Τα Στάγειρα αποτελούν χωριό της Χαλκιδικής, το οποίο βρίσκεται στη βορειοανατολική της πλευρά, στις αρχές του όρους Στρατονικού. Το συγκεκριμένο χωριό έχει γίνει κυρίως γνωστό, εξαιτίας του γεγονότος ότι αποτελεί τον γενέθλιο τόπο του σημαντικότατου φιλοσόφου, Αριστοτέλη. Τα Στάγειρα είναι χτισμένα πάνω στον κεντρικό δρόμο Θεσσαλονίκης- Ουρανούπολης, σε υψόμετρο 500 μέτρων και βρίσκονται δίπλα στην σημερινή Ολυμπιάδα, ενώ απέχουν μόλις 73 χιλιόμετρα από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η απογραφή που έγινε το 2001, έδειξε πως τα Στάγειρα κατοικούνται από περίπου 400 μόνιμους κατοίκους. Ως προς την αρχαία πόλη των Σταγείρων, είχε χτισθεί σε παράλια θέση, 10 χιλιόμετρα μακριά από τον σημερινό ορεινό οικισμό.
Η ιστορία των Σταγείρων
Για την περίοδο της δημιουργίας των Σταγείρων, οι πηγές που διαθέτουμε προέρχονται κυρίως από σημαντικότατους ιστορικούς της εποχής όπως είναι ο Στράβωνας. Τα Στάγειρα λοιπόν, τοποθετούνται γεωγραφικά σε παραθαλάσσια περιοχή, νοτιότερα της αρχαίας Ακάνθου. Η ημερομηνία της ίδρυσης της πόλης τοποθετείται περί το 665 π.Χ., ενώ ιδρυτές της θεωρούνται οι Ίωνες, προερχόμενοι από το νησί της Άνδρου, καθώς και άλλα φύλα προερχόμενα από τη Χαλκίδα.
Σημαντική περίοδος για τα Στάγειρα, ήταν αυτή της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας, στην οποία και προσχώρησαν, χωρίς όμως να προσφέρουν τα μέγιστα στο κοινό ταμείο των συμμαχικών πόλεων. Κατά την περίοδο το Πελοποννησιακού πολέμου, τα Στάγειρα αποφασίζουν να αποστατήσουν, καθώς πείστηκαν από τα λόγια του Βρασίδα, Σπαρτιάτη αξιωματικού, ο οποίος παρουσιαζόταν ως ελευθερωτής που μοναδικό του στόχο είχα να απελευθερώσει τις πόλεις από τον αθηναϊκό ‘ζυγό’. Τα λόγια του συχνά έβρισκαν πρόσφορο έδαφος, κυρίως στα πιο καταπιεσμένα στρώματα του πληθυσμού, που επιθυμούσαν εντονότερα την ελευθερία τους. Έτσι το 424 π.Χ., τα Στάγειρα έπαψαν να αποτελούν μέρος της Αθηναϊκής Συμμαχίας και συνήψαν συμφωνία συμμαχίας και ειρήνης με την Σπάρτη. Παρόμοια μοίρα είχαν κι άλλες περιοχές της βόρειας Ελλάδας, καθώς ο Βρασίδας συνέχιζε ακλόνητος το σχέδιο του για διάσπαση της Αθηναϊκής Συμμαχίας, προσηλυτίζοντας τα μέρη αυτά. Μετά από μια καθοριστική μάχη στην Αμφίπολη όμως, το 422 π.Χ., η οποία είχε ως στόχο της να ανακαταλάβουν οι Αθηναίοι τις χαμένες τους κτίσεις, σκοτώθηκε τόσο ο Βρασίδας, όσο και ο αντίπαλος του Κλέων. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στην μη επιστροφή των Σταγείρων, στην Αθηναϊκή Συμμαχία.
Λίγο μετά από τα γεγονότα που προαναφέρθηκαν, τα Στάγειρα προσχώρησαν σε ομοσπονδία που δημιουργήθηκε από τις πόλεις της Χαλκιδικής και ονομαζόταν “Κοινό των Χαλκιδέων”. Ο Φίλιππος ο Β’, στη διάρκεια του Ολυνθιακού πολέμου, ισοπέδωσε τα Στάγειρα, τα οποία όμως ανοικοδομήθηκαν, πιθανότατα από το Μέγα Αλέξανδρο, προς τιμήν του δασκάλου του, Αριστοτέλη.
