
Ο Αύγουστος εκτός από παραδοσιακός μήνας διακοπών έχει την τιμή να φιλοξενεί και την γιορτή της Παναγίας (Δεκαπενταύγουστος). Τα έθιμα που συναντιούνται σε ολόκληρη την επικράτεια είναι μοναδικά, και με σύμμαχο την πανέμορφη εποχή του καλοκαιριού όλοι οι τόποι γλεντούν και χορεύουν. Ανυπομονώ να σας ξεναγήσω στους μοναδικούς μας λαογραφικούς θησαυρούς, που κάθε τόπος βιώνει με μοναδική διάθεση και ποικιλία.

Όταν στην σκέψη μου έρχεται ο Αύγουστος σχεδόν πάντα τον έχω συνώνυμο με ταξίδια στο αιγαίο, με νησιά λουσμένα στο φως και προστατευμένα από τα εκατοντάδες εκκλησάκια. Στα Κουφονήσια η γιορτή της Παναγίας, ο Δεκαπενταύγουστος, έρχεται πρώτα πάντα στην σκέψη μου. Στο Κάτω Κουφονήσι δεσπόζει το πανέμορφο εκκλησάκι της ίσως ένα από τα λίγα αξιοθέατα του νησιού πάνω σε αρχαία ερείπια. Οι βάρκες στολισμένες μεταφέρουν από το κατοικήσιμο Πάνω Κουφονήσι μεταφέρουν δωρεάν τους επισκέπτες να προσκυνήσουν την Παναγία και με το τέλος της λειτουργίας προσφέρονται σπιτικά γλυκά και μεζέδες. Τα παλαιότερα χρόνια ο Δεκαπενταύγουστος μύριζε τυρί και σύκα αλλά με το πέρας των χρονών κάθε οικογένεια συνεισφέρει καλούδια που ετοιμάζουν οι ίδιοι. Όταν τελειώσουν παίρνουν τις βάρκες και τραγουδώντας πάνω από καταγάλανα νερά γυρνούν στο Πάνω Κουφονήσι και ξεκινούν τα νησιωτικά τραγούδια και οι χοροί μέχρι το πρωί. Στην απέναντι πλευρά του αιγαίου θα συναντήσετε την Ικαρία που στον Καμαρόκαμπο στο εξωκλήσι της Παναγίας ο επιτάφιος είναι τόσο μικρός που ο ψάλτης τον παίρνει στον ώμο του και τον μεταφέρει στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Οι γυναίκες χτυπούν τις καμπάνες και στολίζουν τον επιτάφιο με γαρύφαλλα και λεβάντες ψέλνοντας προσευχές. Πριν το χάραμα οι καμπάνες χτυπούν για να καλέσουν τους πιστούς να προσέλθουν με αναμμένα κεριά ώστε να επιστρέψουν τον επιτάφιο στο εξωκλήσι.

Στην πανέμορφη και αυθεντική Ήπειρο θα συναντήσετε σχεδόν σε κάθε χωριό και ένα πανηγύρι στον Δεκαπενταύγουστο. Στους Καλαρρύτες, ένα χωριό αετοφωλιά, μετά το τέλος της λειτουργίας ακολουθεί αρτοκλασία με σιτάρι, που τοπικά ονομάζεται απλάδα. Στην συνέχεια όλοι οι παρευρισκόμενοι ξεκινούν να χορεύουν έναν ιδιαίτερο παραδοσιακό χορό. Χωρίζονται σε τέσσερεις ζώνες και μόνο η πρώτη αποτελείται από άνδρες. Φτάνοντας το απόγευμα και παράλληλα με τον χορό πραγματοποιείται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας. Ιδιαίτερο έθιμο συναντάμε και στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου. Το πανηγύρι τους είναι μοναδικό και φαίνεται ότι κρατά από τα πολύ παλαιά χρόνια. Μετά την λειτουργία προσφέρεται μεσημεριανό φαγητό σε ντόπιους και επισκέπτες στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας. Στην συνέχεια ακολουθούν τα ντολιά δηλαδή οι εντολές. Ένας από τους πιο μεγαλύτερους κάτοικους του χωριού ορίζεται ντολής πασάς. Παίρνει ένα ποτήρι με κρασί και το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο. Θα πιει τρία ποτήρια ή τρεις φορές από το ίδιο ποτήρι και κάθε φορά τα αφιερώνει σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίχτες να παίξουν ένα τραγούδι. Αμέσως μετά οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο ντολής πασάς αφιερώνουν τις δικές τους ευχές σε όποιο πρόσωπο επιθυμούν. Ένας από τους σκοπούς του εθίμου ήταν να διαλύονται οι μικροπαρεξηγήσεις και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών. Το γλέντι συνεχίζεται και το βράδυ με παραδοσιακές στολές και Πωγωνήσιους χορούς.

