Ο Αχέρων (Αχέροντας στη δημοτική) είναι ποταμός της περιφέρειας Ηπείρου και διασχίζει τους νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και Πρεβέζης. Οι πηγές του Αχέροντα είναι πολλές. Οι πρώτες πηγές του προέρχονται από τα χιόνια του όρους Τόμαρος στο Νομό Ιωαννίνων (μέγιστο υψόμετρο 1.986 μ.) και οι άλλες πηγές του προέρχονται από τα όρη Σουλίου και τα όρη Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Σημαντικές πηγές είναι επίσης αυτές του χωριού Βουβοπόταμος Πρέβεζας κοντά στη Γλυκή Θεσπρωτίας. Ο Αχέρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, στο χωριό Αμμουδιά της Πρέβεζας, όπου σχηματίζει δέλτα, από το οποίο διαμορφώνονται τα δύο κύρια έλη της περιοχής, το έλος της Σπλάντζας και της Βαλανιδορράχης.
Ποταμός της λύπης. Προθάλαμος του Κάτω Κόσμου. Η τελευταία διαδρομή των ανθρώπινων ψυχών. Ο Αχέροντας κουβαλάει στα νερά του πλήθος μυθολογικών αναφορών. Τραγική περίπτωση η απέλπιδα προσπάθεια του Ορφέα να διεκδικήσει από τους υποχθόνιους θεούς του σκότους την αγαπημένη σύζυγό του Ευρυδίκη και να την οδηγήσει ξανά στη γη του φωτός. Ο Αχέρων, λόγω του Νεκρομαντείου του Αχέροντα, της αρχαίας παράδοσης και της περιβαλλοντικής αξίας, προσελκύει χιλιάδες επισκεπτών από τις πηγές έως και τις εκβολές του. Το μήκος του ανέρχεται στα 52 χιλιόμετρα, ενώ από τα νερά του αρδεύονται περίπου 85.000 στρέμματα, εκ των οποίων 28.000 βρίσκονται στο Νομό Θεσπρωτίας και 57.000 στο Νομό Πρεβέζης. Ο άνω ρους του ποταμού καλείται επίσης «Μαυροπόταμος», ενώ το κάτω τμήμα, το διερχόμενο από την πεδιάδα του Φαναρίου λέγεται και «Φαναριώτικο». Υπάρχει επίσης και η ονομασία Καμαριώτικο ποτάμι.
Ο ποταμός έχει εξερευνηθεί όλος. Τελευταίο ανεξερεύνητο τμήμα του ήταν η Χαράδρα του Αχέροντα, μήκους 10χλμ., που διασχίστηκε και φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά ολόκληρη, τον Ιούνιο 1994 από ομάδα του ΕΟΣ Πρέβεζας.
Στις πηγές του Αχέροντα
Στα βουνά του Σουλίου, σε υψόμετρο 1.600 μέτρων, 2 μόλις χλμ. από το χωριό Γλυκή συναντάμε τις πηγές του Αχέροντα. Δημιουργώντας στο πέρασμά του τοπία απέραντης γαλήνης και μοναδικού φυσικού κάλλους, ο μυθικός ποταμός συνεχίζει απτόητος το αέναο ταξίδι του προς τη θάλασσα εκβάλλοντας στο Ιόνιο Πέλαγος, στην περιοχή της Αμμουδιάς. Με αφετηρία τη Γλυκή, εκεί που τους κανόνες του «πάνω κόσμου» ορίζει η φύση και η ξεγνοιασιά, τα ζωηρά, κρυστάλλινα νερά του –πολύ ορμητικά τον χειμώνα, απόλυτα προσβάσιμα το καλοκαίρι– διασχίζουν φαράγγια, σχηματίζουν νερόλακκους και μικρές λίμνες∙ φιλοξενούν ένα πολυσύνθετο οικοσύστημα προστατευμένο, μάλιστα, από το Δίκτυο Natura 2000 αιωνόβια πλατάνια τον σκιάζουν. Θεόρατοι κατακόρυφοι βράχοι στέκονται φρουροί στο διάβα του. Χιλιάδες πουλιά δοξάζουν την ομορφιά του ξορκίζοντας έτσι την «μυθική θλίψη» στο όνομα της χαράς της ζωής.
