλο στη σύγκλιση της Πρώτης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, που υπήρξε το έναυσμα για τη γέννηση δεκάδων λαϊκών κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το Κεφάλαιο
Στο Λονδίνο ολοκληρώνει και το πλέον μνημειώδες σύγγραμμά του, το έργο που τον κατέταξε στους πατέρες της κοινωνιολογίας, Το Κεφάλαιο.
Το Κεφάλαιο προέκυψε μετά από δύο δεκαετίες οικονομικοπολιτικών σπουδών και αποτελεί μια κριτική ανάλυση της πολιτικής οικονομίας με στόχο να αποκαλύψει τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Είναι πρόδρομος του σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής, αλλά και της πάλης των τάξεων που έχει τις ρίζες της στις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις παραγωγής.
Ο Marx κατορθώνει να ολοκληρώσει μόνο τον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου το 1871. Οι άλλοι δύο τόμοι θα ολοκληρωθούν και θα εκδοθούν βάσει των σημειώσεών του από το φίλο και συνεργάτη του Engels.
Θάνατος & Επίλογος
Ο Karl Marx αφήνει την τελευταία του πνοή στο Λονδίνο στις 14 Μαρτίου 1883. Θάφτηκε στο νεκροταφείο του Highgate του Λονδίνου, και συγκεκριμένα στο χώρο για τους άθεους και τους αγνωστικιστές.
Ο Engels είπε μεταξύ άλλων στην ελεγεία του: Στις 14 Μαρτίου στις τρεις και τέταρτο το απόγευμα, ο μεγαλύτερος εν ζωή σκεπτόμενος άνθρωπος έπαψε να υπάρχει. Έμεινε μόνος για μόλις δύο λεπτά κι όταν επιστρέψαμε τον βρήκαμε στην πολυθρόνα του να κοιμάται ήρεμα – αλλά για πάντα.
Ακολουθεί ένα σύντομο βίντεο με τη βιογραφία του Καρλ Μαρξ.
https://www.youtube.com/watch?v=0y5gC_hNx-c
Πηγές
