Γούντι Άλεν: Ο πολυγραφότατος και υπερδραστήριος σκηνοθέτης

Ο Άλεν Στούαρτ Κόνιγκσμπεργκ (γνωστός ως Γούντι Άλεν) γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1935. Είναι Αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος, κωμικός, συγγραφέας και μουσικός. Οι ταινίες του τοποθετούνται από τον τραγικό ως τον κωμικό χώρο και τον έχουν αναδείξει ως έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς σκηνοθέτες εν ζωή. Έχει ξεχωρίσει για τη μεγάλη ταχύτητα στην παραγωγή του και το μεγάλο εύρος των έργων του. Γράφει και σκηνοθετεί ταινίες του, στην πλειοψηφία των οποίων παίζει κιόλας. Έχει επηρεαστεί από τον Ευρωπαϊκό κινηματογράφο, από τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, από έργα σχετικά με την εβραϊκή ταυτότητα και από τη Νέα Υόρκη, όπου γεννήθηκε και έζησε όλη τη ζωή του. Στην πραγματικότητα, η κινηματογραφική του περσόνα αποτελεί την ενσάρκωση ενός Εβραίου διανοούμενου της Νέας Υόρκης: νευρωτικός και εγωκεντρικός, κοσμοπολίτης και ταυτόχρονα ανασφαλής, με αυτοσαρκαστική αίσθηση του χιούμορ. Όντας μικρόσωμος (1,65 μέτρα), με αφρόντιστα μαλλιά, μεγάλη μύτη, τετράγωνα γυαλιά σε συνδυασμό με τα μπεζ, φαρδιά ρούχα που συνηθίζει να φοράει, δημιουργείται το κάπως «χαζό» ύφος του. Ακόμη, παίζει κλαρινέτο και από το 1997 είναι μέλος της Eddy Davis New Orleans Jazz Band της Νέα Υόρκης.

Το ξεκίνημα και η πορεία

Ο Άλεν Κόνιγκσμπεργκ αποφάσισε να αλλάξει το όνομά του, ενώ παράλληλα άρχισε να στέλνει αστεία σε κουτσομπολίστικες στήλες των εφημερίδων της Νέας Υόρκης. Έτσι γεννιέται ο Γούντι Άλεν.

Τη δεκαετία του ’50 άρχισε να δουλεύει ως σεναριογράφος σε τηλεοπτικά σόου. Μόλις 25 χρονών και κατάφερνε να βγάζει μέχρι και 1700 δολάρια την εβδομάδα ως κειμενογράφος στο The Gary Moore show. Το 1960 έκανε το ντεμπούτο του στο Μπροντγουέι με την παράσταση From A to Z και ταυτόχρονα ξεκίνησε να εργάζεται ως stand up κωμικός. Την ίδια εποχή ο ανερχόμενος Γούντι γνωρίζει και την Λουίζ Λάσερ, την οποία και παντρεύτηκε 6 χρόνια μετά.

Το ντεμπούτο του ως ηθοποιός το έκανε στο What’s New Pussy cat. Για την ταινία αυτή υπέγραψε και το σενάριο. Τους χαρακτήρες του σεναρίου του ενσάρκωναν μεταξύ άλλων η Ρόμι Σνάιντερ και ο Πίτερ Ο’Τουλ. Εξαιτίας του γεγονότος ότι έμεινε τελείως ανικανοποίητος από το τελικό αποτέλεσμα υποσχέθηκε στον εαυτό του ότι εφεξής δε θα ξαναέγραφε σενάριο αν δεν του ανέθεταν και τη σκηνοθεσία. Το πρώτο σκηνοθετικό του ντεμπούτο ήρθε την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1966, με την ταινία What’s Up Tiger Lilly? Επρόκειτο για την αμερικανική διασκευή μιας ολόκληρης Ιαπωνικής παραγωγής, μιας αστυνομικής περιπέτειας για την ακρίβεια, το Kagi No Kagi. Ουσιαστικά, ο Γούντι Άλεν αντικατέστησε όλους τους διαλόγους με αγγλικούς και μεταγλώττισε εν συνεχεία ολόκληρο το φιλμ. «Άλλη μια εφιαλτική, ηλίθια εμπειρία, μια φοιτητική άσκηση», είπε τότε, σχόλιο το οποίο ώθησε τότε τον παραγωγό της ταινίας να τον μηνύσει. Μετά τις εξαιρετικές κριτικές όμως που απέσπασε η ταινία, η μήνυση αποσύρθηκε.