Ανακαλύψτε όλο το μεγαλείο του Αχέροντα
Τον Αχέροντα δεν αρκεί απλά να τον δεις και να τον ακούσεις. Πρέπει να τον διασχίσεις και μάλιστα με τα πόδια. Με αφετηρία το Κέντρο Πληροφόρησης της Γλυκής ξεκινήστε μια σύντομη ευκολοδιάβατη διαδρομή με κατεύθυνση τη θέση Σκάλα Τζαβέλαινας. Ακολουθώντας το περίφημο μονοπάτι που χρησιμοποιούσαν και οι Σουλιώτες κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κατηφορίστε την καταπράσινη πλαγιά μέχρι την όχθη του ποταμού. Σταθείτε για λίγο στην Σπηλιά του Δράκου –σημείο όπου αναβλύζουν γάργαρες πηγές. Βαθύσκιωτα δάση με πλατάνια, αναρριχώμενα φυτά και πυκνές φτέρες κατά μήκος του ποταμού θα σας οδηγήσουν πίσω στη Γλυκή.
Αφού έχετε πάρει μια μικρή μόλις γεύση από την ομορφιά της περιοχής, επιχειρείστε να την ανακαλύψετε σε όλο της το μεγαλείο. Μια από τις πιο εντυπωσιακές πεζοπορίες ξεκινά από τη θέση Σκάλα Τζαβέλαινας με τελικό προορισμό το Οροπέδιο Σουλίου (χωριό Σαμονίβα).
Στη διαδρομή θα αντικρίσετε το επιβλητικό φαράγγι του Αχέροντα και θα σαγηνευτείτε από τις υπέροχες εναλλαγές του τοπίου. Η εντυπωσιακή τοξωτή γέφυρα Ντάλα στεφανώνει τον ποταμό που κυλάει τα ορμητικά νερά του στα κατάλευκα ασβεστολιθικά πετρώματα της κοίτης. Κατάφυτες ορθοπλαγιές κατεβαίνουν μέχρι την όχθη του ποταμού. Σε κάποιο σημείο, το ποτάμι στενεύει πολύ και τα πανύψηλα βράχια μοιάζουν να απαγορεύουν την πρόσβαση. Παλαιότερα, οι βράχοι ήταν ενωμένοι στην κορυφή, δίνοντας την εντύπωση τρομερής πύλης -της «Πύλης του Άδη». Τελικός προορισμός το χωριό Σαμονίβα, το πρώτο από τα Σουλιωτοχώρια.
Και λίγη Μυθολογία
Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ο Αχέρων αποτελεί τον ποταμό εκείνο, τον διάπλου του οποίου έκανε, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο «ψυχοπομπός» Ερμής παραδίδοντας τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα, για να καταλήξουν στο βασίλειο του Άδη. Η κάθε ψυχή, περνώντας από το πορθμείο του Χάροντα, έπρεπε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά, ενώ αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του Μένιππου, τον οποίο αναφέρει ο Λουκιανός, ως τον μοναδικό που διέσχισε τον Αχέροντα χωρίς να πληρώσει.
Στο δρόμο του ο ποταμός Αχέρων διασταυρωνόταν με τους Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό, στο σημερινό χωριό Μεσοπόταμος, στο σημείο όπου βρίσκεται το αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Η αρμοδιότητα του Νεκρομαντείου του Αχέροντα ήταν διαφορετική από αυτή των Δελφών και της Δωδώνης. Ο σκοπός του δεν ήταν η παροχή χρησμού, αλλά η διευκόλυνση της επικοινωνίας των επισκεπτών με τις ψυχές των νεκρών συγγενών τους. Αχέρων, Κωκυτός και Πυριφλεγέθων συναποτελούσαν τους τρεις ποταμούς του Άδη.
