Ουίνστον Τσώρτσιλ: ο σπουδαιότερος Βρετανός όλων των εποχών ;

«Ποιον θεωρείτε το σπουδαιότερο Βρετανό όλων των εποχών;», το ερώτημα που τέθηκε στους Βρετανούς πολίτες, σε δημοσκόπηση που διεξήγαγε το BBC το 2002. «Ο Winston Leonard Spencer Churchill», αποφάνθηκαν.  Ο σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1874 και απεβίωσε στις 24 Ιανουαρίου 1965. Υπήρξε στρατιωτικός, πολεμικός ανταποκριτής, πολιτικός και δύο φορές Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας (1940 – 1945 και 1951 – 1955). Διακρίθηκε όμως, κι ως συγγραφέας, αλλά και ζωγράφος.

Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, αυτή την εξέχουσα προσωπικότητα!

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έμεινε στην ιστορία, ως ο «αρχιτέκτονας και πατέρας της νίκης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» και ένα από τα πιο οξυδερκή πνεύματα της σύγχρονης εποχής στη Γηραιά Αλβιώνα. Όπως εξάλλου είχε πει ο ίδιος: «η ιστορία θα είναι καλή μαζί μου γιατί σκοπεύω να τη γράψω εγώ» και εν πολλοίς την έγραψε. Ο Τσώρτσιλ είχε επίσης, πλούσιο συγγραφικό έργο, στο οποίο περίοπτη θέση κατέχουν τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος». Το 1953 τιμήθηκε για το πεντάτομο αυτό έργο με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Τσώρτσιλ συγκαταλέγεται και στους Ιδρυτές (founding fathers) του υπερεθνικού οργανισμού που μετεξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν, δηλαδή, ένας από τους 11 οραματιστές ηγέτες που ενέπνευσαν τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Σήμερα, συμπληρώνονται 52 χρόνια από το θάνατό του. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ μακροημέρευσε και είχε μία «γεμάτη» ζωή, ενώ βίωσε εκ του σύνεγγυς και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Όταν είχε ερωτηθεί για το μυστικό της μακροζωίας του, ήταν αποστομωτικός: «No sports, just whisky and cigars». Μην ξεχνάμε, ότι σε καθημερινή βάση απολάμβανε το αγαπημένο του ουίσκι με σόδα, αλλά και αρκετά πούρα «Romeo y Julieta». Ας δούμε όμως την ιστορία του, από την αρχή.

”Τα πούρα ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας του. Το όνομα του δόθηκε ακόμα και σε μάρκα, τα γνωστά πούρα Churchill”

Ο νέος Ουίνστον Τσώρτσιλ

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ γεννήθηκε σε ένα ανάκτορο στην Οξφόρδη. Αυτό δεν προκαλεί εντύπωση, αν αναλογιστούμε ότι ήταν γόνος εύπορης και αριστοκρατικής οικογένειας. Ο πατέρας του, λόρδος Ράντολφ Τσώρτσιλ ήταν πολιτικός και Υπουργός του Συντηρητικού Κόμματος στη Βρετανία. Η Αμερικανίδα μητέρα του Τζένι Τζέρομ, ήταν κόρη του Λέοναρντ Τζέρομ, τραπεζίτη και ιδιοκτήτη των New York Times. Στα μαθητικά του χρόνια, ο Ουίνστον δεν ξεχώρισε για τις επιδόσεις του στο σχολείο. Αντιθέτως, ήταν από κακός ως μέτριος μαθητής και δεν κατάφερε να περάσει στο Πανεπιστήμιο. Είχε αναπτύξει πάντως μια κλίση στην αγγλική φιλολογία και την ιστορία και κατάφερε, αφού έδωσε δύο φορές εξετάσεις, να περάσει στη Στρατιωτική Ακαδημία του Σάντχερστ το 1892. Εκεί ξεχώρισε και αποφοίτησε ως ένας από τους διακριθέντες σπουδαστές.

Το 1895 λοιπόν, σε ηλικία μόλις 21 ετών, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ γίνεται Αξιωματικός του ιππικού και στρατιωτικός παρατηρητής. Με τη δεύτερη αυτή ιδιότητα, θα σταλεί την ίδια χρονιά στην Κούβα για να παρακολουθήσει τις επαναστατικές εξελίξεις στο νησί, που διεκδικεί την ανεξαρτησία του από την Ισπανία. Εκεί, ανακαλύπτει τα περίφημα κουβανέζικα πούρα, τα οποία έκτοτε δεν αποχωρίζεται ποτέ και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας του. Σπάνια θα δει κάποιος φωτογραφία με τον Ουίνστον Τσώρτσιλ χωρίς να κρατάει ένα από τα αγαπημένα του πούρα «Romeo y Julieta». Μετά την Κούβα, εντάσσεται το 1896 στα βρετανικά στρατεύματα στην Ινδία και παίρνει μέρος σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το ίδιο θα συμβεί και το 1898, όταν οι βρετανικές δυνάμεις της Αιγύπτου επιχειρούν να ανακαταλάβουν το Σουδάν. Παράλληλα, καταγράφει τις στρατιωτικές εμπειρίες και εντυπώσεις του, αποκτώντας έτσι και την ιδιότητα του συγγραφέα.

