Το Τσοτύλι είναι μια μεγάλη κωμόπολη 60 χλμ. δυτικά της πόλης της Κοζάνης. Βρίσκεται στην φωλία που δημιουργούν οι οροσειρές Σινιάτσικο ,Μπούρινο και Βόιο, Σμόλικα. Εκεί η φύση έχει σχηματίσει αμέτρητες χαράδρες και πλαγιές ,αγκαλιασμένες από καταπράσινες εκτάσεις. Ο πληθυσμός ανέρχεται σε 5.000 κατοίκους περίπου και αποτελεί το 3% του Νομού. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ο πληθυσμός της περιοχής πολλαπλασιάζεται και οι δεκάδες οικισμοί σφύζουν από ζωή. Το Τσοτύλι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά και εμπορικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας. Σε αυτό συνέβαλε η μεγάλη Τσοτύλειος σχολή καθώς και η αγορά που λειτουργεί κάθε Σάββατο από το 1833.
Ιστορία και Πολιτισμός
Δεν σώζονται γραπτές μαρτυρίες για την ίδρυση του Τσοτυλίου. Προφορικές παραδόσεις αναφέρουν, ότι στην
υστεροβυζαντινή περίοδο κατοικούσαν εδώ περισσότερες από 150 οικογένειες. Άγνωστη παραμένει και η ετυμολoγία της ονομασίας του. Ιστορικοί ερευνητές της περιοχής υποστηρίζουν, ότι το όνομά Τσοτύλι προέρχεται από τη λέξη Κοτύλιον, που σημαίνει κοίλο. Σύμφωνα με την απογραφή του Ελληνικού Προξενείου Ελασσόνας, το έτος 1905 στο Τσοτύλι διέμεναν 300 Έλληνες χριστιανοί και 250 μουσουλμάνοι.
Σε μια ιστορική αναδρομή βλέπουμε ότι στα 1833 με σουλτανικό «Ιραδέ» ιδρύθηκε εβδομαδιαία αγορά στο Τσοτύλι γνωστή ως «Καρί παζάρ». Τελούνταν και τελείται κάθε Σάββατο με μεγάλη απήχηση στην ευρύτερη περιοχή. Κάθε πρωινό του Σαββάτου το τότε κεφαλοχώρι έπαιρνε άλλη ζωή. Ο κόσμος που συγκεντρώνονταν ήταν τόσο πολύς, ώστε στην αγορά να έχουν συμμετοχή μέχρι και τα χωριά της Κόνιτσας, των Γρεβενών, της Κοζάνης, της Καστοριάς και της Κορυτσάς. Τα χάνια, που ήταν πολλά, ήταν έτοιμα να υποδεχτούν τους παζαριώτες. Η κύρια αγορά γίνονταν μπροστά στο εικονοστάσι της Αγ. Μαρίνας και στην πλατεία
της Ιτιάς.
Στο Τσοτύλι βρίσκεται χτισμένο το ιστορικό γυμνάσιο, έργο της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας. Το γυμνάσιο – οικοτροφείο ανεγέρθηκε το 1873, αποτελώντας ένα λαμπρό και άνετο κτίριο, γνωστό ως Τσοτύλειος Σχολή.Βρισκόταν υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου και είχε πανελλήνια ακτινοβολία. Μεγάλη ήταν η προσφορά του στα γράμματα, αφού από εδώ αποφοίτησαν χιλιάδες μαθητές οι οποίοι διέπρεψαν. Σήμερα, το ανακαινισμένο αριστούργημα των μαστόρων του Βοΐου στεγάζει το Δημαρχείο Τσοτυλίου. Το 1928 ανεγέρθηκε χωριστό διδακτήριο ως προέκταση του παλιού και το 1958 ολοκληρώθηκε η ανέγερση ενός νέου οικοτροφείου, που αποτέλεσε τη μαθητική εστία Τσοτυλίου. Στο κτίριο αυτό, πουανακαινίσθηκε πρόσφατα, στεγάζεται σήμερα μία από τις Σχολές Δημοτικής Αστυνομίας πανελλήνιας εμβέλειας.
Τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα στο Τσοτύλι
Εκτός από το κτίριο του ιστορικού γυμνασίου, εντυπωσιακό φαντάζει το δημοτικό σχολείο του Τσοτυλίου. Χτίστηκε το 1926, αλλά κάηκε το 1943 από τα Γερμανικά κατοχικά στρατεύματα. Ξαναπαραδόθηκε σε χρήση το 1949 αφού πρώτα επισκευάστηκε.
Στο κέντρο της κωμόπολης ορθώνεται ο επιβλητική τρίκλητη βασιλική της Αγ. Μαρίνας, που θεμελιώθηκε το 1952 στη θέση παλαιότερου ναού και αποπερατώθηκε το 1958. Ένας παλιός οικισμός, αγνώστου αριθμού σπιτιών, υπήρχε στη σημερινή τοποθεσία με αυτή την ονομασία. Στη θέση της σημερινής υπήρχε από τα Βυζαντινά χρόνια μεγαλόπρεπης ομώνυμη εκκλησία,η οποία είναι βέβαιο ότι καταστράφηκε μαζί με τον οικισμό στα χρόνια του εξισλαμισμού μεταξύ των ετών 1800-1819. Στις 17 Ιουλίου το Τσοτύλι γιορτάζει τη μνήμη της με κάθε λαμπρότητα.
Σε περίοπτη θέση σηκώνει το πέτρινο ανάστημά του το κτίριο του Επισκοπείου. Η ανέγερσή του άρχισε το 1965 και αποπερατώθηκε το 1967 με δαπάνες του κράτους και πολλών επώνυμων και ανώνυμων Δυτικομακεδόνων. Κάλφας του ήταν ο Δημήτριος Παπαϊωάννου από τον Αυγερινό. Τέλος στο δρόμο που ανεβαίνει στο Ιστορικό Γυμνάσιο με χαρά διαπιστώνει κανείς, ότι σώζονται ακόμη στο σημερινό Τσοτύλι δύο πανέμορφες κατοικίες, που είναι από τις παλιότερες και πιο ενδιαφέρουσες από αρχιτεκτονικής άποψης σε ολόκληρο το Βόιο.
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Γεωργία Αλμπανίδου
Πηγές:
- http://tsotili.weebly.com/#