Λαϊκή παράδοση
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση τα νερά του ποταμού ήταν πικρά καθώς ένα “στοιχειό” (τέρας) που ζούσε στις πηγές του δηλητηρίαζε τα νερά. Ο Άγιος Δονάτος (ετυμολογική προέλευση από το Αϊδονεύς, Αϊδονάτος, Αγιος Δονάτος), πολιούχος της Μητρόπολης Παραμυθιάς Θεσπρωτίας, σκότωσε το στοιχειό και τα νερά του Αχέροντα έγιναν γλυκά, έτσι πήρε και το όνομά του το χωριό Γλυκή. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από την αρχαία Ελληνική μυθολογία που μαρτυρά τη συνέχεια αυτής στη σύγχρονη πλέον λαϊκή παράδοση είναι το εξής: Κατά την τιτανομαχία οι Τιτάνες έπιναν νερό από τον Αχέροντα για να ξεδιψάσουν γεγονός, που προκάλεσε την οργή του Δία ο οποίος μαύρισε και πίκρανε τα νερά του.
Ο Όμηρος στην «Οδύσσεια» αναφερόμενος στην κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη για να πληροφορηθεί από το μάντη Τειρεσία για την επιστροφή του στην Ιθάκη, περιγράφει λεπτομερώς το σημείο συνάντησης του Αχέροντα με τον Πυριφλεγέθοντα και τον Κωκυτό:
…ἄραξ’ ἐκεῖ τὸ πλοῖο σου στοῦ Ὠκεανοῦ τὴν ἄκρη,
καὶ στοῦ Ἅδη κίνησε νὰ πᾶς τ’ ἀραχνιασμένο σπίτι,
Ἐκεῖ ὁ Πυριφλεγέθοντας στοῦ Ἀχέροντα τὸ ρέμα
κυλιέται μὲ τὸν Κωκυτὸ ποὺ πέφτει ἀπὸ τὴ Στύγα,
κι ὁ βράχος ποὺ βαρύβροντα τὰ δυὸ ποτάμια σμίγουν…
— (κ’ ραψωδία)
Αλλά και ο Σοφοκλής στην «Αντιγόνη» χρησιμοποιεί το όνομα Αχέρων ως μετωνυμία του Χάρου τη στιγμή που η Αντιγόνη οδεύει προς την τιμωρία του ηθικού της χρέους:
…ἀλλά μ᾽ ὁ παγκοίτας Ἅιδας ζῶσαν ἄγει
τὰν Ἀχέροντος
ἀκτάν,οὔθ᾽ὑμεναίων ἔγκληρον,οὔτ᾽ἐπινύμφειός
πώ μέ τις ὕμνος ὕμνησεν,ἀλλ᾽ Ἀχέροντι νυμφεύσω…
— (4ο επεισόδιο, Α σύστημα, στροφή α)
Επίσης το έργο του Λουκιανού «Νεκρικοί διάλογοι» όπου σατιρίζει κοινωνικά γεγονότα εμπνεόμενος από τη μεταφορά των νεκρών στον Άδη περιστρέφεται γύρω από τον Αχέροντα. Μεγάλος αριθμός ποιητών και συγγραφέων της αρχαίας ελληνικής παράδοσης αναφέρονται στον Αχέροντα καθώς, το όνομα του ποταμού ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μετάβαση των νεκρών στην κοινωνία των ψυχών.