Στην Κεφαλλονιά συναντάμε τα φιδάκια της Παναγίας. Εδώ συμβαίνει ένα πολύ σπάνιο και μοναδικό γεγονός και είναι η αιτία να προσελκύει χιλιάδες πιστούς ώστε να δουν από κοντά τα φιδάκια της Παναγίας. Το γεγονός λέει η παράδοση ξεκίνησε τα χρόνια που λυμαίνονταν στην Ελλάδα πειρατές. Κάποια μέρα πειρατικά πλοία κατευθύνονταν προς την μονή ώστε να την λεηλατήσουν. Οι μοναχές έντρομες ζήτησαν από την Παναγία την βοήθεια της και τότε έγινε το θαύμα. Εμφανίστηκαν από το πουθενά πάρα πολλά φίδια και άρχισαν να περικυκλώνουν το μοναστήρι και έτσι οι πειρατές δεν μπόρεσαν να πλησιάσουν. Το μοναστήρι σώθηκε και από τότε κάθε χρόνο εμφανίζονται από την πρώτη Αυγούστου μέχρι τις δεκαπέντε, φιδάκια που κρέμονται πάνω από τις εικόνες και τα στασίδια της μονής. Έχει παρατηρηθεί ότι δυο φορές που δεν εμφανίστηκαν το νησί επλήγη από σεισμούς. Στα Κύθηρα γιορτάζεται η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα. Εδώ η παράδοση αναφέρει ότι ένας βοσκός βρήκε την εικόνα της Παναγίας ανάμεσα σε μυρτιές. Την μετέφερε στο σπίτι του αλλά την επόμενη μέρα την βρήκε στην αρχική της θέση. Τότε συνειδητοποίησε ότι ήταν θέλημα της Παναγίας να χτιστεί εκκλησία. Το χαρακτηριστικό της εικόνας είναι τα μαύρα χρώματα των προσώπων της Παναγίας και του θείου βρέφους. Μην ξεχάσετε να κοιτάξετε προς την θάλασσα. Θα αντικρίσετε δυο μακρόστενους σχηματισμούς από ξέρες και βράχια και ο θρύλος λέει ότι πλοία πειρατών προσπάθησαν να κλέψουν την εικόνα της αλλά η Παναγία για να τους τιμωρήσει τους πέτρωσε .

Στα Δωδεκάνησα στην Πάτμο αν βρεθείτε αυτές τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου θα έχετε την δυνατότητα να δείτε ένα έθιμο που κρατά από τα χρόνια του Βυζαντίου. Στο ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης οι μοναχοί κάνουν περιφορά του επιτάφιου της Παναγίας. Ο επιτάφιος είναι χρυσοποίκιλτος και μέσα από μια μεγαλοπρεπή πομπή περιφέρεται στα σοκάκια του χωριού ενώ παράλληλα οι ήχοι από τις καμπάνες όλων των εκκλησιών γεμίζουν τον αέρα. Στην Αστυπάλαια, το πανηγύρι της Παναγίας της Πορταίτισσας το Δεκαπενταύγουστο κρατεί τρεις μέρες με πάρα πολλές εκδηλώσεις. Η έναρξη γίνεται το βράδυ της παραμονής και αρχίζουν παραδοσιακοί χοροί με την συνοδεία των βιολιών και λυρών. Ανήμερα οι ντόπιοι προσφέρουν στους επισκέπτες αρνί γεμιστό και τοπικούς μεζέδες. Την τελευταία μέρα πραγματοποιούνται τα Κουκάνια και λαμβάνουν χώρα στον Πέρα Γιαλό. Είναι μια σειρά από παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους. Ειδικότερα, το γιαουρτοταίσμα, δηλαδή το αλληλοταίσμα γιαουρτιού με κλειστά μάτια , αγώνες κολύμβησης , αυγομαχίες, το τράβηγμα του σκοινιού αλλά και ο πετεινός ένα παιχνίδι που προσπαθούν να πιάσουν ένα καλάθι με έναν ψεύτικο κόκορα στην άκρη μιας αλειμμένης με γράσο κολόνας πάνω από την θάλασσα.

