Αρκίτσα Φθιώτιδας. Η Αρκίτσα αποτελεί έναν από τους παράλιους οικισμούς του Νομού με μέγιστο υψόμετρο 40μ. και μόνιμο πληθυσμό που ανέρχεται στους 840 περίπου κατοίκους σύμφωνα με τη τελευταία απογραφή. Από πολλούς αναγνωρίζεται ως τουριστικό θέρετρο, γνωστό για τις παραλίες του με τα πιο καθαρά νερά στις παραλίες της Φθιώτιδας. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού, στην ακτή της τέως επαρχίας Λοκρίδας, στο βόρειο ευβοϊκό κόλπο. Όσον αφορά τον δήμο της, υπάγεται στο δήμο Λοκρών, με κύρια έδρα του την Αταλάντη. Κάποια χρόνια πριν στην Αταλάντη υπαγόταν και ο συνοικισμός Μελιδόνι. Το οποίο απήχε 10 χλμ. από την Αταλάντη και 150 χλμ από την Αθήνα. Το λιμάνι της Αρκίτσας συνδέει με Φέρι Μπότ ολόκληρη σχεδόν τη Κεντρική Ελλάδα με τη βόρεια Εύβοια. Το παράδοξο όμως είναι πως εμφανίζει τεράστια κύματα πληθυσμού όλους τους μήνες του χρόνου.
Ιστορική Αναφορά
Πολλοί αναφέρουν πως το σημείο της Αρκίτσας ταυτίζεται αρκετά με αυτό που βρισκόταν η αρχαία Αλόπη. Ως γνωστόν, η Αλόπη βρισκόταν χτισμένη στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Μελιδόνι, ορισμένα χιλιόμετρα από την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, κάπου ανάμεσα στη περιοχή των Λιβανατών και του Άγιο Κωνσταντίνου. Η απόσταση από τις Λιβανάτες και την αρχαία πόλη αυτής γνωστή ως αρχαίος Κύνος και την αρχαία ονομασία του Αγίου Κωνσταντίνου ως αρχαίος Δαφνούντας είναι περίπου 18-20 χλμ όσα αναφέρει και ο ιστορικός της αρχαιότητας Στράβων.
Πριν μερικά χρόνια, είχαν πραγματοποιηθεί ανασκαφές εκεί όπου σήμερα βρίσκονται τα ερείπια της Αγίας Αικατερίνης αποκαλύπτοντας έτσι αρκετά ευρήματα από τους αρχαίους χρόνους. Ακόμη και σήμερα έρχονται στο φως της δημοσιότητας αρχαιολογικά ευρήματα στο σημείο αυτό με τις εκσκαφές που γίνονταν στη περιοχή της Εθνικής Οδού. Στο σημείο, βρέθηκε πόλη των ύστερων Ελληνιστικών χρόνων και της Ρωμαϊκής περιόδου καθώς και ένα μεγάλο μέρος της οχύρωσης της.
Η Αλόπη καθώς επίσης και το Θρόνιο κατά τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου είχαν καταληφθεί από τον Αθηναίο στρατηγό Κλεόπομπο πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχε η πόλη κατά τα χρόνια της Κλασικής περιόδου. Εκτός της Λοκρικής Αλόπης υπήρχαν και άλλες πόλεις με το ίδιο όνομα, όπως αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος.
Προ της Μυκηναϊκής περιόδου στην περιοχή παρατηρήθηκαν καταστροφές οικισμών, στασιμότητα, επιστροφή στη γεωργία, πολιτισμική απομόνωση λόγω της πιθανής εισβολής των ελληνικών φύλων από τη Θεσσαλία.