Advertising

Advertisements

Την επόμενη χρονιά, το 1967, ο Άλεν συμμετέχει μπροστά από τις κάμερες, με ένα μικρό ρόλο, στην ταινία Casino Royale, κάτι που προφανώς το έκανε καθαρά για οικονομικούς και επικοινωνιακούς λόγους. «Βρήκα όλη αυτή την υπερπαραγωγή βλακώδη», δήλωσε. «Όλα είχαν να κάνουν με επίδειξη ηλιθιότητας, ξόδεμα φιλμ και χρημάτων». Προφανώς, ο Άλεν είχε έκτοτε μια περίεργη αντίληψη της έννοιας «επικοινωνιακός».

Διαβάστε επίσης Η «καταδίκη» του ωραίου φύλου. Από την Αθανασία Σταματοπούλου

Το 1971 γίνεται η «έκρηξη» του ταλέντου του. Η ταινία Bananas αποτελεί ίσως μέχρι και σήμερα την καλύτερη κωμωδία του Άλεν. Γυρίστηκε την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ και πρόκειται για μια ταινία σάτιρα της επανάστασης, της αμερικανικής τηλεόρασης και της επιρροής αυτής στα μυαλά του λαού των Η.Π.Α. Πέραν του ότι η συζυγός του, Λουίζ Λάσερ, πρωταγωνιστεί στις «Μπανάνες», το συγκεκριμένο φιλμ αποτέλεσε και το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Συλβέστερ Σταλόνε, καθώς συμμετέχει σε μια σύντομη, αλλά εκπληκτικά κωμική σκηνή, που διαδραματίζεται μέσα σε συρμό υπόγειου σιδηρόδρομου.

Το 1977 έρχεται η Annie Hall (ελληνικός τίτλος «Νευρικός Εραστής») να του χαρίσει 3 όσκαρ! Της σκηνοθεσίας, του πρωτότυπου σεναρίου και του Α’ Γυναικείου ρόλου για την Νταιάν Κίτον. Τη νύχτα της απονομής ο Άλεν απουσιάζει, καθώς η τελετή συμπέφτει με τη νύχτα που παίζει μουσική με τη μπάντα του. Όταν τον ρώτησαν γιατί δεν πήγε στα Όσκαρ απάντησε το εξής: «δε μπορούσα να κρεμάσω τα παιδιά». Με την ταινία αυτή ο Άλεν αφήνει πίσω τις κωμωδίες, αποδεικνύοντας έτσι ότι μπορεί να κάνει και πιο ρεαλιστικές. Ο τίτλος της ταινίας πήρε το όνομά του από το πραγματικό όνομα της Νταιάν Κίτον, που είναι Νταιάν Χολ.

Η jazz μουσική τον συντροφεύει σε όλη του τη ζωή.

Το 1986, με την ταινία Η Χάνα και οι Αδερφές της, είχε 7 υποψηφιότητες στα Όσκαρ, αλλά κατάφερε να κερδίσει μόνο αυτή του πρωτότυπου σεναρίου. Την ίδια χρονιά, ο Γούντι Άλεν εναντιώθηκε στο απαρτχάιντ και έτσι απαγόρευσε τη διανομή των ταινιών του στη Νότιο Αφρική.

Advertising

To 1987 κυκλοφορεί το Ημέρες Ραδιοφώνου, που ουσιαστικά είναι μια ταινία-καρικατούρα της παιδικής του ηλικίας. Για την εν λόγω ταινία ο Άλεν επέλεξε πρώτα τα τραγούδια που ήθελε να ακουστούν και ακολούθως έγραψε το σενάριο. Η χρονιά αυτή επίσης, σηματοδότησε δύο σημαντικά γεγονότα στη ζωή του. Εκλέχτηκε ως ένα από τα 10 μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, παίρνοντας την θέση του Όρσον Ουέλς, αλλά έγινε και για πρώτη φορά πατέρας, με τη Μία Φάροου, σε ηλικία 52 ετών.

Το Βίκυ Κριστίνα Μπαρτσελόνα με τους Χαβιέ Μπαρδέμ, Πενέλοπε Κρουζ και Σκάρλετ Γιόχανσον, μία σύγχρονη ξανθιά μούσα του, μιας και την έχει χρησιμοποιήσει στις ταινίες που έκανε τα τελευταία χρόνια Match Point και Scoop, συμπληρώνει τη μακρά λίστα με τις υποψηφιότητες στα βραβεία, αφού ήταν υποψήφια για το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου (Πενέλοπε Κρουζ).