Στην Μακεδονία και συγκεκριμένα στην περιοχή των Γρεβενών ο Δεκαπενταύγουστος και οι γιορτές του είναι τόσο λαμπρές που το Δεκαπενταύγουστο το ονομάζουν Πάσχα του Καλοκαιριού. Ειδικότερα σε ένα από πιο ορεινά χωριά της Ελλάδας η Σαμαρίνα συγκεντρώνει πιστούς από όλη την Ελλάδα καθώς και ντόπιους που πλέον ζουν στο εξωτερικό και έρχονται για να ανταμώσουν με τους ανθρώπους τους στο μεγάλο πανηγύρι της Μεγάλης Παναγιάς. Το γλέντι κρατά τρεις ολόκληρες μέρες και ο χώρος γεμίζει ήχους από κλαρίνα και παραδοσιακούς χορούς. Το φαγητό πλούσιο από κρέατα της σούβλας μέχρι σαλάτες από ζαρζαβατικά της περιοχής. Παραπλήσιο γλέντι γίνεται και στην γειτονική Αβδέλλα αλλά για πέντε μέρες. Ο Δεκαπενταύγουστος στη Σιάτιστα εκτός από τις γούνες τις φημίζεται και για τους Καβαλάρηδες. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα έθιμα της χώρας μας που αντέχει στον χρόνο. Η γιορτή γίνεται στο Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Μικρόκαστρο. Μέρες πριν την γιορτή της Παναγίας, οι καβαλάρηδες προετοιμάζουν τα αλόγα τους, τα καθαρίζουν και τα ξεκουράζουν ενώ ετοιμάζουν λαμπερά στολίδια για να τα διακοσμήσουν. Τα ξημερώματα της γιορτής του Δεκαπενταύγουστου στολίζουν τα άλογα και σκεπάζουν την σέλα με μια κόκκινη φλοκάτη και ρίχνουν από πάνω της ένα άσπρο μαξιλάρι. Ξεκινούν πρώτα τα όργανα και ακολουθούν οι καβαλάρηδες που γεμίζουν όλα τα σοκάκια του χωριού, και κατευθύνονται προς το μοναστήρι που φτάνοντας προσκυνούν την Παναγία. Μετά κάθονται στο γύρο χώρο και αρχίζει το φαγοπότι, μέχρι την επιστροφή τους στην πόλη, που τους περιμένουν στην είσοδο οι κάτοικοι ώστε να θαυμάσουν τα περήφανα άλογα.

Σαν πέρλες τα ήθη και τα έθιμα που έχει ο Δεκαπενταύγουστος κάθε τόπου στο στέμμα της Ελλάδας. Από την μια ο μεθυστικός Αύγουστος, και από την άλλη οι παραδοσιακοί χοροί, το άφθονο κρασί, τα τραγούδια, και τα ξενύχτια, υμνούν την Παναγία, και κάνουν τον δεκαπενταύγουστο μία από τις πιο όμορφες μέρες του χρόνου. Κλείνοντας, θέλω να σας προτρέψω να φορέσετε την πιο ανέμελη και γιορτινή σας διάθεση και να ζήσετε αυτές τις μέρες, διασκεδάζοντας, χορεύοντας, και τραγουδώντας. Μέσα από τα βάθη της καρδιά μου, σας εύχομαι ο Δεκαπενταύγουστος να είναι καλός και όπως συνηθίζεται να ακούγεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, η Παναγία μαζί σας.
Πηγές:
- newsbeast.gr
- kulturosupa.gr
- iefimerida.gr
- ipiros.gr
- sigmalive.com
Σύνταξη κειμένου: Δημοσθένης Ζιούλας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου