
Σήμερα, η Όλυμπος Καρπάθου θα μας φιλοξενήσει και θα μας διδάξει, πώς ένας τόπος μπορεί να αναβιώνει τόσο μοναδικά έθιμα και παραδόσεις. Στα πανέμορφα Δωδεκάνησα, είναι ένας από τους πιο όμορφους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας μας. Ένας μοναδικός οικισμός, που ζει σαν να μην έχει περάσει από πάνω του ο χρόνος. Εδώ η λαογραφία εξελίσσεται ακόμα και καταφέρνει να αιωρείται ανάμεσα σε δυο σύμπαντα, στην παράδοση και στο σήμερα. Τα έθιμα του Πάσχα μοναδικά και η ιστορία της ακολούθησε την μοίρα των άλλων νησιών του αιγαίου πελάγους που λυμαίνονταν από τους πειρατές της εποχής. Ας την γνωρίσουμε λοιπόν παρέα σιγά-σιγά.

Σε έναν τόπο που δεν υπάρχει ο χρόνος όλα τα σημάδια των εποχών είναι εμφανή. Την περίοδο της αρχαιότητας στην βόρεια Κάρπαθο υπήρχαν βασικά δυο πόλεις η Βρυκούς, και η Σάρος, οι οποίες ήταν χτισμένες στα παράλια μέρη του νησιού. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. λόγω της άνθησης της πειρατείας από τους Σαρακηνούς οι κάτοικοι τους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πόλεις τους και βρήκαν καταφύγιο σε ορεινότερα και δυσπρόσιτα μέρη του νησιού με αποτέλεσμα να ιδρύσουν τον σημερινό οικισμό της Όλυμπος ή Έλυμπος όπως ακούγεται στο τοπικό ιδίωμα. Η θέση της ήταν ιδανική από πλευρά προστασίας καθώς επέτρεπε στους κάτοικους να έχουν εκπληκτική εικόνα της θάλασσας ώστε σε περίπτωση πειρατών να προειδοποιούνται και να προστατεύονται εντός του κάστρου τους. Το μέρος είχε επίσης νερό και αρκετά κοντά από τον οικισμό υπήρχε καλλιεργήσιμη έκταση ώστε να τρέφεται η πόλη επαρκώς. Ο οικισμός χτίστηκε όπως ήταν αναμενόμενος ακολουθώντας την αρχιτεκτονική των μεσαιωνικών νησιωτικών οικισμών κάτι που διατηρείται μέχρι και τις μέρες μας και έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός. Την ονομασία της την οφείλει στην παλαιότερη ονομασία του βουνού που την φιλοξενεί.

Ο οικισμός σήμερα έχει απλωθεί και στους διπλανούς λόφους και κατά μήκος της κορυφογραμμής θα δείτε να υψώνονται γραφικοί ανεμόμυλοι οπού αποτελούν και το κύριο χαρακτηριστικό της εικόνας της. Η κεντρική εκκλησία της Όλυμπου είναι η κοίμηση της Θεοτόκου σε βυζαντινό ρυθμό. Οι τοιχογραφίες τις χρονολογούνται από την περίοδο της τουρκοκρατίας και στο εσωτερικό του ναού υπάρχει ένα μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Διάσπαρτα στον οικισμό θα συναντήσατε πάρα πολλά γραφικά ναύδρια. Όμως μεγάλο μέρος των σπιτιών του οικισμού είναι κλειστά λόγω της μετανάστευσης των κάτοικων. Κατά την επίσκεψη σας εκεί μπορείτε να επισκεφτείτε στην είσοδο του χωριού το μοναστήρι της Χρυσοβαλάντου, τον παραδοσιακό αλευρόμυλο και τα ερείπια από την αρχαία πόλη.