Ο Γούντι Άλεν μαζί με τη ξανθιά του μούσα, Σκάρλετ Γιόχανσον.

Συνεχίζει μέχρι το 2018 με 11 ακόμη ταινίες:

2018: A Rainy Day in New York
2017: Wonder Wheel
2016: Café Society
2015: Παράλογος άνθρωπος
2014: Μαγεία στο Σεληνόφως (Magic in the moonlight)
2014: Ερασιτέχνης ζιγκολό
2013: Θλιμμένη Τζάσμιν (Blue Jasmine)
2012: Στη Ρώμη με Αγάπη (To Rome With Love)
2011: Μεσάνυχτα στο Παρίσι (Midnight in Paris)
2010: Θα Συναντήσεις ένα Ψηλό Μελαχρινό Άνδρα (You Will Meet a Tall Dark Stranger)
2009: Κι αν σου κάτσει; (Whatever works)

Διαβάστε επίσης Joji: Η «εισβολή» του Μακμπέθ σε μια ινδική οικογένεια

Advertising

Περί καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση

Ο Άλεν και η πρώην σύζυγός του Μια Φάροου ενεπλάκησαν σε μάχη επιμέλειας μετά τη διάλυση του γάμου τους τον Ιανουάριο του 1992, κατά τη διάρκεια της οποίας η Φάροου ισχυρίστηκε ότι ο Άλεν στο παρελθόν είχε κακοποιήσει σεξουαλικά την κόρη τους, κατηγορία την οποία ο ίδιος έχει αρνηθεί. Η υπόθεση έκλεισε το 1993, μετά από επτάμηνη έρευνα από ιατρική ομάδα που είχε οριστεί από την αστυνομία, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ντίλαν δεν είχε κακοποιηθεί. Μεταξύ των λόγων που αναφέρθηκαν για το συμπέρασμα της ομάδας ήταν και οι αντιφατικές δηλώσεις της Ντίλαν.

Στυλ και γενικές παρατηρήσεις γύρω από το έργο του

Σημείο αναφοράς στις ταινίες του Άλεν είναι οι τίτλοι αρχής. Οι τίτλοι των ταινιών του είχαν πάντα ως στόχο την απλή πληροφόρηση, για αυτό είναι και τόσο κοφτοί και συγκεκριμένοι. Επίσης, σε όλες του τις ταινίες υπάρχει το στοιχείο της ψυχανάλυσης. Πυκνή δράση, γρήγορος ρυθμός. Αμεσότητα και οικειότητα. Σε πολλά φιλμ του οι ήρωες δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν ακόμα και τη φαντασία από την πραγματικότητα. Συνολικά, μέχρι σήμερα, υπήρξε υποψήφιος για Όσκαρ 20 φορές, εκ των οποίων απέσπασε 4 αγαλματίδια, ενώ έχει κερδίσει και 9 Χρυσές Σφαίρες.

Από το συνολικό του έργο αντιλαμβανόμαστε το πόσο πολύ «διαφορετικός» είναι ο Άλεν και οι ταινίες του για τα δεδομένα του Χόλιγουντ και για την Αμερικάνικη βιομηχανία του σινεμά. Θα ήταν απολύτως θεμιτό και καθόλου υπερβολικό να λέγαμε πως ο Γούντι Άλεν μέσα από το έργο του είναι ο άνθρωπος που ουσιαστικά κατάφερε να ενσωματώσει τον Ευρωπαϊκό κινηματογράφο μέσα στον Αμερικανικό.

Ο Γούντι Άλεν αγαπάει τη ζωή. Οι ήρωές του είναι βαθιά ανθρώπινοι. Δεν τους δικαιολογεί, δεν τους επικρίνει, τους δέχεται με τα ελαττώματά τους, με τις φιλοδοξίες τους, με τις ήττες τους και τις αποτυχίες τους. Η διεισδυτική του ματιά σε συνδυασμό με το ιδιαίτερο χιούμορ του, αποτυπώνει ιστορίες που μας κάνουν πάντα να χαμογελάμε, αλλά πού και πού μπορεί να δακρύσουμε λίγο. Παρά τα 81 του χρόνια, παραμένει αειθαλής και ακούραστος. Η αδερφή του και παραγωγός του, Λέττυ Άρονσον, λέει πως είναι εξαιρετικά ενεργητικός και υγιής.

