Ο Όλυμπος, όπως είναι ευρέως γνωστό, αποτελεί ένα από τα υψηλότερα βουνά της Ελλάδος. Παλαιότερα ωστόσο, ήταν γνωστό και ως οίκημα των Δώδεκα Θεών. Τον Όλυμπος διακατέχει μια μυθολογική υπόσταση, καθώς στην κορυφή αυτού κατοικούσαν οι “Ολύμπιοι” Θεοί σύμφωνα με τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Επίσης, αποτελεί το δεύτερο κατά σειρά γνωστότερο και υψηλότερο βουνό των Βαλκανίων, μετά από το βουνό της Βουλγαρίας, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη από τις Άλπεις μέχρι τον Καύκασο. Ο ορεινός όγκος του δεσπόζει επιβλητικά στα όρια της Μακεδονίας και Θεσσαλίας, με μια σειρά από επιβλητικές και υψηλές κορυφές, οι οποίες αποτελούνται από βαθιές και συνάμα επικίνδυνες χαράδρες, γύρω από τις οποίες υπάρχει μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας. Με σκοπό να προστατευθεί αυτή η κληρονομιά, ανακηρύχθηκε και επίσημα ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας.
Έτσι, λοιπόν κάθε χρόνο τον επισκέπτονται χιλιάδες φυσιολάτρες, με σκοπό να θαυμάσουν αυτό το υπέροχο θαύμα της φύσης, αλλά και να χαρούν την περιήγηση στις πλαγιές του. Ωστόσο, γνωστή είναι και η ορειβατική δραστηριότητα πολλών επισκεπτών στις πλαγιές του, με αφετηρία την κωμόπολη του Λιτόχωρου στους ανατολικούς πρόποδες του βουνού.
Όμως, ερώτημα μας δημιουργεί η ετυμολογική ερμηνεία της ορωνυμίας “Όλυμπος“. Έτσι, με σκοπό να αναληφθεί η πλησιέστερη ερμηνεία έχουν ακουστεί διάφορες άλλες, όπως λόγου χάρη, η πιο πλησιέστερη ερμηνεία της λέξης Όλυμπος είναι ο “υψηλός”, αλλά και διάφορες άλλες όπως “ουρανός”, “λαμπρός”, “βράχος”. Κατά μια εκδοχή, η ονομασία “Όλυμπος” είναι ένα προελληνικό τοπωνύμιο, άρα διαθέτει γλωσσικά ένα προελληνικό υπόστρωμα του όρους Όλυμπος, του οποίου η αρχική σημασία θα πρέπει να ήταν απλά η λέξη “βουνό”.
Μυθολογία του Βουνού
Το σχήμα του Ολύμπου, η επιβλητική γοητεία του, οι ψηλές κορυφές του, γεμάτες ομίχλη, και το χαρακτηριστικό του, τα χαμηλά σύννεφα, που ντύνουν ακόμη περισσότερο την γοητεία του βουνού, με τα μαγικά πέπλα της φύσης, που συχνά φέρνουν καταιγίδες, προκάλεσαν τεράστιο δέος και κίνητρο θαυμασμού για τον προϊστορικό άνθρωπο, που κατοίκησε στους πρόποδες του. Ακριβώς επάνω από αυτόν δέσποζαν οι Ολύμπιοι Θεοί, όπου σύμφωνα με σημερινά αρχαιολογικά ευρήματα υπήρχαν οικισμοί της εποχής του σιδήρου. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι της περιοχής θα δημιουργήσουν τους θρύλους, που αργότερα θα οδηγήσουν στο Δωδεκάθεο των Αρχαίων Ελλήνων.