Το 1899 σε ηλικία 25 ετών, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ασχολείται για πρώτη φορά ενεργά με την πολιτική και διεκδικεί βουλευτική έδρα με το κόμμα των Συντηρητικών (Τόρις). Μία προσπάθεια που δεν ευδοκιμεί. Έτσι, αφού δεν εκλέχθηκε, αποφασίζει να αναλάβει ξανά καθήκοντα πολεμικού ανταποκριτή. Αυτή τη φορά, βρέθηκε στη Νότια Αφρική για να καλύψει τον πόλεμο των Μπόερς, ως απεσταλμένος της λονδρέζικης εφημερίδας «Morning Post». Εκεί μάλιστα, αιχμαλωτίστηκε και κινδύνευσε να εκτελεστεί. Τελικά, φυλακίζεται στην Πρετόρια, από όπου όμως κατάφερε να αποδράσει.

”Με τη σύζυγο του Κλημεντίνη απέκτησαν 5 παιδιά. Ήταν παντρεμένοι από το 1908, ως το τέλος της ζωής του το 1965”

Η Ενασχόληση με την Πολιτική

Μπορεί η πρώτη απόπειρα του Ουίνστον Τσώρτσιλ να εκλεγεί βουλευτής να μην στέφθηκε με επιτυχία, η δεύτερη όμως, το 1900, ευοδώθηκε, οδηγώντας τον στα βουλευτικά έδρανα του κόμματος των Συντηρητικών. Το 1904 θα διαφωνήσει με την επίσημη γραμμή του κόμματος των Τόρις σε διάφορα ζητήματα και θα προσχωρήσει στους Φιλελεύθερους, με τους οποίους επανεκλέγεται βουλευτής το 1906. Πολλά χρόνια μετά, το 1924, θα επιστρέψει ξανά στους Συντηρητικούς, ενώ θα δικαιολογήσει αυτές τις μεταπηδήσεις, με μία από τις πολλές παροιμιώδεις ατάκες του:

«Κάποιοι αλλάζουν απόψεις για χάρη του κόμματός τους, εγώ αλλάζω κόμμα για χάρη των απόψεών μου».

Τα πρώτα χρόνια της πολιτικής διαδρομής του Ουίνστον Τσώρτσιλ, δεν είναι αξιομνημόνευτα. Έχει πάντως έντονη παρουσία στη Βουλή των Κοινοτήτων και αναπτύσσει τη δική του ρητορική μέθοδο, που χαρακτηρίζεται από τους σχολαστικά προπαρασκευασμένους λόγους του. Κάποια προβλήματα ομιλίας που είχε από τα μαθητικά του χρόνια, δεν τον έχουν εγκαταλείψει.

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ αναλαμβάνει στην πορεία αρκετούς υπουργικούς θώκους σε διάφορους τομείς, ενώ τον διακατέχει ένα έντονα μεταρρυθμιστικό πνεύμα. Στο ενεργητικό του καταγράφονται επιτυχίες, αλλά και σημαντικές αποτυχίες. Τις σφοδρότερες επικρίσεις τις δέχεται κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, όντας ο ιθύνων νους, της καταστροφικής όπως αποδείχθηκε, για τις δυνάμεις της Αντάντ, εκστρατείας των Δαρδανελίων (Απρίλιος 1915 – Ιανουάριος 1916). Ως πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου (Υπουργός Ναυτικών), ο Τσώρτσιλ απεργάζεται ένα σχέδιο για την κατάληψη της χερσονήσου της Καλλίπολης μέσω θαλάσσης, κάτι που θα έπληττε ανεπανόρθωτα την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μια σειρά από λανθασμένους όμως χειρισμούς, οδηγεί σε παταγώδη αποτυχία, με καταστροφικές συνέπειες για τα συμμαχικά στρατεύματα. Παρ’όλα αυτά, στο τέλος του πολέμου αναγνωρίστηκε η γενικότερη θετική συμβολή του στην επιτυχημένη έκβαση του.