Την Πρωτογεωμετρική περίοδο εμφανίζονται στο προσκήνιο νέα ταφικά έθιμα, επιρροές όσον αφορά τη τέχνη από την Αττική, τη Κόρινθο, τη Θεσσαλία και την Εύβοια. Εμφανίζεται, ωστόσο, μαζική παραγωγή αγγείων και άνθηση της μεταλλουργίας (όπλα και χρυσά κοσμήματα). Η κοινωνία την εποχή αυτή είναι πολυταξική με διαφορετικές ασχολίες των εκπροσώπων της κοινωνικής ιεραρχίας, η δε θέση της γυναίκας υψηλή και σημαντική εντός αυτής. Οι ασχολίες του λαού με το εμπόριο και τη ναυτιλία, έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας εύπορης τάξης της αστικής τάξης.
Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ χρονολογείται η ανέγερση της εκκλησίας Αγία Αικατερίνη στη θέση «Μελιδόνι» κοντά στην ομηρική πόλη «Αλόπη», της οποίας λείψανα σώζονται μέχρι και σήμερα. Η έρευνα που προέκυψε από τις ανασκαφές πραγματοποιήθηκε το 1929 από τον Αναστάσιο Ορλάνδο στην εν λόγω περιοχή της Αρκίτσας, αποκάλυψε τα ερείπια μιας τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής με προεξέχον εγκάρσιο κλίτος. Το κεντρικό και εγκάρσιο κλίτος και το ιερό κοσμούνταν με ψηφιδωτά δάπεδα που διαιρούνταν σε χωρία διαφορετικά, με γεωμετρικά κυρίως μοτίβα και βρίσκονταν κοντά από ελισσόμενους φυτικούς βλαστούς. Κοντά στο ιερό βήμα υπήρχε ψηφιδωτή αφιερωματική επιγραφή με τα ονόματα των δωρητών Ευγενίου και Διονυσείας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στη περιοχή της Αρκίτσας διασώθηκαν τμήματα του μαρμάρινου αρχιτεκτονικού διακόσμου του ναού, όπως ιωνικά κιονόκρανα με χωριστά επιθήματα και τμήματα του μαρμάρινου φράγματος του ιερού. Με βάση τα ψηφιδωτά δάπεδα και το μαρμάρινο διάκοσμο η βασιλική χρονολογήθηκε στα τέλη του 4ου ή, το πιθανότερο, στις αρχές του 5ου αιώνα. Στο δυτικό τμήμα της υπήρχε αίθριο πλαισιωμένο από προσκίσματα στη βόρεια και νότια πλευρά και πρόπυλο στα δυτικά. Η βασιλική διέθετε βαπτηστήριο με προαύλιο οίκο και φωτιστήριο, στο εσωτερικό του οποίου αποκαλύφθηκε ωοειδής κολυμβήθρα με δύο κλίμακες επενδεδυμένη με λευκά μαρμάρινα πλακίδια. Βόρεια του βαπτιστηρίου υπήρχε πιθανότατα το διακονικό, ενώ τα δυο προσκτίσματα της βόρειας πλευράς ήταν αποθηκευτικοί χώροι για τις προσφορές των πιστών. Το δάπεδο του πρόπυλου κοσμούσε ψηφιδωτό με επιγραφή του δωρητή Γερόντιου. Η ανασκαφή του αίθριου έφερε στο φως θραύσματα αρχιτεκτονικών μελών, χάλκινα νομίσματα και αρκετή κεραμική. Από όλα τα παραπάνω αυτό που ξεχωρίζει είναι ένα σπάνιο λυχνάρι που αναπαριστά αυτοκράτορα που φέρει χώρο και ένσταυρη ράβδο. Η βασιλική που μέσα στον 4ο αιώνα, δέχθηκε μερικές προσθήκες και επισκευές, φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε οριστικά στα τέλη του 6ου αιώνα, αφού είχε υποστεί σημαντικές καταστροφές, πιθανόν από επιδρομή και λεηλασία.