Κάνεις δεν πρέπει να χάσει το λαογραφικό μουσείο του γνωστού ζωγράφου Βασίλη Χατζηβασίλη που πλέον έχει περάσει τα χεριά των γιων του. Στεγάζεται σε ένα κτίσμα του 1969 και στεγάζει αρκετά έργα του αλλά μας δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα του τρόπου ζωής εκείνης της εποχής. Θα βρείτε αντικείμενα από τις γεωργικές ασχολίες των ντόπιων, τον γάμο την βάπτιση και θα δείτε πως είναι διακοσμημένα ένα ολυμπίτικο σπίτι. Εντός του μουσείου υπάρχει αργαλειός με υφάντρα που δουλεύει και πωλητήριο με πολλές δημιουργίες του ζωγράφου αλλά και αυθεντικά χειρόγραφα εμπνευσμένα από την παράδοση της Ολύμπου. Τα ολυμπίτικα σπίτια είναι σαν μικρά μουσεία εσωτερικά. Ο πυρήνας του είναι το ισόγειο που χωρίζεται σε δυο μέρη τον σουφά με το πανωσούφι και τον πάτο. Ο σουφάς είναι μια ξύλινη κατασκευή υπερυψωμένη το οποίο χρησιμοποιεί η οικογένεια για να κοιμηθεί, ενώ οι χώροι κάτω από την κατασκευή χρησιμοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι. Ο σουφάς την περίοδο γιορτών στολίζονταν από πολύχρωμα κεντητά. Κάθε σπίτι απαραίτητα έχει πάντα ένα ξυλόγλυπτο εικονοστάσι οπού τοποθετείται πάντα ανατολικά. Στους τοίχους υπάρχουν αρκετά ράφια οπού στολίζονται από διακοσμητικά πιάτα. Τα περισσότερα σπίτια διέθεταν ξυλοφούρνο.

Οι γεροντότεροι κάτοικοι της Όλυμπου ακόμα και σήμερα ντύνονται με παραδοσιακές στολές στην καθημερινή τους ζωή. Η γυναίκεια φορεσιά αποτελείται από δυο είδη ανάλογα την περίσταση. Η μια είναι η καθημερινή απλή φορεσιά με την βράκα, την πουκαμισά εσωτερικά, με μια ποδιά (ποέα) και το καβάι. Στην ίδια φορεσιά μπορούσαν οι νεαρές γυναίκες να πρόσθεταν επιπλέον κεντήματα με ανάλογα μαντήλια στο κεφάλι και εμφανίζονταν σε πανηγύρια και γιορτές. Η δεύτερη πιο επίσημη φορεσιά ήταν το σακκοφούστανο με τα χρωματιστά μαντήλια και τα κεντήματα. Οι άνδρες φόραγαν κόκκινο φέσι, μακριά βράκα από κάτω και περίκο και σταυρωτό από πάνω και πάντα σε μπλε χρώματα. Όλα τα ρούχα και τα παπούτσια φτιάχνονταν από ντόπιους τεχνίτες. Δυστυχώς πλέον τις φορεσιές της συναντάμε σε γιορτές και εκδηλώσεις και τείνουν να καταστούν μουσειακό είδος. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί και το γλωσσικό ιδίωμα της Ολύμπου όπου έχουν λέξεις που κρατούν την καταγωγή τους από την αρχαία ελληνική. Αυτή η ιδιαιτερότητα είναι αισθητή και στα τραγούδια, την μουσική και στους χορούς τους. Τα τραγούδια τους έχουν θέμα από την ιστορία, την ξενιτιά, τον ερωτά. Τα πανηγύρια τους είναι μοναδικά και κύριο λόγο στην οργάνωση τους έχουν μόνο οι άνδρες.