Τον Οκτώβριο του 322 π.Χ., ο μεγάλος φιλόσοφος και επιστήμονας Αριστοτέλης, πεθαίνει στην Χαλκίδα, όμως μεταφέρεται στα Στάγειρα, τη γενέτειρά του, για να ταφεί με τις πρέπουσες τιμές. Η αξία του έχει αναγνωριστεί, γι αυτό και ανακηρύσσεται ως οικιστής της πόλης, το όνομα του δίνεται σε έναν από τους μήνες τους έτους, ενώ καθιερώθηκαν και ετήσιες γιορτές, αφιερωμένες στη μνήμη του, τα Αριστοτέλεια.
Η καταστροφή που προηγήθηκε, παρ’ όλη την ανοικοδόμηση της περιοχής, δεν επέτρεψε την άνθιση της και έτσι η πορεία που ακολούθησε έκτοτε, ήταν μονίμως φθίνουσα. Κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους, δεν υπήρξε τίποτα που να θυμίζει την αίγλη και τα μεγαλεία των Σταγείρων του παρελθόντος, καθώς η περιοχή είχε ολοκληρωτικά ερημωθεί.
Κατά τους επόμενους αιώνες τίποτα το αξιοσημείωτο δε συνέβη στα Στάγειρα, με εξαίρεση την δημιουργία ενός κάστρου στη θέση της αρχαίας πόλης, που ονομαζόταν Λιβασδιάς ή Λιψάσδας, στη διάρκεια των μεσαιωνικών χρόνων. Σημαντική ήταν η συμβολή των Σταγείρων στην ελληνική επανάσταση του 1821, καθώς η περιοχή αποτέλεσε τη γενέτειρα καθοριστικών για των Αγώνα, προσωπικοτήτων όπως είναι ο δάσκαλος του Γένους Αθανάσιος Σταγειρίτης, καθώς και ο Δημήτριος Σταγειρίτης, οπλαρχηγός της επανάστασης.
Τα Στάγειρα σήμερα
Τα Στάγειρα πλέον έχουν μετατραπεί στον μεγαλύτερο και σημαντικότερο ιστορικό χώρο, ολόκληρης της Χαλκιδικής. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι αρχαιολογικές έρευνες ξεκίνησαν το 1960, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Φ. Πέτσα, ενώ συνεχίστηκαν εντονότερες το 1990, με τον αρχαιολόγο Κώστα Σισμανίδη. Επισκέπτες από τη βόρεια Ελλάδα, αλλά και από άλλες περιοχές, συνεχώς επιλέγουν τα Στάγειρα, με σκοπό να τα εξερευνήσουν και να μάθουν τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν εκεί. Ενδεικτικό του μεγέθους του ιστορικού χώρου, είναι το γεγονός πως για να δει κανείς κάθε πτυχή του, απαιτούνται τουλάχιστον 2-3 ώρες ακατάπαυστης ξενάγησης. Μερικά από τα μνημεία που μπορεί κανείς να συναντήσει στα Στάγειρα είναι η ακρόπολη με τα τείχη της, η Αγορά, ένας βυζαντινός πύργος, το Θεσμοφόριο ή αλλιώς το ιερό της Δήμητρας. Πρόσφατα μάλιστα, ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης, μετά από έρευνες χρόνων, αποκάλυψε πως στην περιοχή των Σταγείρων υπάρχει και ο τάφος του Αριστοτέλη, θέση την οποία έχουν υποστηρίξει και άλλοι αρχαιολόγοι στο παρελθόν. Σε κάθε περίπτωση ο κάθε άνθρωπος διαθέτει διαφορετικές απόψεις επί των διάφορων θεμάτων και μια επίσκεψη στον χώρο είναι σίγουρα αρκετή ώστε να συμβάλλει στη διαμόρφωση της γνώμης του καθενός και τη διάδοση της ιστορίας.
Πηγές:
- wikipedia
- dimosaristoteli.gr
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