Όσο για τη μεσοβυζαντινή περίοδο πρέπει να ήταν μια εποχή άνθησης για την περιοχή της Λοκρίδας. Αυτό μαρτυρείται από τα σωζόμενα μνημεία, αλλά και τα διάσπαρτα λείψανα, νομίσματα, αρχιτεκτονικά μέλη και επιφανειακή κεραμική που έχουν αποκαλυφθεί σε διάφορες περιοχές.
Tα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν την ύπαρξη κατοίκησης, που όμως δεν έχει διαπιστωθεί ανασκαφικά έως σήμερα. Ο περιηγητής Αργύρης Φιλιππίδης από τις Μηλιές του Πηλίου, αναφέρει στις εντυπώσεις του που κατέγραψε από 1η Ιουνίου μέχρι 15 Οκτωβρίου 1815 σε βιβλίο του με τον τίτλο «Γεωγραφία μερική»: «από το Ταλάντι έρχεσαι δυτικά του κόλπου, έως και μια ώρα και παραπάνω ευρίσκεται αριστερά αυτού άλλο χωριό πηγαίνοντας εμπρός, την Αρκίτζα. Και αυτό κατοικημένο από Χριστιανούς. Έχει έως σαράντα σπίτια και παραπάνω. Έχουν και εδώ πρόβατα και γίδια αρκετά. Κάμνουν σιτάρι, κριθάρι, ωσάν τις Λιβανάτες, παστρικό και καλό. Οι άνθρωποι εδώ εις την υγεία του σώματος είναι απαραλλάκτως ωσάν τις Λιβανάτες. Υπόκειται εις την εξουσία και εκκλησία εκ του Ταλάντι».
Η Αρκίτσα συνεχίζει την ιστορική της πορεία μέχρι και την Επανάσταση του 1821 όπου συμμετείχαν από τη περιοχή πολλοί αγωνιστές της πατρίδας τους αλλά και της ίδιας τους της περιοχής. Η αναγνώριση της Αρκίτσας έγινε σταδιακά, ξεκινώντας φυσικά ως Κοινότητα το 1912 και η προέλευση της αναγνώρισης αυτής προήλθε από τον Δήμο Δαφνουσίων. Αρχικά αποτελούνταν από τους συνοικισμούς Αρκίτσα και Μελιδόνι και ο πληθυσμός το 1920 ανερχόταν σε 392 κατοίκους στην Αρκίτσα και 66 στο Μελιδόνι. Κατά την απογραφή του 1961 η Αρκίτσα είχε 711 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 1991 έφτασε τους 913.
Ήθη – Έθιμα και Τουρισμός της Αρκίτσας
Στη περιοχή της Αρκίτσας μπορεί κανείς να γευτεί αλλά και να αγοράσει κάθε λογής ψάρι από τα τοπικά “Ψαράδικα”. Τα επίσης σημαντικά που αλιεύουν είναι κυρίως θαλασσινά και χταπόδι εκτός φυσικά από τα συνήθη Ψάρια. Όλα αυτά αλιεύονται κοντά στον Ευβοϊκό κόλπο. Επίσης περιβάλλεται από αρκετές παραλίες και κολπίσκους κατάλληλους για κολύμβηση όπως Λιβρίχιο, Σουβάλα, Κέδρος και την ίδια την παραλία της Αρκίτσας.
Το πιο γνωστό έθιμο που αναβιώνει στη περιοχή της Αρκίτσας είναι κάθε Δευτέρα του Πάσχα όπου πραγματοποιείται το έθιμο της Ρωμάνας, που το αναβιώνει ο πολιτιστικός σύλλογος Kλείδωνας. Γυναίκες, με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν και γίνεται ένα κλασικό γλέντι με χορό και κρασί.
Αξίζει κανείς να επισκεφθεί την Αρκίτσα Φθιώτιδας και να γευτεί τα παραδοσιακά εδέσματα αλλά και να ενταχθεί στα παραδοσιακά ήθη και έθιμα των κατοίκων της!
Πηγή:
Σύνταξη κειμένου: Ανθή Σακκά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