Τα χρόνια του μεσοπολέμου, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ αφιερώθηκε αρκετά στο συγγραφικό του έργο, ενώ συνέχισε να αναλαμβάνει διάφορες υπουργικές θέσεις. Όταν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, ήταν ο πρώτος που διείδε ότι κάτι τέτοιο ελλόχευε τεράστιους κινδύνους. Στο εν λόγω ζήτημα, οι απόψεις του ήταν αταλάντευτες και υπήρξε διαπρύσιος επικριτής κάθε μορφής συμβιβασμού, σε τέτοιο βαθμό που έκανε σκληρή κριτική και αντιπολίτευση ακόμα και στο ίδιο του το κόμμα. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ πολέμησε με σφοδρότητα την «πολιτική κατευνασμού» απέναντι σε αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα, που ακολούθησαν οι Πρωθυπουργοί Μπάλντουιν (1935 – 1937) και Τσάμπερλεν (1937 – 1940).

”Ο Τσώρτσιλ καθιέρωσε τον χαιρετισμό της νίκης με τα δύο δάχτυλα (σε σχήμα V)”

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ξέσπασε το 1939 και οι προβλέψεις του Ουίνστον Τσώρτσιλ επιβεβαιώθηκαν. Η Γαλλία συνθηκολογεί με τον Χίτλερ. Υπό το βάρος των εξελίξεων, η κυβέρνηση Τσάμπερλεν καταρρέει και ο Τσώρτσιλ αναλαμβάνει τον Μάιο του 1940 τις τύχες ενός ολόκληρου έθνους. Η πρώτη αυτή κυβερνητική του θητεία ως Πρωθυπουργός θα διαρκέσει ως το 1945. Η απαράμιλλη γενναιότητα και αποφασιστικότητα του, καθώς και η αδιαπραγμάτευτη στάση του απέναντι στο Ναζισμό, είναι τα στοιχεία που θα γείρουν σταδιακά την πλάστιγγα. Τα περίφημα διαγγέλματα του, συσπειρώνουν τους Βρετανούς και ανυψώνουν το κλονισμένο τους ηθικό. Ενώ επιδίωξη του Χίτλερ ήταν να επιτευχθεί μία συμφωνία με τη Βρετανία, η στάση του Ουίνστον Τσώρτσιλ ήταν αδιαπραγμάτευτη: ολοκληρωτική νίκη επί του εχθρού. Οι επιδέξιοι χειρισμοί του, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη σύναψη συμμαχίας μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας – ΗΠΑ – Σοβιετικής Ένωσης το 1942, που θα κρίνει την τελική νίκη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ταξίδεψε πέντε φορές στις ΗΠΑ και δύο στη Μόσχα, προκειμένου να χτίσει τη Συμμαχία και να χαράξει με τους ομολόγους του, Φραγκλίνο Ρούζβελτ και Ιωσήφ Στάλιν, την κοινή πολεμική προσπάθεια. Ο ανηλεής πάντως βομβαρδισμός και η ισοπέδωση της Μεσαιωνικής γερμανικής πόλης Δρέσδης το 1945, αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα συμβάντα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για το οποίο έντονες επικρίσεις δέχθηκε και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ.

Τα Μεταπολεμικά Χρόνια

Τον Φεβρουάριο του 1945, στην περίφημη «Διάσκεψη της Γιάλτας», Τσώρτσιλ, Ρούζβελτ και Στάλιν συναποφασίζουν τους μεταπολεμικούς διεθνείς συσχετισμούς και κατανέμουν τις «σφαίρες επιρροής» του καθενός. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, όμως, σύντομα, εκδηλώνει την πλήρη διαφωνία του για τις επιλογές της Σοβιετικής Ένωσης και εισαγάγει τον όρο «Σιδηρούν Παραπέτασμα», περιγράφοντας τη νοητή διαχωριστική γραμμή, μεταξύ κομμουνιστικού και «δυτικού» κόσμου. Θα υποστηρίξει ενεργά το σχηματισμό της ενωμένης Ευρώπης, αν και πάντα θα εμπνέεται από το μεγαλείο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Παρόλο που ο Ουίνστον Τσώρτσιλ χαρακτηρίστηκε «πατέρας της νίκης» και η δημοτικότητα του άγγιζε το 83%, χάνει τις εκλογές του 1945. Θεωρούνταν εθνικός ήρωας και ηγέτης εν καιρώ πολέμου, αλλά εν ειρήνη ο βρετανικός λαός επιθυμούσε έναν πολιτικό διαχειριστή, για την ανοικοδόμηση της χώρας. Τελικά, θα ξαναβρεθεί στον πρωθυπουργικό θώκο το 1951 και θα κυβερνήσει μέχρι το 1955, ενώ ενδιάμεσα τιμάται και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τη βουλευτική του ιδιότητα, τη διατηρεί μέχρι το 1964 όταν και παραιτείται, λίγο πριν από το τέλος της ζωής του. Απεβίωσε στις 24 Ιανουαρίου 1965 και αναπαύθηκε σε ένα χωριό της Οξφόρδης, κοντά στη γενέτειρά του.