Advertising

Όμως αλήθεια φτάνει αυτό; Οι ταινίες είναι ακριβό σπορ και παρ’ όλα αυτά εκείνος καταφέρνει με σχετικά μικρά budget να τελειώνει πάντα στην ώρα του, χωρίς καθυστερήσεις, ενώ παράλληλα τιθασεύει μεγάλα ονόματα του Χόλιγουντ. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ το αγαπημένο παιδί του αμερικανικού συστήματος, η ακαταπόνητη δημιουργικότητά του μοιάζει απίστευτη. Είναι γνωστό πως η ταραχώδης προσωπική του ζωή έχει αποτρέψει τους Αμερικανούς επενδυτές να ρισκάρουν χρήματα στις ταινίες του και γι’ αυτό άλλωστε αναζήτησε την τύχη του στη Γηραιά ήπειρο. Το γεγονός ότι κάνει πολλές ταινίες δεν οφείλεται στις αμέτρητες χρηματοδοτήσεις, αλλά στη μεγάλη του ανάγκη να λέει ιστορίες. Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει, μόλις τελειώσει μια ταινία, δε ξέρει τι να κάνει, οπότε αρχίζει απλώς να γράφει μια άλλη. «Έχω πολλές ιδέες, κάποιες καλές, κάποιες όχι και τόσο, απλώς κάθομαι και τις γράφω», λέει χαρακτηριστικά, δίνοντας την απάντηση σε όσους εκπλήσσονται με την ταχύτητά του. Τα γυρίσματα δε διαρκούν πολύ κι έτσι μπορεί πραγματικά μέσα σ’ ένα χρόνο να γυρίσει μια ταινία και να ξεκινήσει την προετοιμασία για την επόμενη.

Διαβάστε επίσης Το «Τέταρτο» Χρώμα του Κριστόφ Κισλόφσκι: Αφιέρωμα στο μέγιστο Ευρωπαίο κινηματογραφιστή

Ένας από τους λόγους που τα καταφέρνει είναι ότι δουλεύει με σταθερούς συνεργάτες εδώ και πολλά χρόνια. Πρόκειται λοιπόν για μια δεμένη ομάδα που ξέρει καλά τι πρέπει να κάνει και απλώς το κάνει. Ο ίδιος άλλωστε, όπως λέει, δεν είναι τελειομανής. Μάλιστα, συγκρίνοντας τον εαυτό του με συναδέλφους του από το Χόλιγουντ, όπως ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, έχει πει πως δε θα μπορούσε ποτέ να απομονωθεί έναν ολόκληρο χρόνο σε μια έρημο ή όπου αλλού και να τραβάει μια σκηνή από κάθε δυνατή γωνία. Για αυτό τελειώνει τα γυρίσματα σε χρόνο κυριολεκτικά ρεκόρ, παραμένοντας πάντα ανεξάρτητος.

Εντυπωσιακή είναι και η ικανότητά του να πείθει διάσημους πρωταγωνιστές του Χόλιγουντ να παίξουν στις ταινίες του με πολύ χαμηλές αμοιβές σε σχέση με αυτές που παίρνουν από τα μεγάλα στούντιο. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δε μπορεί να του αρνηθεί. Φαίνεται πως οι μεγάλοι σταρ αγαπούν τις ταινίες του, γιατί έχουν το άρωμα μιας παλιάς εποχής, διαθέτουν πνεύμα και φινέτσα και πάνω απ’ όλα δεν έχουν καμία σχέση με τα εμπορικά προϊόντα της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Επιπλέον, δε χρειάζεται να αφιερώσουν πολύ χρόνο για γυρίσματα και πρόβες, ενώ όλοι ξέρουν πως ο Γούντι Άλεν αγαπά πολύ τους ηθοποιούς και τους δίνει χώρο να εκφραστούν, όπως εκείνοι θέλουν. Το πλέον εντυπωσιακό όμως στο φαινόμενο Γούντι Άλεν, είναι πως παρά την προχωρημένη του ηλικία, γεννάει πάντα μια καινούργια ιδέα και πιάνει τον παλμό της εποχής του, χωρίς ποτέ να χάνει το προσωπικό του στυλ.

Όχι, ο Γούντι Άλεν δεν είναι mainstream, είναι ένας καλλιτέχνης που ζει στο σήμερα, το αφουγκράζεται, το καταγράφει, αλλά μέσα από το δικό του πρίσμα, που είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο. Και γι’ αυτό θα μείνει κλασικός κι εμείς κάθε χρόνο θα περιμένουμε τη νέα του ταινία.

Advertising

Παρακάτω παρατίθεται το trailer της τελευταίας ταινίας του με πρωταγωνιστές την Kate Winslet και τον Justin Timberlake.