Παράδεισος εναλλακτικού τουρισμού
Ο Αχέροντας ποταμός έχει εξελιχθεί σ’ έναν χώρο αθλημάτων της φύσης, όπως:
• Ιππασία στις Πηγές
• Αλεξίπτωτο πλαγιάς στην Παραμυθιά
• Rafting, kayak και canoe – kayak στα Στενά
• Ποδηλασία κατά μήκος του ποταμού
• Canyoning στα Στενά
• Παρατήρηση της φύσης
• Μίνι κρουαζιέρα με μικροκάικα στις εκβολές του ποταμού, στο καλοκαιρινό θέρετρο της Αμμουδιάς
• Κολύμπι – αν αντέχετε τα παγωμένα νερά του ποταμού
• Καταδύσεις και όλα τα θαλάσσια σπορ στην Αμμουδιά
Κοντινοί προορισμοί που αξίζουν τον κόπο
• Τα ιστορικά χωριά του Σουλίου
• Η κοσμοπολίτικη και γραφική Πάργα με τα καταπράσινα νησάκια και το ιστορικό της Κάστρο
• Το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, στο χωριό Μεσοπόταμος (3 χλμ. από την Αμμουδιά)
• Τα ερείπια και το Μουσείο της Αρχαίας Νικόπολης (8 χλμ. ΒΔ της Πρέβεζας)
• Η Αρχαία Κασσώπη
• Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
• Η πόλη της Πρέβεζας με τη νησιώτικη όψη και τη βουνίσια καρδιά
Αχερουσία Λίμνη
Η Αχερουσία λίμνη δεν υπάρχει πια. Αποστραγγίστηκε τη δεκαετία του 1960 από τη Βρετανική εταιρεία Boots Ltd. Η Αχερουσία είναι κατά τη μυθολογία η «χώρα του Άδη» (η σημερινή πεδιάδα του τ. Δήμου Φαναρίου). Πιάνει από το χωριό Χόικα μέχρι τη θάλασσα και από τη Χόικα μέχρι την Παραμυθιά (τα Ηλύσια πεδία – Λειμών των ασφοδέλων). Διασχίζεται από τον Αχέροντα ποταμό και τους παραποτάμους του Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό. Ο Άδης είναι ο θεός και αρχηγός του «κάτω κόσμου» που εξουσίαζε τους νεκρούς. Ο Άδης ταυτίζονταν με τον Πλούτωνα και μόνο μια φορά ανέβηκε στον πάνω κόσμο, για να αρπάξει την Περσεφόνη.
Εδώ στη λίμνη Αχερουσία, στον Αχέροντα ποταμό πίστευαν ότι υπάρχει μια από τις εισόδους για τον Άδη (Πύλες του Άδη). Ο Χάρων (γιος του Ερέβους και της Νύκτας) ήταν ο βαρκάρης που κουβαλούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη και έπαιρνε τον οβολό που έβαζαν στα χείλη του νεκρού οι συγγενείς. Στο βάραθρο της Στύγας στεκόταν ο φύλακας Κέρβερος που ήταν τρικέφαλος σκύλος με ουρά λιονταριού που κατέληγε σε φίδι και τα μαλλιά του και το σώμα του ήταν γεμάτα φίδια (στα νομίσματα της Ελέας της Θεσπρωτίας βλέπουμε παραστάσεις του Κέρβερου).
Οι ψυχές παρουσιάζονταν στο δικαστήριο του Άδη (Άδης, Μίνωας, Ραδάμανθυς και Αιακός) που έκρινε τις πράξεις του νεκρού στη ζωή. Στην Οδύσσεια του Ομήρου, περιγράφεται η κάθοδος του Οδυσσέα στον κάτω κόσμο. Κατά τη μυθολογία, στον Άδη κατέβηκαν και οι: Ορφέας, βασιλιάς της Θράκης για να φέρει πίσω τη γυναίκα του Ευρυδίκη, ο Ηρακλής, ο Θησέας, κ.α. Ο Λουκιανός, σατιρικός συγγραφέας, στους «νεκρικούς διαλόγους» που έγραψε, περιγράφει παραστατικά τα της εισόδου των νεκρών στον Άδη. Χάρων: «Απόδος ω τρισκατάρατε τα πορθμεία» Νεκρός: «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος…».
Κάτι σαν επίλογος
Για να ταξιδέψετε στις Πηγές του Αχέροντα από την Αθήνα, ακολουθείται την Εθνική Οδό Αθηνών – Πατρών. Κατόπιν, την Ιόνια Οδό που έχει κατασκευαστεί πρόσφατα. Από την Βόρεια Ελλάδα μέσω της Εγνατίας Οδού. Η περιοχή εξυπηρετείται αεροπορικώς από τα αεροδρόμια Ακτίου και Ιωαννίνων. Για τη διαμονή σας θα βρείτε πολλά καταλύματα με όλες τις ανέσεις στην Γλυκή, την Παραμυθιά και την Αμμουδιά. Ευρύτερα, προτιμήστε την Πάργα ή τα Σύβοτα, που τους καλοκαιρινούς μήνες σφύζουν από ζωή και σας δίνουν περισσότερες εναλλακτικές για διασκέδαση.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