Τσώρτσιλ και Ελλάδα

Θέλοντας να εξυμνήσει την ανδρεία και το θάρρος των Ελλήνων στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, λέγεται ότι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε πει:

«Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.»

Παρόλα αυτά, είναι αμφιλεγόμενο το κατά πόσον ειπώθηκε κάτι τέτοιο. Το Churchill Archives Center, ισχυρίζεται ότι δεν ελέχθη ποτέ. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η διασπορά της φήμης οφειλόταν σε λόγους εμψύχωσης του φρονήματος των μαχόμενων Ελλήνων. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, όμως, είχε σημαντική ανάμειξη στα εσωτερικά ζητήματα της Ελλάδας, την εποχή των Δεκεμβριανών. Η παρέμβαση του καθόρισε ως ένα βαθμό και τις μελλοντικές εξελίξεις. Η Βρετανία, ως παραδοσιακή ναυτική δύναμη, επεδίωκε τον πλήρη έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου και η διατήρηση της επιρροής της στην Ελλάδα, θεωρούνταν εκ των ων ουκ άνευ. Έτσι, έκρινε πως ο έλεγχος της Ελλάδας θα ήταν εφικτός μόνο αν διαλυόταν το ΕΑΜ και αποφάσισε να ενισχύσει τα βρετανικά στρατεύματα στην Ελλάδα. Η ένταση κλιμακώθηκε, με τα γνωστά αποτελέσματα.

 Οι Μνημειώδεις Ομιλίες του Ουίνστον Τσώρτσιλ

“I have nothing to offer but blood, toils, tears and sweat”

Οι ομιλίες και τα διαγγέλματα του Ουίνστον Τσώρτσιλ, συντέλεσαν στην ανύψωση του ηθικού του βρετανικού λαού. Όταν ο Χίτλερ πρότεινε στη Βρετανία συνθηκολόγηση και την απόσυρση των στρατευμάτων της από την Ευρώπη με αντάλλαγμα τη διατήρηση των αποικιών της, η βρετανική ελίτ διχάστηκε. Για τον Τσώρτσιλ όμως, μοναδικός στόχος ήταν η ολοκληρωτική νίκη επί του εχθρού. Η πρώτη του αγόρευση στη Βουλή των Κοινοτήτων ως Πρωθυπουργού το 1940, όπου αναγγέλλει τη συμμετοχή στον πόλεμο, ήταν ιστορική: «Δεν έχω τίποτα να σας προσφέρω εκτός από αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα. Έχουμε μπροστά μας ένα μαρτύριο της πιο οδυνηρής μορφής». Συγκλονιστικό ήταν και το διάγγελμα του, λίγο πριν ξεκινήσει η μάχη της Αγγλίας: «Θα πολεμήσουμε στη Γαλλία, θα πολεμήσουμε σε θάλασσες, ωκεανούς και στους αιθέρες. Θα υπερασπιστούμε το νησί μας, ότι κι αν μας κοστίσει…δεν θα παραδοθούμε ποτέ!»

Ιστορική και η ομιλία του “Their Finest Hour Speech” στις 18 Ιουνίου 1940:

Το επινίκιο διάγγελμα του Τσώρτσιλ “This is your victory” στις 8 Μαΐου 1945, λίγο μετά την παράδοση των Ναζί και την τελική επικράτηση των συμμαχικών δυνάμεων:

https://www.youtube.com/watch?v=qP5eOsufLxw

Το 1946, σε Πανεπιστημιακό Κολέγιο στο Μιζούρι χρησιμοποιεί τον όρο «Σιδηρούν Παραπέτασμα»

 Αποφθέγματα

Δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου, αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκύλο που γαβγίζει.

Κανείς δεν λέει πως η δημοκρατία είναι τέλεια. Αντιθέτως, η δημοκρατία είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης, εκτός όλων των υπολοίπων που δοκιμάστηκαν.

Ο καπιταλισμός έχει ένα ελάττωμα: την άνιση κατανομή του πλούτου. Ο σοσιαλισμός έχει ένα προτέρημα: την ίση κατανομή της φτώχειας.

Πολιτική είναι η ικανότητα του να παρουσιάζεις σήμερα το τι θα γίνει αύριο, και αύριο να εξηγείς γιατί δεν έγινε.

ΠΗΓΕΣ:
– Το ΒΗΜΑ / ΙΣΤΟΡΙΑ. Το Λεξικό των Ονομάτων που άλλαξαν τον κόσμο
– https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/docs/body/winston_churchill_el.pdf
– http://www.lifo.gr/team/sansimera
– https://el.wikipedia.org
– http://www.kathimerini.gr/article/h-sxesh-toy-tswrtsil-me-thn-ellada