Οι δώδεκα θεοί κατοικούσαν στα φαράγγια του βουνού στις γνωστές “πτυχές του Ολύμπου” -όπως μας τα αναφέρει ο Όμηρος μέσα από την εξιστόρηση των επών του- από όπου θεμελιώνονταν και τα παλάτια τους. Το Πάνθεον, είναι το σημείο όπου όλοι οι θεοί έπαιρναν τις θεϊκές βουλές (σημερινός όρος: αποφάσεις), το αποκαλούμενο σε όλους θέατρο των ταραχωδών και θυελλωδών συζητήσεων μεταξύ τους. Ο θρόνος του πατέρα όλων των θεών και των ανθρώπων, του Δία, δεσπόζει στο σημερινό Στεφάνι, το οποίο φιλοξενεί αποκλειστικά τον αρχηγό των θεών, τον Δία (ονομαστική: Ζεύς). Από αυτό το ύψιστο σημείο εξαπολύει τους κεραυνούς του κάθε φορά, που οργίζεται είτε με τις πράξεις των ανθρώπων είτε με τις βουλές των θεών. Έτσι, η πράξη του αυτή έμεινε στην μυθολογία ως “θεϊκή μήνις“. Το δωδεκάθεο αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από την σύζυγο του Δία, Ήρα, έπειτα από την κόρη αυτού, την Αθηνά, αλλά και από τους Απόλλων, Άρτεμη, Ερμή, Άρη, Αφροδίτη και το συμπληρώνει ο Ήφαιστος. Ο Όλυμπος στο πολεμικό έπος του Ομήρου ονομάζεται μέγας, μακρύς, αιγλήεις (δηλαδή λαμπρός), πολύδενδρος.
Στις ανατολικές παρυφές του Ολύμπου, στην Πιερία, η μυθολογική παράδοση τοποθέτησε τις εννέα Μούσες, προστάτιδες των Καλών Τεχνών, θυγατέρες του Δία και της Τιτάνιδας Μνημοσύνης: η Κλειώ, η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη, η Τερψιχόρη, η Ερατώ, η Πολύμνια, η Ουρανία και η Καλλιόπη.
Ιστορία
Πολυτάραχη χαρακτηρίστηκε αρκετές φορές, η ιστορία του Ολύμπου, καθώς και η ευρύτερη περιοχή, πέρα από το ιερό προσκύνημα, αφού αποτέλεσε πεδίο μάχης για τον έλεγχο της πρόσβασης από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία από τα αρχαία χρόνια. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το βουνό υπήρξε κρησφύγετο και ορμητήριο διάσημων κλεφτών και αρματολών.
Ωστόσο, στον Όλυμπο ιδρύθηκε το δεύτερο αρματολίκι στην Ελλάδα, με επικεφαλής τον Καρά Μιχάλη, γύρω στο 1489. Η δράση των κλεφτών στον Όλυμπο έκαναν τους Τούρκους να ξεσπάσουν την οργή τους στη σύμμαχο των κλεφτών (στα τέλη του 17ου αιώνα) Μηλιά, την οποία κατέστρεψαν. Την περίοδο εκείνη έδρα του αρματολικίου του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας γίνεται το Λιβάδι Ολύμπου και πρώτος αναγνωρισμένος διοικητής που ανέλαβε ήταν ο Πάνος Ζήδρος. Τον 18ο αιώνα οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να αντικαταστήσουν τους αρματολούς (οι οποίοι μεταπήδησαν πολλές φορές στην τάξη των κλεφτών) με Τουρκαλβανούς αρματολούς, οι οποίοι λυμαίνονταν την ύπαιθρο της Μακεδονίας. Ωστόσο, μέχρι τη συνθηκολόγησή τους με τον Αλή Πασά, οι αρματολοί του Ολύμπου δε σταμάτησαν να αγωνίζονται σε στεριά και σε θάλασσα. Μεγάλα ονόματα που έδρασαν εκεί και σε άλλες περιοχές συμπεριλαμβάνουν τον Νικοτσάρα, τον Γεωργάκη Ολύμπιο και τη θρυλική οικογένεια των Λαζαίων.
Στις αρχές του 20ου αιώνα έως και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση, έδρασαν εδώ ληστές -γνωστότερος ο διαβόητος Γιαγκούλας. Κατά την εισβολή των Γερμανών το 1941 ο ελληνικός στρατός μαζί με μονάδες Νεοζηλανδών και Αυστραλών έδωσαν σημαντικές μάχες. Αμέσως μετά φώλιασε εδώ η Εθνική Αντίσταση, ενώ λίγο αργότερα στο Λιτόχωρο άναψε η σπίθα, που οδήγησε στον τραγικό εμφύλιο σπαραγμό.
Πηγή:
Σύνταξη κειμένου: Ανθή Σακκά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