Λίγο έξω από τον οικισμό υπάρχει ο αγροτικός οικισμός της Αυλώνας και είναι χτισμένος σε μια εύφορη κοιλάδα. Αποτελούσε το κέντρο της γεωργικής ζωής της περιοχής και προμηθεύει με προϊόντα τον οικισμό. Στην περιοχή υπήρχαν πάρα πολλοί στάβλοι και αλώνια για να βγάζουν το σιτάρι τους. Ακόμα και σήμερα πολύ κάτοικοι ασχολούνται με τις γεωργικές εργασίες αλλά και με τον τουρισμό. Επίνειο της Όλυμπου είναι το λιμάνι του Διαφανίου, που σε βοηθά να επισκεφτείς την περιοχή χωρίς να χρειαστεί να περάσεις τον δύσκολο και φιδογυριστό δρόμο για την Όλυμπο. Το Διαφάνι είναι ένα μικρό ψαροχώρι σε ένα πανέμορφο περιβάλλον και απέχει μόνο εφτά χιλιόμετρα από τον παραδοσιακό οικισμό. Τα ταβερνάκια της φημίζονται για το φρέσκο ψάρι και για την ντόπια καρπαθιώτικη κουζίνα.

Η Όλυμπος είναι το καλύτερο μέρος για να βρίσκεσαι την περίοδο του Πάσχα. Τα έθιμα και τα δρώμενα που γίνονται θα σας μείνουν αξέχαστα. Την μεγάλη εβδομάδα οι κάτοικοι του οικισμού ζουν σε βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα και περιμένουν με ανυπομονησία την γιορτή της Λαμπρής για να γεμίσει το χωριό με τραγούδια, χορούς, με την συνοδεία της δωδεκανησιακής λύρας. Τις πρώτες μέρες της μεγάλης εβδομάδας οι γυναίκες βάφουν τα πασχαλινά αυγά και ψήνουν στους παραδοσιακούς φούρνους σταυροκούλουρα όπου θα τα προσφέρουν στο σπίτι τους για σαράντα μέρες. Την Μεγάλη Παρασκευή μαυροφορέμενες γυναίκες ετοιμάζουν τον επιτάφιο. Τοποθετούν στο ξύλινο κιβούρι λουλούδια διαφορών χρωμάτων και φωτογραφίες από αγαπημένους τους που δεν υπάρχουν πια στην ζωή. Μπαίνουν στην εκκλησία μετά τον επιτάφιο και όλες μαζί βγάζουν τις μαντίλες τους, λύνουν τα μαλλιά τους και θρηνούν τον Χριστό και τα αγαπημένα τους εκλιπόντα πρόσωπα. Τα δάκρυα κυλούν από τα μάτια τους. Ο επιτάφιος γυρίζει σε ολόκληρο το χωριό και διαβάζουν τα ονόματα των πεθαμένων μπροστά από τα σπίτια τους. Από το Μεγάλο Σάββατο ο οικισμός ετοιμάζεται για την ημέρα του Πάσχα όπου όλος ο οικισμός γλεντά με τσαμπούνες, λύρες και χορούς στην κεντρική πλατεία. Την Τρίτη του Πάσχα στολίζουν όλες τις εικόνες της εκκλησίας, και τις μεταφέρουν μέχρι το νεκροταφείο μεταδίδοντας το μήνυμα της ανάστασης.

Η Όλυμπος Καρπάθου αναμφισβήτητα είναι μοναδική. Όποια περίοδο και αν την επισκεφτείς θα σου μείνει αξέχαστη, αλλά η περίοδος του Πάσχα την κάνει ανεπανάληπτη. Η επίσκεψη μας εκεί επιβάλλεται και θα πρέπει να την βάλουμε άμεσα στα σχέδια μας. Το να βρίσκεσαι σε έναν τόπο που η λαογραφία και η παράδοση ζουν ακόμα σε προκαλεί να βρεθείς άμεσα κοντά της. Το σίγουρο όμως είναι ότι η θέα της προς το Καρπάθιο πέλαγος, οι φιλόξενοι της κάτοικοι, αλλά και οι ήχοι από την παραδοσιακή λύρα θα σε ακολουθούν για καιρό.
Πηγές:
- vrykous.gr
- kathimerini.gr
- wikipedia
Σύνταξη κειμένου: Δημοσθένης Ζιούλας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου